تلسکوپ فضایی جیمز وب کم‌نورترین کهکشان دیده‌شده تاکنون را شناسایی کرد
پژوهشگران توانستند با تلسکوپ فضایی جیمز وب، یکی از دورترین کهکشان‌های دیده‌شده تاکنون را شناسایی کنند. این خوشه‌ای ستاره‌ای باستانی، تقریبا نامرئی و چنان دور است که نور آن، ضعیف‌ترین نوری محسوب می‌شود که دانشمندان تاکنون کشف کرده‌اند.
به‌گزارش لایوساینس، کهکشان کشف‌شده JD1 نام دارد و نور آن برای رسیدن به ما تقریبا ۱۳٫۳ میلیارد سال را در فضا پیموده است؛ بدین معنا که زمان تولد کهکشان به تنها چند صد میلیون سال پس از بیگ‌بنگ بازمی‌گردد. در آن زمان، کیهان با مه سیاهی پوشیده شده بود که حتی نور نیز توان گذر از میان آن را نداشت. کهکشان‌های شبیه به نمونه‌ی کشف‌شده، در ازبینبردن آن سیاهی نقشی مهم داشتند.
نور JD1 که از درون صورت فلکی سنگ‌تراش در نیم‌کره جنوبی آسمان چشمک می‌زند، وقتی جهان فقط ۴ درصد از سن کنونی‌اش را داشت، منبع خود را ترک کرد. نور پس از پیمودن مسیرش درمیان ابرهای گازی پراکنده، از دل خوشه‌ی کهکشانی آبل ۲۷۴۴ گذر کرد و دراثر کشش گرانشی قدرتمند آن که با خم‌کردن فضازمان مثل ذره‌بینی غول‌پیکر عمل می‌کند، بزرگ‌نمایی شد و درمعرض دید تلسکوپ جیمز وب قرار گرفت. پژوهشگرانی که این کهکشان کم‌نور و دور را کشف کردند، یافته‌هایشان را ۱۷ مه (۲۷ اردیبهشت) در نشریه نیچر منتشر کردند.
ترماسو ترو، استاد فیزیک و نجوم در دانشگاه کالیفرنیا در لس‌آنجلس (UCLA) در بیانیه‌ای گفت: «همین یک سال پیش، قبل از روشن‌شدن تلسکوپ جیمز وب، حتی نمی‌توانستیم در رویای تایید وجود چنین کهکشان کم‌نوری باشیم. ترکیب جیمز وب و قدرت بزرگ‌نمایی لنزهای گرانشی، یک انقلاب است. مال درحال بازنویسی داستان شکل‌گیری و تکامل کهکشان‌ها پس از بیگ‌بنگ هستیم.»
در صدها میلیون سال اول پس از بیگ‌بنگ، جهانِ درحال انبساط به اندازه‌ی کافی سرد شد تا پروتون‌ها با الکترون‌ها پیوند بخورند و پوشش وسیعی از گاز هیدروژن را که با مسدود‌کردن نور، عامل تاریکی کیهان بود، به‌وجود آورند. از دل جریان‌های متلاطم این کف‌دریاهای کیهانی، نخستین ستارگان و کهکشان‌ها شکل گرفتند و نور فرابنفشی را ساطع کردند که مه هیدروژن را بازیونیزه و با تجزیه‌ی آن به پروتون‌ها و الکترون‌ها، جهان را دوباره روشن کرد.
اخترشناسان شواهدی از بازیونیزه‌شدن را در بسیاری از مکان‌ها مشاهده کرده‌اند؛ مثلا کم‌نور شدن اختروش‌های درخشان یا اجرام فوق‌درخشانی که سیاه‌چاله‌های کلان‌جرم از آن‌ها تغذیه می‌کنند، پراکندگی نور از الکترون‌ها در تابش زمینه کیهانی و نور نادر و ضعیفی که به‌وسیله‌ی ابرهای هیدروژن ساطع می‌شوند. بااین‌حال از آنجا که نخستین کهکشان‌ها از نور خود برای ازبینبردن غبار مسدودکننده‌ی هیدروژنی استفاده می‌کردند، ظاهر واقعی آن‌ها از مدت‌ها پیش برای اخترشناسان یک راز بود.
- اخترشناسان می‌گویند نخستین ستارگان جهان را رصد کرده‌اند14 بهمن 01مطالعه '7
- تلسکوپ فضایی جیمز وب از اسرار جهان آغازین پرده برمی‌دارد1 دی 01مطالعه '6
گیدو رابرتز بورسانی، نویسنده‌ی اصلی پژوهش و اخترشناس از دانشگاه UCLA در بیانیه‌ای گفت: «بیشتر کهکشان‌هایی که تاکنون با تلسکوپ فضایی جیمز وب یافت شده‌اند، کهکشان‌های درخشان و کمیابی هستند که گمان نمی‌رود نماینده‌ی کهکشان‌های جوان موجود در دوران آغازین جهان باشند.» درنتیجه آن کهکشان‌ها هرچند مهم هستند، تصور نمی‌شود که عوامل اصلی در ازبینبردن تمام آن مه هیدروژنی بوده باشند.
از سوی دیگر، تعداد کهکشان‌های فوق‌کم‌نور مانند JD1 بسیار بیشتر است. به‌همین دلیل، پژوهشگران باور دارند که آن‌ها نماینده‌ی کهکشان‌هایی هستند که فرایند بازیونیزه‌شدن را به پایان بردند و به نور فرابنفش امکان دادند تا بدون مانع در فضا و زمان حرکت کند.
پژوهشگران برای شناسایی نخستین نشانه‌های JD1 از زیر پیله‌ی هیدروژنی آن، از تلسکوپ جیمز وب استفاده کردند تا تصویر لنز گرانشی‌شده‌ی کهکشان را در طیف‌های فروسرخ نزدیک مطالعه کنند. قدرت جیمز وب به آن‌ها امکان داد تا سن JD1، فاصله از زمین، ترکیب عناصر و حتی شمار ستارگان تشکیل‌دهنده‌ی کهکشان را تخمین بزنند.
وظیفه‌ی بعدی اخترشناسان این است که از تکنیک خود برای پرده‌برداری از شمار بیشتری از این کهکشان‌های اولیه استفاده کنند و نشان دهند که چگونه آن‌ها در هماهنگی با یکدیگر، جهان را غرق در نور کردند.
نظرات