هرآنچه از هواپیمای فضایی مرموز چین می‌دانیم

چین به‌تازگی فضاپیمای مرموزی را فرود آورد که در ۹ ماه گذشته، مشغول گردش به دور زمین بوده است. با این فرود، چین به یکی از معدود نهادهایی تبدیل شده که یک فضاپیمای چندبارمصرف را با موفقیت عملیاتی کرده‌اند. هرچند چینی‌ها جزئیاتی درباره‌ی طراحی و عملکرد فضاپیما فاش نکرده‌اند، مهندسان هوافضا با گردآوری اطلاعات موجود، تصویر فضاپیمایی را رسم کرده‌اند که برای پژوهش‌های علمی و همچنین امور نظامی، کاربردهای بالقوه دارد.

شین‌هوآ، خبرگزاری دولتی چین در گزارش خود درباره‌ی فرود فضاپیمای این کشور گفت: «موفقیت کامل این آزمایش نشان‌دهنده‌ی پیشرفت چشمگیر در تحقیقات کشورمان در زمینه‌ی فناوری فضاپیماهای چندبارمصرف است.»

چین، شرکت‌های آمریکایی بوئینگ و اسپیس ایکس و ناسا تنها بازیگرانی هستند که فضاپیمای چندبارمصرف مداری را پرتاب و بازیابی کرده‌اند. هرچند چنین کاری بسیار هزینه‌بر است، راه‌اندازی فضاپیماهای چندبارمصرف کمتر از فضاپیماهای یک‌بار مصرف هزینه دارد. همچنین درصورتی که یک ماموریت به چندین پرواز نیاز داشته باشد، فضاپیماهای چندبارمصرف به گزینه‌ای جذاب تبدیل می‌شوند.

ماموریت ۹ ماهه‌ی فضاپیمای چین که ۱۸ اردیبهشت با فرود آن به پایان رسید، احتمالا دومین آزمایش این وسیله‌ی نقلیه‌ی چندبارمصرف بوده است. در سپتامبر ۲۰۲۰، چینی‌ها فضاپیمای چندبارمصرفی را که دو روز را در فضا گذرانده بود، به زمین بازگرداندند.

به‌گزارش نیچر، کوین پولپیتر، پژوهشگر ارشد در مرکز تحلیل‌های نیروی دریایی آمریکا باور دارد که فضاپیمای مرموز چینی احتمالا به هواپیمای فضایی ایالات متحده به نام بوئینگ X37-B شباهت دارد. هدف ایکس۳۷-بی نامعلوم است؛ اما وقتی این فضاپیما در سال ۲۰۱۰ رونمایی شد، چین نگران ظرفیت‌های نظامی آن بود.

جاناتان مک‌داول، اخترفیزیکدان در مرکز اخترفیزیک هاروارد-اسمیتسونین نیز موافق است که فضاپیمای آزمایشی چین احتمالا به بوئینگ ایکس۳۷-بی شباهت دارد. مک‌داول می‌گوید سنجش‌های ماهواره‌ای، فضاپیما را درحال گلاید و نشستن روی باند فرود در پایگاه نظامی لوپ نور در منطقه‌ی سین‌کیانگ در شمال غربی چین نشان داده‌اند. این امر نشان می‌دهد که وسیله‌ی نقلیه‌ی فضایی چین مثل هواپیما فرود می‌آید؛ درحالی‌که برخی از دیگر فضاپیماهای چندبارمصرف، مثل کپسول دراگون اسپیس ایکس، ماژول‌هایی هستند که به موشک‌های پرتابگر می‌چسبند و با اتکا به چتر نجات فرود می‌آیند.

فضاپیمای چندبارمصرف چین مثل ایکس-۳۷بی هواپیمایی نسبتا کوچک به‌نظر می‌آید. رسانه‌های چینی پیش‌تر گزارش دادند که این فضاپیما اوت سال گذشته از مرکز پرتاب ماهواره جیوچوان در شمال غربی چین برفراز موشک لانگ مارچ 2F پرتاب شد. این موشک همان پرتابگری است که چین برای پرتاب ماموریت‌های سرنشین‌دار شنژو استفاده می‌کند. به‌گفته‌ی مک‌داول، با توجه به آنکه این وسیله‌ی پرتاب از ظرفیت حمل حداکثر ۸٫۴ تن برخوردار است، هواپیمای فضایی چین احتمالا بین ۵ تا ۸ وزن دارد و از شاتل‌های فضایی بازنشسته‌ی ناسا بسیار کوچک‌تر است.

هرچند مدل کنونی فضاپیمای چندبارمصرف چین برای حمل فضانورد بسیار کوچک است، مک‌داول می‌گوید جای تعجب نخواهد بود اگر این کشور در آینده نسخه‌ای بزرگ‌تر از هواپیمای فضایی‌اش را برای ماموریت‌های سرنشین‌دار معرفی کند.

مک‌داول می‌گوید چین ممکن است درحال آزمایش انواع فناوری‌هایی باشد که می‌توانند بلندپروازی‌های فضایی این کشور را گسترده‌تر کنند. یکی از این فناوری‌ها می‌تواند رهاکردن ماهواره و گرفتن آن در مدار باشد. براساس گزارش اندیشکده‌ی آمریکایی مرکز مطالعات استراتژیک و بین‌المللی، هواپیمای فضایی چین جسمی را در مدار رها کرد که اکتبر سال گذشته شناسایی شد.

مک‌داول که فضاپیمای چینی‌ها را با استفاده از داده‌های نیروی فضایی ایالات متحده ردیابی می‌کند، می‌گوید جسم رهاشده ظاهرا در ماه ژانویه از مدار ناپدید و دوباره در ماه مارس ظاهر شد. یک توضیح ممکن این است که هواپیمای فضایی جسم را گرفته و پیش از رهاسازی دوباره، آن را به‌عنوان محموله حمل کرده است. چنین اتفاقی نشان می‌دهد که فضاپیما دارای محفظه‌ی بار است؛ بدین معنی که می‌توان از آن برای حمل ابزار و ماهواره استفاده کرد. به‌گفته‌ی مک‌داول این مانور که ممکن است با یک بازوی رباتیک انجام شده باشد، احتمالا تمرینی برای سرویس‌دهی و تعمیر ماهواره بوده است.

مک‌داول می‌گوید چینی‌ها در زمینه‌های دیگر، مانند ایستگاه فضایی تیان‌گونگ و سایر آزمایش‌های سرویس‌دهی ماهواره‌ای، با بازوهای رباتیک کار کرده‌اند. به‌عنوان مثال، سال گذشته این کشور یک ماهواره‌ی ازکارافتاده را با استفاده از ماهواره‌ای دیگر از مدار خارج کرد.

خبرگزاری شین‌هوآ در گزارش خود درباره‌ی فرود هواپیمای فضایی، بر استفاده‌ی صلح‌آمیز از آن تاکید کرد. مک‌داول خاطر نشان می‌کند که با وجود تعداد زیادی ماهواره‌ی جاسوسی در فضا، چین لزوما برای این منظور به هواپیمای فضایی نیاز ندارد. اما پولپیتر می‌گوید برنامه فضایی چین را عمدتا ارتش این کشور اداره می‌کند و درنتیجه، ماموریت‌های فضایی آن معمولا محرمانه هستند. به‌گفته‌ی وی، حتی اگر چینی‌ها از هواپیمای فضایی خود برای سرویس و تعمیر ماهواره استفاده کنند، بدین معنی نیست که نمی‌توانند آن را برای فعالیت‌های تهاجمی یا نظامی به‌کار ببرند.