دانشمندان اکنون تمام عناصر ضروری برای حیات را در انسلادوس پیدا کرده‌اند

انسلادوس، ششمین قمر بزرگ زحل از بین ۱۴۶ قمر این سیاره، اقیانوسی مایع با بستر سنگی در زیر سطح روشن، سفید و یخ‌زده‌ی خود دارد. یخ‌فشان‌های انسلادوس دانه‌های یخ‌زده‌ی مواد را به فضا پرتاب می‌کنند و پدید‌آورنده‌ی یکی از بی‌شمار حلقه‌هایی هستند که به دور زحل می‌چرخند.

اکنون، تیمی از پژوهشگران کشف کرده‌اند که این دانه‌های یخی حاوی فسفات هستند. آن‌ها با استفاده از داده‌های کاسینی، مدارگرد مشترک ناسا و اروپا که تا سال ۲۰۱۷ زحل، حلقه‌ها و قمرهای آن را مطالعه می‌کرد، ترکیب یادشده را پیدا کردند. این اولین بار است که فسفات در اقیانوسی فراتر از زمین یافت می‌شود. کشف جدید که روز چهارشنبه در نشریه‌ی نیچر منتشر شد، این احتمال را که انسلادوس خاستگاه حیات فرازمینی باشد، افزایش می‌دهد.

فرانک پوستبرگ، دانشمند سیاره‌شناس در دانشگاه آزاد برلین و پژوهشگر اصلی مطالعه، به‌نقل از نیویورک‌تایمز می‌گوید: «ما به‌دنبال [فسفات] نبودیم و انتظار آن را نداشتیم.» او کشف فسفات (مواد شیمیایی حاوی عنصر فسفر) را لحظه‌ای هیجان‌انگیز توصیف می‌کند.

با کشف فسفر در جهان اقیانوسی اطراف زحل، دانشمندان می‌گویند اکنون تمام عناصری را که می‌دانیم برای حیات ضروری هستند، درآنجا پیدا کرده‌اند. فسفر عنصری کلیدی در استخوان‌ها و دندان‌های انسان است و به‌گفته‌ی دانشمندان، کمیاب‌ترین عنصر زیستی ضروری در کیهان محسوب می‌شود. پژوهشگران سیاره‌شناس پیش‌تر پنج عنصر کلیدی دیگر را در انسلادوس کشف کرده بودند: کربن، هیدروژن، نیتروژن، اکسیژن و گوگرد که آخرین مورد به صورت غیرقطعی شناسایی شده است.

پژوهش‌های پیشین نشان داده بود که فسفر باید در جهان‌های اقیانوسی فرازمینی کمیاب باشد و همین کمیابی احتمالا از تشکیل حیات در سایر نقاط منظومه شمسی یا کهکشان جلوگیری کرده است. اما دکتر پوستبرگ می‌گوید در مورد انسلادوس، پژوهشگران دقیقا عکس این مسئله را یافتند؛ یعنی دریای یخی این قمر به‌جای کمبود فسفات، درمقایسه با اقیانوس‌های زمین تقریبا هزار برابر یا بیشتر از این ترکیب غنی شده است.

دکتر پوستبرگ و همکارانش با انجام یک بررسی عمیق از ۳۴۵ دانه‌ی یخی که کاسینی درحین عبور از حلقه‌ی E زحل مطالعه کرده بود، وجود فسفات را نتیجه گرفتند. این حلقه دراثر مواد منتشرشده از انسلادوس تشکیل شده است. آن‌ها ترکیب توده‌های گردوغبار برخاسته از برخوردهای این دانه‌ها با صفحه‌ی فلزی یکی از ابزارهای نصب‌شده روی فضاپیما به نام «تحلیلگر غبار کیهانی» را اندازه‌گیری کردند و دریافتند که جرم مولکولی ۹ ذره‌ی یخی به وجود فسفات اشاره دارد.

پژوهشگران به‌منظور اطمینان از اینکه خوانش‌های کاسینی را اشتباه تفسیر نمی‌کنند، با انجام مجموعه‌ای از آزمایش‌ها در آزمایشگاه، حالت‌ها و غلظت‌های مختلف فسفر را آزمایش کردند. فابیان کلنر، اخترزیست‌شناس در دانشگاه واشنگتن و دیگر نویسنده‌ی مطالعه می‌گوید: «پس از انجام اندازه‌گیری‌های زیاد، دقیقا به هدف زدیم و یک همسانی بی‌نقص با داده‌های فضایی پیدا کردیم.»

اما پژوهشگران هنوز نتوانسته‌اند توضیح دهند که چگونه انسلادوس دارای چنین غلظت بالایی از فسفات در اقیانوس خود است. برخی از پژوهشگران مطالعه، با شبیه‌سازی برهم‌کنش‌های ژئوشیمیایی بین آب اقیانوس و بستر سنگی آن، این موضوع را در موسسه فناوری توکیو بررسی کردند. آن‌ها در آب‌های قلیایی انسلادوس که سرشار از کربنات است، پاسخشان را یافتند. دکتر پوستبرگ می‌گوید: «می‌توانید آن را اقیانوس گازدار بنامید.»

میخائیل زولوتوف، ژئوشیمیدان سیاره‌ای در دانشگاه ایالتی آریزونا در یادداشتی که برای مطالعه در نیچر نوشته، از تفسیر پژوهشگران غافلگیر نشده است. او می‌گوید: «پیش‌تر از روی مطالعات انجام‌شده روی دریاچه‌های گازدار یا قلیایی روی زمین، مشخص شده بود که ما در هر دریاچه‌ی طبیعی این‌چنینی، انتظار مقادیر بالایی از فسفر را داریم.»

دکتر پوستبرگ می‌گوید کشف اخیر فراتر از انسلادوس می‌تواند نشان دهد که سایر جهان‌های اقیانوسی در منظومه شمسی بیرونی، مانند اروپا، قمر مشتری یا سیاره کوتوله پلوتو، سرشار از فسفات و درنتیجه به‌طور بالقوه سکونت‌پذیر هستند. او و همکارانش امیدوارند نمونه‌ی بزرگ‌تری از داده‌های کاسینی را برای تقویت نتایج خود تجزیه‌وتحلیل کنند. بااین‌حال، جستجوی قطعی برای یافتن حیات در انسلادوس، ماموریت دیگری را می‌طلبد که درصورت تایید، یک یا دو دهه با پرتاب آن فاصله خواهیم داشت.

دکتر پوستبرگ می‌گوید: «ما هنوز نمی‌دانیم آیا این مکان بسیار سکونت‌پذیر، واقعا مسکونی است یا خیر. اما بدون شک ارزش گشتن را دارد.»