آیا روی ماه زمین حیات وجود دارد؟

درصورتی‌که برنامه‌ریزی‌های ناسا از نظر سیاسی، فنی و مالی طبق روالی منظم پیش بروند، ایالات متحده می‌تواند تا انتهای دهه‌ی جاری ردپای جدیدی از خود روی ماه باقی بگذارد. این فرود که قرار است درجریان ماموریتی به‌نام آرتمیس ۳ انجام شود، اولین بازگشت انسان به سطح ماه را از زمان ماموریت آپولو ۱۷ در دسامبر ۱۹۷۲ رقم خواهد زد.

به گزارش لایوساینس، آرتمیس ۳ اولین ماموریت از بین چند ماموریت سرنشین‌دار خواهد بود که در منطقه‌ی اکتشافی قطبی آرتمیس در عرض جغرافیایی ۸۴ درجه‌ی جنوبی فرود خواهد آمد. انتخاب منطقه‌ی فرود ایمن و ارزشمند از لحاظ علمی برای آرتمیس ۳، وظیفه‌ی دشواری است؛ اما شکی نیست که اکتشافات بزرگی در راه است و یک شگفتی بالقوه می‌تواند کشف حیات در ماه باشد.

تحقیقات جدید نشان می‌دهد که بازدیدکنندگان آینده از منطقه‌ی قطب جنوب ماه باید در جستجوی شواهد از حیات در دهانه‌های فوق سرد واقع در نواحی همیشه سایه‌دار باشند. این موجودات زنده ممکن است از زمین به ماه راه یافته باشند.

پرابل ساکسینا، پژوهشگر سیاره‌ای مرکز پرواز فضایی گادرد ناسا در گرین‌بلت مریلند معتقد است که حیات میکروبی به‌طور بالقوه می‌تواند در شرایط سخت نزدیک به قطب جنوب ماه زنده بماند. با توجه به تحقیقات اخیر درباره‌ی محدوده‌هایی که حیات میکروبی خاص می‌تواند در آن‌ها زنده بماند، ممکن است در مناطق نسبتاً محافظت‌شده در برخی از اجرام آسمانی فاقد هوا، مکان‌های دنج بالقوه‌ای برای سکونت چنین حیاتی وجود داشته باشد.

در واقع قطب جنوب ماه ممکن است دارای ویژگی‌هایی باشد که می‌توانند بقا و حتی رشد دوره‌ای نوع خاصی از حیات میکروبی را امکان‌پذیر کنند. گروه ساکسینا هم‌اکنون در تلاش است تا مناسب‌ترین موجودات برای بقا در این نواحی و همچنین مناطق مساعد برای رشد آن‌ها را پیدا کند. بر اساس گزارش ساکسینا و اعضای گروهش در یک کارگاه علمی جدید درباره‌ی محوطه‌های احتمالی فرود آرتمیس ۳، قطب جنوب ماه ممکن است مکان‌های سطحی دنج و چشمگیری داشته باشد که به‌طور بالقوه برای شماری از موجودات کوچک سکونت‌پذیر هستند.

آیا ممکن است نمونه‌هایی تاریخی از زمین به دهانه‌های همیشه سایه‌دار ماه راه یافته باشند؟ احتمالا بخش‌های کوچکی از سیاره‌ی ما به شکل «شهاب‌‌سنگ‌های زمینی» که بر اثر برخوردهای کیهانی قوی به فضا راه می‌یابند، به ماه پرتاب شده‌اند. به گفته‌ی هیتر گراهام، ژئوشیمیدان زیستی در مرکز گادرد ناسا و یکی از اعضای تیم مطالعه، چنین ایده‌ای را صرفاً یک احتمال می‌داند. او می‌گوید بدین معنا نیست که میکروب‌های زمینی لزوماً از سفر به فضای دوردست جان سالم به‌در برده‌اند.

گراهام معتقد است، با اینکه انتقال فرازمینی مولکول‌های آلی از منابع‌ شهاب‌سنگی بسیار محتمل است و در واقع در تحلیل‌های شهاب‌سنگ‌های زمینی خودمان مشاهده شده‌اند، انتقال میکروب‌ها از منابع مشابه، شواهد هم‌وزن ندارد. این فرضیه جالب است، اما بدون داده‌های مطمئن راه به جایی نمی‌برد.

مهم‌تر از هرچیز خود انسان ممکن است بزرگ‌ترین حامل میکروب‌ها به ماه بوده باشد. ۵۰ سال از تاریخ فرود بشر و اشیای او روی ماه می‌گذرد. در آن زمان سیاست‌های آلودگی فضایی چندان دقیق و سخت‌گیرانه نبودند. به همین دلیل با توجه به داده‌های موجود که درباره‌ی تاریخچه‌ی اکتشافات فضایی داریم، انسان می‌تواند محتمل‌ترین ناقل میکروب‌ها به فضا بوده باشد.

گراهام خاطرنشان می‌کند که رویکرد تیم مطالعه به مسئله، لزوماً بدین دلیل نیست که آن‌ها فکر می‌کنند ماموریت‌های آرتیس به سرعت موجب شکوفایی سیلی از میکروب‌ها در نزدیکی قطب جنوب ماه خواهند شد. او می‌گوید: «درعوض، ما تقریباً قطعاً هاگ‌های مناسب را در مکان‌های دنج محافظت‌شده قرار خواهیم داد. حداکثر دما و خاصیت حفاظت دربرابر تابش در آن مکان‌ها، بقای هاگ‌ها را امکان‌پذیر می‌کند. با گذشت زمان و تداوم اکتشافات ماه و انتقال منابع آب و کربن به این موقعیت‌ها، درنهایت ممکن است روزی شاهد رشد هاگ‌ها باشیم.

پاول لوسی از مؤسسه‌ی ژئوفیزیک و سیاره‌شناسی هاوایی، با پیش‌بینی تأثیر افزایش ترافیک بر ماه می‌گوید شکی نیست که فرود فضاپیماهای آرتمیس، موجب رسوب کربن‌دی‌اکسید و یخ‌آب در مناطق دارای سایه‌ی همیشگی خواهند شد و ممکن است برخی از تحقیقات را به خطر بیندازند. از سوی دیگر، درک ما از چگونگی رسوب یخ در ماه فعلا ناچیز است؛ بنابراین انجام آزمایش‌ها با توجه به ابزار دقیق، بسیار جالب خواهد بود.

همچنین ممکن است پیش از اولین مأموریت‌های سطح‌نشین آرتمیس، هیچ پژوهش جامعی از فراوانی ترکیب‌های کربن و آب انجام نشود در نتیجه متأسفانه تا آن زمان، سوابق طبیعی قطب جنوب ماه مشخص نخواهند شد. تاکنون تنها یک فضاپیمای آرتمیس به ماه ارسال شده که در مدار این قمر قرار گرفته است.

به باور لوسی، قطب شمال ماه بهتر حفظ خواهد شد؛ اما اگزوز فضاپیماها ممکن است به‌واسطه‌ی انتقال از طریق اگزوسفر (بیرونی‌ترین لایه‌ی جو ماه)، قطب شمال را نیز تحت تأثیر قرار دهد. به باور ساکسینا، باید نکات مهمی را درباره‌ی پژوهش‌های قمری در مناطق بالقوه زیست‌پذیر درنظر گرفت که این کار نیازمند ارزیابی و برنامه‌ریزی مناسب است. رعایت این نکات و برنامه‌ریزی و استراتژی مناسب برای اکتشافات مریخ هم ارزشمند خواهند بود.