سیاره زهره ده‌ها هزار آتشفشان دارد که برخی‌شان ممکن است فعال باشند

کمتر از یک ماه پیش، دانشمندان مطمئن نبودند که سیاره زهره آتشفشان‌های فعال دارد یا خیر. اکنون به‌گزارش لایوساینس، نقشه‌ای جدید نشان می‌دهد که دست‌کم ۸۵ هزار آتشفشان، سطح این جهان جهنمی را پوشانده‌اند.

تا همین اواخر، سیاره‌شناسان بر این باور بودند که زهره احتمالا از نظر زمین‌شناسی سیاره‌ای مرده و ناتوان از فوران‌های آتشفشانی است. درگذشته، دانشمندان هزاران آتشفشان و همچنین کرونا (عارضه‌ی مسطح تخم‌مرغی‌شکل که با گدازه‌های جامد پوشیده شده است) را روی زهره شناسایی کرده بودند. این سیاره در زیر پوسته‌ی بیرونی خود، گوشته‌ای سیال دارد و جو آن سرشار از دی‌اکسید کربن و گوگرد است؛ ترکیباتی که از گذشته‌ی آتشفشانی زهره حکایت می‌کنند.

بااین‌حال، زهره دیگر فاقد صفحات تکتونیکی است که نقش اصلی را در فعالیت‌های آتشفشانی و فوران‌های بزرگ روی زمین ایفا می‌کنند. به‌همین دلیل، دانشمندان بعید می‌دانستند که هیچ‌کدام از آتشفشان‌های زهره درحال حاضر یا در دوران اخیر فعال بوده باشند.

اما در ۱۵ مارس، پژوهشگران تجزیه‌وتحلیل‌های مجدد داده‌های جمع‌آوری‌شده درطول ماموریت کاوشگر ماژلان ناسا را که بین سال‌های ۱۹۸۹ تا ۱۹۹۴ به دور زهره می‌چرخید، منتشر کردند. این داده‌ها نشانگر نخستین شواهد از فعالیت‌های آتشفشانی اخیر در زهره از زمان شناسایی آثار فوران آتشفشانی در سال ۱۹۹۱ هستند. پیش از این، در ۲۳ فوریه گروه دیگری از پژوهشگران با استفاده از داده‌های ماژلان نشان دادند که پوسته‌ی بیرونی زهره بسیار نازک‌تر و نرم‌تر از آن چیزی است که پیش‌تر تصور می‌شد؛ یافته‌ای که نشان می‌دهد ماگما همچنان می‌تواند ازطریق کروناها به سطح سیاره راه پیدا کند.

در مطالعه‌ی جدیدی دیگر که ۲۴ مارس در نشریه‌ی «پژوهش‌های ژئوفیزیکی: سیاره‌ها» منتشر شد، پژوهشگران با الهام از اکتشافات اخیر در زهره، نقشه‌ی جدیدی از سطح سیاره ترسیم کردند که هر آتشفشان احتمالی را برجسته می‌کند. تیم پژوهشی برای انجام این کار، از یک برنامه‌ی کامپیوتری استفاده کرد تا در داده‌های ماژلان به‌دنبال نشانه‌هایی از آتشفشان‌ها بگردد.

پژوهشگران دست‌کم ۸۵ هزار آتشفشان را شناسایی کردند؛ هرچند نمی‌دانند آن‌ها فعال، خاموش یا از نظر زمین‌شناسی مرده هستند. برای مقایسه، ۱۳۵۰ آتشفشان بالقوه فعال روی زمین وجود دارد. البته این عدد شامل مخروط‌های آتشفشانی مرده نمی‌شود و آتشفشان‌های کشف‌نشده‌ی بیشتری نیز احتمالا در زیر اقیانوس‌های زمین پنهان شده‌اند.

تصویر بالا، نقشه‌ی جدید پژوهشگران از آتشفشان‌های زهره است. مثلث‌های سبز، آتشفشان‌های با پهنای کمتر از پنج کیلومتر، مثلث‌های صورتی آتشفشان‌های با پهنای پنج تا صد کیلومتر و مثلث‌های نارنجی، آتشفشان‌های با پهنای بیشتر از صد کیلومتر را نشان می‌دهند. دایره‌های تاریک نشانگر آتشفشان‌های تغییرشکل‌یافته و خطوط زرد نشان‌دهنده‌ی میدان‌های آتشفشانی هستند.

پل بایرن، دانشمند سیاره‌شناس در دانشگاه واشنگتن در سنت لوئیس، نقشه‌ی جدید را جامع‌ترین نقشه‌ای می‌داند که تاکنون از تمام ساختارهای آتشفشانی زهره تهیه شده است.

تقریبا ۹۹ درصد آتشفشان‌های روی نقشه با پهنای کمتر از پنج کیلومتر بسیار کوچک هستند. پژوهشگران در مقاله‌ی خود می‌نویسند این امر موجب می‌شود تا تمایز آن‌ها از محیط اطرافشان دشوار باشد و به‌همین دلیل است که بسیاریشان تا به امروز مورد توجه قرار نگرفته‌اند. بسیاری از این آتشفشان‌های کوچک در گروه‌هایی به نام میدان‌های آتشفشانی دسته‌بندی شده‌اند.

پژوهشگران بر این باورند که ممکن است آتشفشان‌های بیشتر و حتی کوچک‌تر با پهنای کمتر از یک کیلومتر وجود داشته باشند که در نقشه دیده نمی‌شوند. ربکا هان، دانشجوی دکترا در دانشگاه واشنگتن و نویسنده‌ی اصلی مطالعه در بیانیه‌ای می‌گوید: «تعداد واقعی مخروط‌های آتشفشانی در سطح زهره می‌تواند صدها هزار باشد.»

به‌گفته‌ی هان، ماموریت‌های آینده به زهره، ازجمله ماموریت وریتاس ناسا که قرار است در دسامبر ۲۰۲۷ پرتاب شود و ماموریت ان‌ویژن آژانس فضایی اروپا که برای پرتاب در اوایل دهه‌ی ۲۰۳۰ برنامه‌ریزی شده است، تصاویر پروضوحی را ارائه خواهند داد که می‌توانند به پیداشدن مینی‌آتشفشان‌های پنهان احتمالی کمک کنند.

پژوهشگران امیدوارند که نقشه‌ی جدید آن‌ها بتواند برای پیش‌بینی فوران‌های آینده و کسب اطلاعات بیشتر در مورد گذشته و حال آتشفشانی زهره به‌کار آید.