ناکامی روسیه در بازگشت به ماه؛ فضاپیمای لونا ۲۵ روی سطح قمری سقوط کرد

روسکاسموس، سازمان فضایی روسیه امروز یکشنبه، یک روز پس از قطع ارتباط خود با لونا ۲۵، با استناد به نتایج تحقیقات اولیه تایید کرد که این فضاپیمای رباتیک به سطح ماه برخورد کرده است. شکست لونا ۲۵ تازه‌ترین بدبیاری برای کشوری محسوب می‌شود که درطول جنگ سرد به‌عنوان اتحاد جماهیر شوروی، اولین ماهواره، اولین مرد و سپس اولین زن را در فضا قرار داد.

ماه‌نشین لونا ۲۵ که اولین پرتاب فضایی روسیه به سطح ماه از سال ۱۹۷۶ بود، چهارشنبه گذشته به مدار ماه وارد شد و قرار بود تا اوایل دوشنبه روی سطح قمری فرود بیاید. طبق گزارش روسکاسموس، لونا ۲۵ شنبه بعدازظهر به وقت مسکو فرمان ورود به مداری را دریافت کرد که آن را برای فرود روی ماه آماده می‌کرد؛ اما یک «وضعیت اضطراری» توضیح‌ناپذیر رخ داد و تنظیم مداری به‌وقوع نپیوست.

سازمان فضایی روسیه امروز یکشنبه اعلام کرد که تلاش‌ها برای برقراری ارتباط دوباره با فضاپیما شکست خورده است. براساس تخمین این سازمان، شکست در تنظیم مدار بدین معنا است که لونا ۲۵ از مدار برنامه‌ریزی‌شده‌ی خود منحرف شده و درنتیجه‌ی برخورد با سطح ماه از بین رفته است. روسکاسموس افزود یک کمیسیون بین‌سازمانی برای بررسی علت شکست لونا ۲۵ تشکیل خواهد شد.

اکنون با شکست روسیه، هند این فرصت را پیدا کرده است تا اولین کاوشگر را در نزدیکی قطب جنوب ماه فرود آورد. فضاپیمای چاندرایان ۳ که اواخر ماه تیر به فضا پرتاب شد، مسیری پرپیچ‌وخم اما بهینه‌تر از نظر مصرف سوخت را برای رسیدن به ماه انتخاب کرد و قرار است روز چهارشنبه شانس خود برای لمس سطح ماه را بیازماید.

سودیر کومار، سخنگوی سازمان پژوهش‌های فضایی هند (ایسرو)، سقوط ماه‌نشین روسیه را مایه تاسف دانست و گفت هر ماموریت فضایی بسیار خطرناک و به‌شدت تخصصی است.

روسیه در دهه‌های اخیر در زمینه‌ی اکتشافات منظومه شمسی از دوران اوج خود در زمان جنگ سرد فاصله‌ی بسیار گرفته است. آخرین موفقیت فضایی کامل این کشور به‌عنوان اتحاد جماهیر شوروی، ۳۵ سال پیش رقم خورد؛ وقتی فضاپیماهای دوقلوی وگا ۱ و وگا ۲ با فاصله‌ی ۶ روز پرتاب شدند و شش ماه بعد از کنار سیاره زهره گذر کردند. این دو فضاپیما هرکدام کپسولی حاوی سطح‌نشین را پرتاب کردند که با موفقیت روی سطح سیاره جهنمی فرود آمد. آن‌ها همچنین یک بالن را در جو زهره به پرواز درآوردند. در مارس ۱۹۸۶، دوقلوهای وگا از فاصله‌ی ۸ هزار کیلومتری دنباله‌دار هالی گذر کردند و گردوغبار برآمده از هسته‌ی این جرم را مورد عکس‌برداری و مطالعه قرار دادند.

بااین‌حال، ماموریت‌های بعدی روسیه به مقصد مریخ که در سال‌های ۱۹۸۸ و ۱۹۹۶ پرتاب شدند، شکست خوردند. آخرین ناکامی این کشور در سال ۲۰۱۱ با ماموریت فوبوس-گرانت رخ داد؛ فضاپیمایی که قرار بود روی فوبوس، بزرگ‌ترین قمر مریخ فرود بیاید و نمونه‌هایی از سنگ و خاک آن را به زمین بیاورد. اما پس از پرتاب، موتورهایی که قرار بود فضاپیما را به مریخ بفرستند، روشن نشدند و موجب شدند تا کاوشگر مریخی هرگز از مدار زمین خارج نشود. چند ماه، فوبوس-گرانت در جو زمین سوخت.

تحقیقات بعدی نشان داد که سازمان فضایی روسیه از نظر مالی در تنگنا قرار دارد و در ساخت، آزمایش و به‌کارگیری قطعات الکترونیکی فضاپیما که باید دربرابر سرما و تابش‌ها دوام بیاورند، کوتاهی کرده است. درنتیجه‌ی این شکست‌ها، حضور روسیه در فضا صرفا به مدار نزدیک زمین و مشارکت با ناسا در ایستگاه فضایی بین‌المللی محدود ماند.

لونا ۲۵ قرار بود ماموریتی یک‌ساله برای مطالعه‌ی ترکیبات سطح ماه باشد. این ماموریت همچنین قصد داشت فناوری‌هایی را آزمایش کند که قرار است در مجموعه‌ای از ماموریت‌های رباتیک آتی به ماه پرتاب شوند و زمینه را برای احداث یک پایگاه قمری در سطح ماه با همکاری چین فراهم کنند.

بااین‌حال، ماموریت‌های قمری آتی روسیه (لونا ۲۶، ۲۷ و ۲۸) سال‌ها از برنامه عقب هستند و تاخیرهای بیشتر نیز دور از انتظار نیست؛ به‌ویژه آنکه برنامه فضایی روسیه به‌دلیل تحریم‌های اعمال‌شده از زمان تهاجم این کشور به اوکراین، از نظر مالی و فناوری با مشکل مواجه شده است. قطع همکاری روس‌ها با همکاران غربی بدین معنا است که روسیه باید قطعات وارداتی از اروپا برای ماموریت‌های بعدی، ازجمله مته‌ی حفاری مخصوص ماه‌نشین لونا ۲۷ را خود تامین کند.

دیگر برنامه‌های فضایی بلندپروازانه‌ی روسیه نیز با تاخیرهای چشمگیر مواجه هستند و تکمیل آن‌ها احتمالا بسیار بیشتر از زمان اعلام‌شده طول خواهد کشید. به‌عنوان مثال آنگارا، خانواده‌ای از موشک‌های جدیدی که از دو دهه پیش با هدف جایگزینی با پرتابگرهای کنونی روسیه در دست ساخت بوده، فقط ۶ بار پرتاب شده است.

فرود روی ماه همچنان کار دشواری محسوب می‌شود و چین تنها کشوری است که در قرن جاری موفق به انجام آن شده است. به‌ویژه، قطب جنوب ماه در سال‌های اخیر برای تمام کسانی که درتلاش برای رسیدن به آن بوده‌اند، ازجمله ماه‌نشینی از ژاپن به نام هاکوتو-آر که در ماه آوریل به سرنوشت لونا ۲۵ دچار شد، دست‌نیافتنی بوده است. آیا چاندرایان ۳ می‌تواند این طلسم ناکامی را بشکند؟ به‌زودی خواهیم فهمید.