تصاویر منتخب رقابت عکاسی نجومی سال ۲۰۲۳؛ از توپ سنگی درخشان تا ستون‌های بی‌ستاره

بزرگ‌ترین رقابت عکاسی نجومی جهان، پانزده ساله شد. رصدخانه‌ی سلطنتی گرینویچ، سازمان برگزارکننده‌ی این رقابت، مجموعه‌ای شامل نوزده عکس منتخب این رقابت را منتشر کرده که یکی از آن‌ها برنده‌ی جشنواره‌ی ۱۴ سپتامبر خواهد شد.

علاوه بر برنده‌ی کلی، این رقابت به عکاس‌های برتر از ۹ دسته‌ی مختلف جایزه می‌دهد. همچنین دو جایزه‌ی ویژه اهدا خواهد شد. دسته‌بندی‌ها عبارت‌اند از: چشم‌انداز آسمان، شفق‌های قطبی، مردم و فضا، خورشید ما، ماه ما، کهکشان‌ها، ستاره‌ها و سحابی‌ها، سیاره‌ها، دنباله‌دارها و سیارک‌ها. همچنین جایزه‌ای برای عکاس نجومی جوان سال درنظر گرفته شده است. جوایز ویژه عبارت‌اند از جایزه‌ی سر پاتریک مور برای بهترین عکاس نوظهور و جایزه‌ی آنی ماوندر برای نوآوری در عکاسی.

رصدخانه‌ی سلطنتی گرینویچ هر سال، هیئتی از کارشناسان هنر و نجوم را به عنوان داوران رقابت گردآوری می‌کند. امسال، بیش از ۴۰۰۰ ثبت نام از ۶۴ کشور مختلف انجام شدند. نوزده عکسی که در این مقاله به آن‌ها اشاره می‌کنیم، فهرستی کوتاه از رقبای نهایی را تشکیل می‌دهند.

ویکاس چاندر عکس فوق را در محوطه‌ی معدن الماسی قدیمی در صحرای نامیبیا به ثبت رسانده است. «اسپرگبیت» واژه‌ای آلمانی به معنی «ناحیه‌ی محدود» است. بر اساس توضیحات عکاس، قدمت سازه‌های معدن الماس آلمانی در نامیبیا به اوایل سده‌ی ۱۹۰۰ بازمی‌گردد. وقتی آلمان‌ها این منطقه را ترک کردند، شهرها متروک ماندند و امروزه در وضعیت فراموشی و پوسیدگی به سر می‌برند. این عکس کارخانه‌ای متروک از آن دوران را نشان می‌دهد.

توپ سنگی اثر ریچ آدریس در واقع دو تصویر از ماه را نشان می‌دهد که با یکدیگر ترکیب شده‌اند. یکی از عکس‌ها در حین فازهای جزئی ماه با ۷۸ درصد درخشش سطحی ثبت شد. این تصویر در ترکیب با عکسی از ماه کامل، افکت سایه‌ای پویا را به وجود آورده است که ظاهری کروی‌‌تر سه‌بعدی به ماه می‌دهد. به گفته‌ی آدیس، تصاویر زیادی مشابه این عکس وجود دارند اما با بررسی دقیق‌تر در اغلب عکس‌ها ویژگی‌ها به خوبی تطبیق نیافته‌اند. این عکس یک موزاییک ۲۲ قطعه‌ای است. هر قطعه شامل ۴۰۰ فریم است که انباشته‌سازی شده و به صورت دستی به یکدیگر چسبیده‌اند.

مهمت ارگون، این تصویر شگفت‌انگیز از خورشید را با استفاده از تلسکوپ خورشیدی H-alpha ثبت کرده است. در این عکس، رگه‌های شراره‌های خورشیدی مانند خراشی در سمت چپ خورشید دیده می‌شوند. شراره‌های خورشیدی پدیده‌های رایجی هستند و معمولا با فوران انرژی مغناطیسی از سطح خورشید به وجود می‌آیند. به گفته‌ی ارگون، شراره‌ی خورشیدی به تصویر کشیده‌شده با نزدیک به ۷۰۰ هزار کیلومتر طول، پنجاه برابر بزرگ‌تر از زمین است.

عکس مارکس هنسون و مایک سلبی، حباب وولف رایه (WR)، نوعی انفجار ستاره‌ای چندلایه را نشان می‌دهد. این پدیده‌های کمیاب معمولا در اطراف ستاره‌های WR رخ می‌دهند. این ستاره‌ها اغلب دارای منابع اندک هیدروژن و عناصر سنگین‌تر بیشتر در سطح خود نسبت به اکثر ستاره‌ها هستند. ستاره‌ای که در عکس می‌بینید، WR 40 در مرکز سحابی اطراف خود که بر اثر دفع مواد خود ستاره به وجود آمده است، قرار دارد.

عکس الکس ساونوک، یک دنباله‌دار به نام C/2021 A1 (لئونارد) را برفراز بیابان نقب نشان می‌دهد که در سال‌های ۲۰۲۱ و ۲۰۲۲ به زمین نزدیک شد و ناظران آسمان شب را مجذوب خود کرد. عکس ساونوک، تصویر دنباله‌دار لئونارد را بر فراز سلسله‌ی کوهستانی سنگی هنگام غروب خورشید شکار کرده است. درخشش اندک ستاره‌های پس‌زمینه نیز باعث افزایش حس شگفتی و چشم‌اندازی بی‌نظیر شده‌اند.

تصویر شگفت‌انگیز دیگری از هانسون و سلبی، کهکشان مارپیچی NGC 3521 در فاصله‌ی ۳۵ میلیون سال نوری از زمین است. این کهکشان در گروه کهکشانی خود به دلیل داشتن بازوهای نامنظم، نمونه‌ی منحصر‌به فردی درمیان کهکشان‌های مارپیچی محسوب می‌شود. NGC 3521 در صورت فلکی اسد قرار دارد. به گفته‌ی عکاس‌ها این کهکشان احاطه‌شده با غبار دارای مناطق متعدد ستاره‌زایی و مرکز درخشان است. حباب‌های غبار احتمالا حاصل برخوردها و ادغام‌ با کهکشان‌های ماهواره‌ای هستند که مدت‌ها پیش رخ دادند. همچنین جت‌های آلفای هیدروژنی کمیابی از این کهکشان منتشر می‌شوند.

فیلیپ هربندا درباره‌ی عکس خود می‌گوید:

فرقی ندارد چند مرتبه شفق قطبی را دیده باشم، هر بار که این پدیده را می‌بینم مجذوب آن می‌شوم.

عکس هربندا از شفق‌های قطبی سبز به خوبی نام‌گذاری شده است. رنگ سبز، آسمان را با مارهای منحنی نوری نقاشی کرده است که به شکل جریان‌هایی در پیش‌زمینه منعکس می‌شوند. هربندا این عکس را از ساحل ویکتن در جزایر لوفوتن نروژ به ثبت رسانده است. این عکس، تصویری ترکیبی شامل شش عکس انباشته‌سازی شده و عکس شفق قطبی است.

نقاشی دیواری در پیش‌زمینه‌ی عکس درک هورلکو، شامل نقاشی پاندورا اسطوره‌ی یونان باستان است. تقابل پاندورا در مقابل راه شیری، مانند ادای احترامی به مأموریت ماهواره‌ی نوظهوری به همین نام است. هدف مأموریت پاندورا جستجوی حیات در منظومه‌های ستاره‌ای دیگر محسوب می‌شود. جعبه‌ی پاندورا بر اساس روایت‌های افسانه‌ای یونانی، جعبه‌ای پر از بدبختی و بیماری بود. به گفته‌ی هورلکو، افسانه‌ی جعبه‌ی پاندورا نشان می‌دهد کنجکاوی می‌تواند خطرناک باشد و بهتر است برخی چیزها را به حال خود باقی گذاشت با این حال ناسا تنها به خاطر یک افسانه منصرف نمی‌شود.

عکس موسوم به سحابی عروس دریایی اثر پیتر لارکین با استفاده از انباشته‌سازی تصاویری تولید شده است که هر کدام با فیلترهای مختلف و بر اساس طیف‌های متنوع ثبت شده‌اند. این تکنیک بر جزئیاتی اشاره دارد که برای چشم انسان نامرئی هستند. لارکین در گفتگو با رصدخانه‌ی سلطنتی گرینویچ گفت:

یک مجموعه عکس از آسمان‌های پاک داشتم و کار را با H alpha شروع کردم و سپس از OIII (فیلتر باند باریک اکسیژن ۳) و در نهایت SII‌ (فیلتر انتشار گوگرد ۲) استفاده و از باغم در نزدیکی ژنو سوییس این تصاویر را ثبت کردم. وقتی به داده‌های کافی رسیدم، هر زیر مجموعه را به صورت مستقل کردم و عکس‌های ناقض را حذف کردم.

یک آنتن تلسکوپ رادیویی غیرفعال در مقابل مارپیچی از ستاره‌ها در رصدخانه‌ی نجومی رادیویی میلارد در کمبریج در تصویر بالا به چشم می‌خورد. عکاس با استفاده از شاتر از راه دور در بازه‌های سی ثانیه‌ای تصاویر را ثبت و سپس آن‌ها را انباشته کرده است. این اولین تلاش موفق سرالهیرو برای خلق تصویری از دنباله‌های ستاره‌ای بود.

بوراک اسنبی، این عکس را در صحرای سفید مصر به ثبت رسانده است. لبه‌ی تلماسه تا مرکز تصویر کشیده شده و درست زیر درخشان‌ترین نقطه‌ی عکس، جایی که سیاره زهره قرار دارد، به پایان می‌رسد. قوس راه شیری نیز در بالا دیده می‌شود. اسنبی درباره‌ی عکسش می‌گوید:

تلماسه‌ها دلیل علاقه‌ی من به عکاسی در صحرا هستند. خطوط راهنما و ساختارها و همچنین کیفیت عالی آسمان شب به کمک من می‌آیند.

کارل ایوانس، این عکس از ماه کامل را از منطقه‌ی برودهاون، پمبروکشایر ثبت کرده است. سنگ برآمده در وسط تصویر به سنگ کلیسا (Church Rock) معروف است. این عکس از دو عکس تشکیل شده که برای نمایش ماه از میان ابرها و پرندگان در اطراف سنگ کلیسا روی هم انباشته شده‌اند. ایوانز درباره‌ی ثبت عکس می‌گوید:

چند ساعت در ساحل برودهاون منتظر طلوع ماه بودم. ابرها ماه را مخفی کرده بودند و وقتی دور می‌شدم ماه از میان ابرها پدیدار شد و جلوه‌ی زیبایی را به وجود آورد.

شراره‌های خورشیدی دسته‌ی x از بزرگترین شراره‌ها هستند و شراره‌ی خورشیدی X1 از AR2994 هم از این دسته است. کلارو عکس بالا را از منطقه‌ی اوورا، ناحیه‌ی آسمان تاریک Alqueva در پرتغال ثبت کرد. شراره‌‌ی داخل عکس از لکه‌ی خورشیدی موسوم به AR2994 سرچشمه گرفته است که زیر لبه‌ی خورشید مخفی شده است. قاب‌بندی سریع به کلارو اجازه داد، تایم‌لپسی ۲۷ دقیقه‌ای را از این رویداد ثبت کند.

لویی لرو برای ثبت این تصویر شگفت‌انگیز، یک شب را در گودال‌های بنای یادبود ملی کانادایی ویمی در فرانسه خوابید. این بنا به یاد سربازان کانادایی در جنگ جهانی اول ساخته شده است. لرو می‌گوید: «در این گودال‌ها خوابیدم در حالی که دوربینم چرخش شگفت‌انگیز آسمان را ثبت می‌کرد.»

ادواردو شابرگر پوپو، عکسش را اینگونه توصیف می‌کند:

آسمان چشم‌انداز شگفت‌انگیزی داشت. به نظر می‌رسید ابرها به شعله‌هایی با رنگ سرخ سیر تبدیل شده بودند. این لحظه‌ی جادویی با حضور هلال ماه با ۱۶ درصد درخشش سطحی، زیباتر شد. این عکس با نوردهی‌های مجزا ثبت شده و برای افزایش دامنه‌ی داینامیکی، در فتوشاپ انباشته‌سازی شده است.

سحابی عقاب، خاستگاه عکس معروف «ستون‌های آفرینش» از تلسکوپ‌ فضایی هابل، نزدیک به ۷۰۰۰ سال نوری از زمین فاصله و ۷۰ سال نوری قطر دارد. جیسون گانل، برای ثبت عکس بالا از این زایشگاه ستاره‌ای عظیم، از فیلترهای باند باریک برای برجسته‌سازی لایه‌های گازهای یونیزه‌‌شده در سحابی استفاده کرد. در این عکس از زایشگاه ستاره‌ای، خود ستاره‌ها به‌طرز چشمگیری غایب هستند. گانل ستاره‌ها را در طول فرآیند ویرایش عکس حذف کرد تا چشم بیننده را به لایه‌های سحابی جلب کند. او این اثر را «هنر انتزاعی کیهانی» می‌نامد.

کوش چانداریا این تصویر درخشان از راه شیری‌مان را از دلتای اوکاوانگو در بوتسوانا گرفته است. چانداریا به‌همراه عکس ارائه‌شده‌ی خود، از تجربه‌ی بی‌نظیر دیدن راه شیری در آسمان تاریک و تراژدی آلودگی نوری صحبت می‌کند. هنوز مناطق زیادی در جهان موسوم به مناطق آسمان تاریک وجود دارند که از آلودگی نوری در امان هستند. متأسفانه نور شهرهای روبه‌رشد باعث کم شدن این مناطق می‌شوند. چانداریا امیدوار است با اشتراک این عکس، حس شگفتی خود هنگام نگاه کردن به آسمان شب را به اشتراک بگذارد.

سرجیو دیاز رویز برای عکس خود از «Carte de la Lune»، تصویر ماه از جووانی دومینیک کاسینی، ستاره‌شناس ایتالیایی قرن نوزدهم که کاوشگر کاسینی برگرفته از نام او است، الهام گرفت. دیاز ریوز می‌گوید با تصویر خود تلاش کرده به این پرسش پاسخ دهد: «چه می‌شد اگر کاسینی این دنیای جدید دورافتاده را با چشم‌های خود می‌دید؟» او از تصویر پلوتو که توسط کاوشگر نیوهورایزنز ثبت شده، استفاده و آن را مانند تصویر «Carte de la Lune» اثر کاسینی شبیه‌سازی کرد. دیاز رویز دقیقاً پالت رنگی کاسینی را برای این تصویر به کار برد که در کتابخانه‌ی دانشگاه اوترخت وجود دارد.

کوه معروف وستراهورن ایسلند از میان شن‌های موج‌دار سیاه در ساحل شبه‌جزیره‌ی استوکسنز برآمده و در میان رنگ‌های زرد کمرنگ و سبز زیر شفق‌های قطبی می‌درخشد. لورنزو رانیری تنتی در عکس پانارومای عمودی خود، چشم‌انداز طلوع ماه را در سمت راست وستراهورن ثبت کرده است. او برای جلب توجه به کوهستان و پیش‌زمینه، از تکنیک انباشته‌سازی استفاده کرده است.