راهنمای رصد ابرماه آبی ۸ شهریور

چهارشنبه ۳۰ اوت (۸ شهریور) یکی از بزرگ‌ترین و درخشان‌ترین ماه‌های سال ۲۰۲۳ طلوع خواهد کرد. این ماه کامل با عنوان بلو مون یا «ماه آبی» شناخته می‌شود؛ اما این اصطلاح هیچ ربطی به رنگ ندارد و از دهه‌ی ۱۹۴۰، معمولاً به دومین ماه کامل از دو ماه کاملی که در یک ماه از تقویم در آسمان ظاهر می‌شوند، ماه آبی گفته می‌شود.

ماه کامل چهارشنبه به‌عنوان ماه آبی تعریف می‌شود؛ زیرا دومین ماه کامل در ماه اوت است. ماه آبی امروز نیز درست مانند اولین ماه کامل در یکم اوت که «ماه خاویار» نامیده شد، ابرماه خواهد بود؛ بدین معنی که در دوره‌ای رخ می‌دهد که ماه در حضیض مداری قرار دارد (به زمین نزدیک‌تر است) و موجب می‌شود تا تقریبا به‌طور جزئی در آسمان بزرگ‌تر به‌نظر آید.

ابرماه آبی چهارشنبه تقریباً هم‌زمان با غروب خورشید، در ساعت ۱۸:۳۳ به وقت ایران از افق شرقی طلوع خواهد کرد. بااین‌حال، در آن زمان در بزرگ‌ترین و درخشان‌ترین حالت خود نخواهد بود. لحظه‌ی دقیق ماه کامل زمانی رخ می‌دهد که ماه در آسمان کاملاً در وضعیت مقابله (۱۸۰ درجه) با خورشید قرار دارد.

ماه آبی امسال، بامداد پنجشنبه ۹ شهریور در ساعت ۰۵:۰۵ به وقت ایران با قرارگیری در وضعیت مقابله با خورشید، بیشترین درخشندگی را خواهد داشت و در صورت فلکی دلو به چشم خواهد آمد. این ماه آبی سپس بامداد پنجشنبه درست پیش از طلوع خورشید در ساعت ۰۵:۴۶ به وقت ایران غروب خواهد کرد.

اصطلاح «ابرماه آبی» ترکیبی از ماه آبی و ابرماه است. همان‌طور که در بالا توضیح داده شد، ماه آبی معمولاً به‌ دومین ماه کامل یک ماه تقویمی گفته می‌شود. البته این اصطلاح از نظر فنی به سومین ماه کامل در فصلی اشاره دارد که دارای چهار ماه کامل است. ماه کامل سالانه تقریبا ۱۲٫۴ بار رخ می‌دهد؛ بدین معنا که در هر ۲٫۸ سال، یک دوره‌ی ۱۲ ماهه دارای ۱۳ ماه کامل است. درنتیجه، یکی از ماه‌های تقویمی آن سال باید دو ماه کامل را در خود جای دهد و از همین‌رو، یک ماه آبی دارد.

از آنجا که در هر چرخه‌ی ماه، ۲۹٫۵ روز طول می‌کشد تا از یک ماه کامل شاهد ماه کامل بعدی باشیم، در ماه اوت، ماه کامل خاویار را در ابتدای ماه تماشا کردیم و ماه کامل بعدی را در پایان ماه مشاهده می‌کنیم. بااین‌حال تمام ماه‌های آبی مثل ماه کامل ۸ و ۹ شهریور ابرماه نیستند.

ابرماه زمانی اتفاق می‌افتد که ماه کامل در دوره‌ای که به زمین نزدیک‌تر است، در آسمان ظاهر می‌شود. این رویداد بدین دلیل رخ می‌دهد که مدار ماه به دور سیاره‌ی ما نه دایره‌ای،‌ بلکه بیضوی است. درنتیجه ماه حین گردش به دور زمین، در برخی زمان‌ها دورتر می‌رود (اوج) و گاهی اوقات نزدیک‌تر است (حضیض). فاصله‌ی بین زمین و ماه در حضیض و اوج ماه اختلاف تقریباً ۱۴ درصد دارد و از حدود ۳۵۰ هزار کیلومتر تا ۴۰۸ هزار کیلومتر متغیر است.

با وجود این تفاوت در فاصله‌ی زمین و ماه، تفاوت چندانی در ظاهر واقعی ماه در آسمان درطول ماه کامل استاندارد و هنگام ابرماه وجود ندارد. ماه ممکن است درطول ابرماه کمی بزرگ‌تر و درخشان‌تر به‌نظر برسد؛ اما این تفاوت برای اغلب افراد نامحسوس است و صرفا کسانی که تجربه‌ی چشمگیر در رصد آسمان شب دارند، می‌توانند آن را تشخیص دهند.

ماه‌های بزرگ آسمان قبلاً به‌عنوان ماه‌های کامل حضیض شناخته می‌شدند تا آنکه تقریبا یک دهه پیش، اصطلاح «ابرماه» رایج شد. ابرماه‌ها هرچند ماهانه اتفاق نمی‌افتند، آن‌قدرها نادر نیستند و ممکن است بین دو تا پنج بار در سال رخ دهند. به‌نقل از ناسا، تقریبا ۲۵ درصد از ماه‌های کامل، ابرماه هستند.

هم‌زمانی ماه آبی و ابرماه بسیار نادرتر از ابرماه‌های منفرد یا ماه‌های آبی است. به‌نقل از ناسا، هرچند ابرماه آبی مثل امسال می‌تواند دو بار در ماه اتفاق بیفتد، ممکن است بین دو ابرماه آبی حتی تا ۲۰ سال نیز فاصله وجود داشته باشد. میانگین زمان بین ابرماه‌های آبی ۱۰ سال است.

ابرماه آبی بعدی پس از ۳۰ اوت ۲۰۲۳، در ژانویه ۲۰۳۷ و سپس در مارس ۲۰۳۷ اتفاق خواهد افتاد.

هرچند ابرماه آبی به این زودی‌ها در آسمان ظاهر نخواهد شد، علاقه‌مندان به آسمان شب این فرصت را خواهند داشت که در سال ۲۰۲۳ شاهد ابرماهی دیگر باشند. ماه کامل ذرت سپتامبر در ۲۹ام این ماه (۷ مهر)، چهارمین ابرماه متوالی و همچنین آخرین ابرماه امسال خواهد بود. بعد از آن، ابرماه بعدی ۱۸ سپتامبر ۲۰۲۴ رخ خواهد داد. سال آینده، دو ابرماه خواهیم داشت که دومی یک ماه بعد از ۱۸ سپتامبر، در اکتبر ۲۰۲۴ در آسمان ظاهر خواهد شد.