هیچ‌کس نمی‌داند چه بلایی بر سر مریخ‌نورد چین آمده است

به‌نظر میاد ژورانگ، نخستین مریخ‌نورد چین به مشکل برخورده است. این کاوشگر قرار بود ماه گذشته از خواب زمستانی چند ماهه‌ی خود بیدار شود، اما آژانس فضایی چین تاکنون در مورد وضعیت آن سکوت کرده و این گمان را مطرح کرده است که شاید ژورانگ از زمستان سخت مریخ و طوفان‌های گرد‌وغبار این سیاره جان سالم به‌در نبرده باشد.

به‌گزارش نیچر، دیوید فلانری، اخترزیست‌شناس از دانشگاه فناوری کوئینزلند در استرالیا، ناکامی مریخ‌نورد چین در بیدارشدن از خواب زمستانی را غافلگیرکننده نمی‌داند؛ زیرا این فضاپیما متکی به انرژی خورشیدی است و ما در گذشته بارها شاهد اتمام انرژی مریخ‌نشین‌ها و مریخ‌نوردهایی بودیم که از انرژی خورشیدی استفاده می‌کردند. ماه گذشته، پژوهشگران ناسا با مریخ‌نشین اینسایت که دراثر طوفان‌های گردوغبار توانایی‌اش در تولید انرژی خورشیدی را از دست داد، وداع کردند.

اما برخی دیگر از پژوهشگران امید دارند که ژورانگ در چند ماه آینده با افزایش دما به اندازه‌ی کافی و شارژ‌شدن باتری‌اش به‌دنبال تضعیف طوفان‌ها، از خواب بیدار شود. باپتیست چاید، دانشمند سیاره‌شناس در آزمایشگاه ملی لس آلاموس در نیومکزیکو که عضوی از تیم مریخ‌نورد پرسویرنس است، می‌گوید: «می‌خواهم خوش‌بین باشم که مریخ‌نورد از خواب بیدار خواهد شد.»

ژورانگ در ۱۵ مه ۲۰۲۱ (۲۵ اردیبهشت ۱۴۰۰) از مدارگرد تیان‌ون ۱ جدا شد و در حوضه‌ی برخوردی وسیع دشت یوتوپیا در نیم‌کره‌ی شمالی مریخ فرود آمد. مریخ‌نورد درطول یک سال بعد، تقریبا دو کیلومتر از سطح سیاره سرخ را پیمود و از عمر تعیین‌شده‌ی سه‌ماهه‌اش بسیار بیشتر زنده ماند. ژورانگ، صخره‌ها، دهانه‌ها و تپه‌های شنی را بررسی کرد و حتی شواهدی از طغیان آب باستانی از زیر سطح سیاره را یافت.

ماه مه گذشته، سازمان ملی فضایی چین (CNSA) اعلام کرد که به دلیل در راه‌بودن طوفان گرد‌وغباری بزرگ، فعالیت ژورانگ را متوقف کرده است. گردوخاکی که در اطراف جو می‌چرخد، موجب کاهش حجم تابش‌های خورشیدی رسیده به سطح مریخ می‌شود. همچنین گردوغباری که روی صفحات خورشیدی مریخ‌نورد می‌نشیند، می‌تواند میزان نور دریافتی فضاپیما را کاهش دهد و بر توانایی آن در تولید انرژی تاثیر بگذارد.

صفحات خورشیدی ژورانگ از مواد دافع گردوغبار ساخته شده‌اند و می‌توانند برای جلوگیری از نشست خاک، زاویه‌دار شوند. بااین‌حال مقابله با گردوغبار مشکلی همیشگی برای بسیاری از ماموریت‌های مریخ است. گرگوری مایکل، دانشمند سیاره‌شناس در دانشگاه آزاد برلین می‌گوید گرد‌وغبار معمولا همان چیزی است که ماموریت‌های متکی بر انرژی خورشیدی در مریخ را به پایان می‌رساند. به‌گفته‌ی وی، گاهی‌اوقات گردبادهایی که با عنوان «تنوره دیو» شناخته می‌شوند، از راه می‌رسند و گردو‌خاک را از روی صفحه‌ها پاک می‌کنند؛ اما این مسئله به شانس بستگی دارد.

در ماه مه، CNSA اعلام کرد که دمای هوای مریخ درطول روز به منفی ۲۰ درجه‌ی سانتی‌گراد و درطول شب به منفی صد درجه‌ی سانتی‌گراد می‌رسد. دمای سرد بدین معنا است که ژورانگ برای گرم نگه‌داشتن باتری‌اش و جلوگیری از خرابی آن به انرژی بیشتر نیاز دارد. به‌منظور صرفه‌جویی در مصرف انرژی، مهندسان معمولا تمام ابزارهای علمی را خاموش می‌کنند و فقط چند سامانه‌ی ارتباطی را روشن نگه می‌دارند تا مریخ‌نورد هنگام بیدارشدن از خواب، کنترل‌کنندگان ماموریت را مطلع کند. چاید با اشاره به ماه‌نورد خورشیدی یوتو ۲ که شب‌های طولانی و سرد سطح ماه را پشت سر گذاشته است، می‌گوید مهندسان چینی قبلا با مشکل سرما مواجه شده بودند.

در ماه سپتامبر، یکی از اعضای تیم چینی گفت آن‌ها انتظار داشتند که ژورانگ هنگام افزایش سطح انرژی‌اش به ۱۴۰ وات و رسیدن دمای قطعاتش به بالای منفی ۱۵ درجه‌ی سانتی‌گراد، با زمین تماس بگیرد. چینی‌ها ابتدا انتظار داشتند که این اتفاق در اواخر دسامبر، در پایان فصل زمستان و طوفان‌های گردوغبار رخ دهد.

پژوهشگران اغلب مدل‌هایی از جو مریخ می‌سازند که می‌توانند برای پیش‌بینی زمان بیدارشدن فضاپیماهای خورشیدی به‌کار روند، اما چاید باور دارد که این مدل‌ها ابهامات زیادی دارند و هنوز خیلی زود است که بگوییم مریخ‌نورد دچار مشکل شده است.

بااین‌حال یک پژوهشگر چینی عضو تیم علمی ژورانگ که نخواست نامش فاش شود، به نیچر گفت عدم به‌روزرسانی رسمی وضعیت مریخ‌نورد عجیب است. آخرین مجموعه از تصاویر ژورانگ در ماه ژوئن دریافت شد.

اگر مریخ‌نورد درنهایت با زمین تماس بگیرد، دانشمندان آماده خواهند بود. آن‌ها امیدوارند که مریخ‌نورد در ادامه‌ی ماموریتش به سراغ اشکال زمین‌شناسی غیرمعمول اطراف خود ازجمله دهانه‌ی به‌سختی مشاهده‌پذیر ارواح و احتمالا یک گل‌فشان برود. چاید می‌گوید: «امیدوارم ژورانگ به پیمایش خود ادامه دهد.»