تلسکوپ جیمز وب ستون آبی به ارتفاع ۱۰ هزار کیلومتر را در انسلادوس کشف کرده است

تلسکوپ فضایی جیمز وب ناسا، ستونی از بخار آب به طول ۱۰ هزار کیلومتر را درحالی رصد کرده از انسلادوس، قمر زحل به فضا پرتاب می‌شود. انسلادوس فقط یک‌هفتم ماه زمین قطر دارد و این ستون آب کشف‌شده، بزرگ‌ترین فواره‌‌ی دیده‌شده تاکنون از این جهان یخی کوچک محسوب می‌شود.

دانشمندان سیاره‌شناس، انسلادوس را مکانی برجسته برای جستجوی حیات فرازمینی می‌دانند؛ زیرا این قمر در زیر پوسته‌ی یخی خود، اقیانوسی از آب شور را جای داده که محیطی مساعد برای ترکیب عناصر تشکیل‌دهنده‌ی حیات است. این ستون بلند از آب که از میان شکستگی‌های پوسته بیرون می‌آید، ممکن است منظومه‌ی زحل را به برخی مواد شیمیایی مورد نیاز برای حیات آغشته کند.

به‌گزارش ساینس، پژوهشگران یافته‌هایشان را روز سه‌شنبه در بیانیه‌ای مطبوعاتی از ناسا و در مقاله‌ای که برای انتشار در نشریه‌ی نیچر استرونومی پذیرفته شده است، توصیف کرده‌اند. کریستوفر پارکینسون، دانشمند سیاره‌شناس در موسسه فناوری کالیفرنیا (کلتک) که در مطالعه‌ی اخیر مشارکت نداشت، می‌گوید: «برآمدن چنین ستون عظیمی از چنین جرم کوچکی حیرت‌انگیز است.»

پارکینسون دانشمند ارشد ماموریت کاسینی ناسا بود که در سال ۲۰۰۵ ستون‌های آب انسلادوس را کشف کرد. این کاوشگر فضایی درطول ماموریت ۱۳ ساله‌اش، هفت مرتبه از میان این ستون‌ها پرواز کرد و مولکول‌های آلی مانند متان، فرمالدهید و هیدروژن، منبع انرژی بالقوه برای میکروب‌ها را کشف کرد. اما پارکینسون خاطرنشان می‌کند که براساس مدل‌های مبتنی بر داده‌های کاسینی، ستون‌ها نه چندین هزار کیلومتر، بلکه در حد چند صد کیلومتر در فضا گسترش یافته‌اند.

جیمز وب ستون عظیم را ۹ نوامبر ۲۰۲۲ رصد کرد. تلسکوپ بدین منظور از طیف‌سنج فروسرخ پروضوح خود استفاده کرد تا انتشار فلورسنت ضعیف ناشی از برخورد نور خورشید به مولکول‌های آب را در نزدیکی قمر ثبت کند. جیمز وب در عرض فقط ۴٫۵ دقیقه توانست ببیند که ستون آب تقریبا ۲۰ برابر فراتر از قطر خود انسلادوس در فضا گسترش یافته است.

توده‌ی عظیم همزمان با چرخش انسلادوس به دور زحل در هر ۳۳ ساعت یک بار، ابری از بخار آب به شکل دونات را که تغذیه‌کننده‌ی یکی از حلقه‌های یخی سیاره است، به‌وجود می‌آورد. داده‌های جیمز وب همچنین نشان می‌دهد که انسلادوس در هر ثانیه نزدیک به ۳۰۰ کیلوگرم بخار آب به فضا پرتاب می‌کند؛ تقریبا به همان سرعتی که کاسینی حدود ۲۰ سال پیش مشاهده کرد.

جاناتان لونین، دانشمند سیاره‌شناس در دانشگاه کرنل می‌گوید: «فعالیت ثابت این ستون به‌تنهایی هیجان من را در مورد رفتن به انسلادوس برای جستجوی آثار زیستی افزایش می‌دهد.»

تلسکوپ فضایی جیمز وب برخلاف کاسینی درطول مشاهده‌ی کوتاه خود نشانه‌ی واضحی از ترکیبات آلی پیدا نکرد. جرونیمو ویلانووا، اخترشناس سیاره‌ای در مرکز پرواز فضایی گادرد ناسا و یکی از نویسندگان مطالعه‌ی جدید می‌گوید: «تلسکوپ باید درطول بررسی تقریبا یک ساعته‌ی ستون آب که برای زمانی نامشخص درطول چرخه‌ی رصدی سالانه‌ی بعدی برنامه‌‌ریزی شده است، شانس بیشتری برای یافتن ترکیبات آلی داشته باشد.»

لونین می‌گوید بهترین راه برای مطالعه‌ی این ترکیبات آلی، فرستادن فضاپیمایی دیگر به انسلادوس است. او از یک ماموریت پیشنهادی ناسا به نام انسلادوس اوربی‌لندر حمایت می‌کند؛ کاوشگری که ابتدا به دور قمر می‌چرخد و سپس روی آن فرود می‌آید. کاسینی درطول سفرهایش از میان ستون‌های آب، از دانه‌های یخ و بخار آب به‌طور مستقیم نمونه‌برداری کرد؛ اما لونین باور دارد که یک کاوشگر مدرن می‌تواند عملکردی بسیار بهتر داشته باشد. وی می‌گوید: «زمان آن فرارسیده است که با پیشرفته‌ترین طیف‌سنجی جرمی و ابزارهای دیگر به‌دنبال حیات [در انسلادوس] بگردیم.»