به‌مناسبت یک‌سالگی آغاز فعالیت جیمز وب: انتشار چشم‌اندازی مکاشفه‌آمیز از گذشته دور بشریت

ناسا امروز چهارشنبه ۲۱ تیر، به مناسبت یک سالگی آغاز به‌کار رسمی تلسکوپ فضایی جیمز وب، تصویر خیره‌کننده‌ای را منتشر کرده است که تولد ستارگان را به گونه‌ای پیش‌تر دیده‌نشده نشان می‌دهد.

عکس جدید تلسکوپ فضایی جیمز وب، نزدیک‌ترین منطقه‌ی ستاره‌زایی به زمین به نام «مجموعه ابر رو مارافسای» را به تصویر کشیده است. هرچند رو مارافسای که در فاصله‌ی ۳۹۰ سال نوری از زمین قرار دارد، زایشگاه ستاره‌ای کوچک و نسبتاً آرامی است، دید قدرتمند تلسکوپ جیمز وب نمای نزدیک آشوبناکی را از این منطقه نشان می‌دهد.

کلاوس پونتوپیدان، دانشمند پروژه جیمز وب در موسسه علوم تلسکوپ فضایی در بالتیمور مریلند در بیانیه‌ای گفت: «تصویر جیمز وب از رو مارافسای به ما امکان می‌دهد تا دوره‌ی بسیار کوتاهی در چرخه‌ی حیات ستاره‌ای را با وضوح جدید مشاهده کنیم. خورشید خودمان مدت‌ها پیش چنین مرحله‌ای را تجربه کرد و اکنون ما این فناوری را داریم تا آغاز داستان ستاره‌ای دیگر را ببینیم.»

در تصویر جدید می‌توان مشاهده کرد که فواره‌های پاشیده‌شده از تقریبا ۵۰ ستاره‌ی جوان در زایشگاه ستاره‌ای، به گازهای میان‌ستاره‌ای اطراف برخورد می‌کنند و موجب درخشش هیدروژن مولکولی به رنگ قرمز می‌شوند. این اتفاق زمانی رخ می‌دهد که ستارگان جوان، پیله‌های زایشی خود را که از بقایای گاز و غبار پدید‌آورنده‌ی آن‌ها تشکیل شده است، با فشار ناگهانی پاره می‌کنند. این فرایند موجب می‌شود که فواره‌های درخشان تقریباً مثل نوزاد تازه‌متولدشده‌ای باشند که برای اولین‌بار دستانش را دراز می‌کند.

بسیاری از ستارگان تصویر جدید جیمز وب به اندازه‌ی خورشید هستند. بااین‌حال، مرکز تصویر تحت سلطه‌ی ستاره‌ای بزرگ‌تر به نام S1 است که در احاطه‌ی ابرهای روشن‌تر گاز قرار دارد. این ستاره مثل شمعی در تاریکی، با انتشار فوتون‌های پرانرژی فرابنفش حفره‌ای را در این ابرها تراشیده است.

دورتر از ستاره‌ی S1 و حفره‌اش، ابرهای مایل به نارنجی قرار دارند. به‌گفته‌ی اخترشناسان، این ابرها ترکیبات آلی هستند که با عنوان هیدروکربن‌های آروماتیک چندحلقه‌ای شناخته می‌شوند. این ترکیبات غنی از کربن احتمالاً بخشی ضروری از پیدایش حیات محسوب می‌شوند؛ هرچند دانشمندان دراین‌باره مطمئن نیستند. بااین‌حال ما نه‌تنها منظومه‌های ستاره‌ای جدید، بلکه عناصر سازنده‌ی حیات را نیز مشاهده می‌کنیم.

آنچه در تصویر می‌بینیم، نمایی مکاشفه‌آمیز از گذشته‌ی دور خود ما است. ستاره و منظومه شمسی ما کمی بیش از ۴٫۵ میلیارد سال پیش، دراثر فروپاشی یک ابر مولکولی پدید آمد. وقتی خورشید به‌وجود آمد، قرص بزرگ مواد به‌جامانده در اطراف آن به تدریج غول‌های گازی بزرگ مانند مشتری و جهان‌های سنگی کوچک‌تر مثل زمین خودمان را شکل دادند. این وقایع موجب شد تا زمینه برای شکل‌گیری حیات در جهان ما در چند صد میلیون سال بعدی فراهم شود.

اکنون میلیاردها سال بعد، بشریت تمدن، علم و فناوری را توسعه داده است تا بتواند با دقت کافی به بیرون نگاه کند و گذشته‌ی خود را در فواصل وسیع در آسمان‌ها ببیند. با تلسکوپ جیمز وب، ما شکل‌گیری ستاره‌های کاملاً جدید و قرص‌های پیش‌سیاره‌ای را دوباره مشاهده می‌کنیم.