ادعای بحث‌برانگیز: ناسا نیم‌قرن پیش بدون آنکه بداند، حیات بیگانه را در مریخ نابود کرد

یک دانشمند به‌تازگی ادعا کرده است که ناسا احتمالا ۵۰ سال پیش بدون آنکه بفهمد حیات را در سیاره مریخ کشف کرد و سپس پیش از آنکه به ماهیتش پی ببرد، به‌طور تصادفی مرگ آن را رقم زد. بااین‌حال، متخصصان دیگر در مورد اینکه آیا این ادعاهای جدید یک فانتزی دور از ذهن یا توضیح احتمالی جالبی برای برخی از آزمایش‌های اسرارآمیز گذشته هستند، اختلاف نظر دارند.

دیرک شولتزه ماکوخ، اخترزیست‌شناس از دانشگاه فنی برلین در مقاله‌ای که ۲۷ ژوئن در وب‌سایت بیگ‌تینک منتشر شد، اظهار داشت که مریخ‌نشین‌های وایکینگ ناسا ممکن است پس از فرود روی سیاره سرخ در سال ۱۹۷۶، از اشکالی کوچک و مقاوم دربرابر خشکی از حیات که درون صخره‌های مریخ پنهان شده بودند، نمونه‌برداری کرده باشند.

شولتزه ماکوخ می‌نویسد: «اگر این گونه‌های غیرعادی یا به اصطلاح شدیددوست از حیات وجود داشتند و همچنان وجود داشته باشند، آزمایش‌های مریخ‌نشین‌ها احتمالا به‌گونه‌ای انجام شدند که آن‌ها را پیش از شناسایی، از بین بردند.» وی می‌افزاید: «این عقیده قطعا از نگاه برخی بحث‌برانگیز خواهد بود؛ اما چنین میکروب‌هایی روی زمین زندگی می‌کنند و می‌توانند به‌صورت فرضی در سیاره سرخ نیز دوام آورند؛ درنتیجه نمی‌توان آن‌ها را نادیده گرفت.»

هر یک از مریخ‌نشین‌های وایکینگ (شامل وایکینگ ۱ و وایکینگ ۲) چهار آزمایش را روی مریخ انجام دادند. آزمایش طیف‌سنج جرمی کروماتوگرافی گازی (GCMS) که به دنبال ترکیبات آلی یا حاوی کربن در خاک مریخ بود. آزمایش انتشار نشان‌دار که با افزودن مواد مغذی ردیابی‌شده‌ی رادیواکتیو به خاک، تلاش کرد به وجود متابولیسم یا سوخت‌ساز در سیاره سرخ پی ببرد.

آزمایش انتشار پیرولیتیک که به‌منظور آزمودن فرایند تثبیت کربن به‌وسیله‌ی موجودات فتوسنتزی احتمالی انجام شد و درنهایت، آزمایش تبادل گاز که با هدف یافتن متابولیسم در نمونه‌های خاک جداشده، بر چگونگی تغییر گازهایی نظارت کرد که به‌عنوان عناصر حیاتی برای حیات شناخته می‌شوند؛ مانند اکسیژن، دی‌اکسید کربن و نیتروژن.

نتایج آزمایش‌های وایکینگ گیج‌کننده بود و از آن زمان تاکنون همچنان برخی از دانشمندان را سردرگم کرده است. آزمایش‌های انتشار نشان‌دار و انتشار پیرولیتیک نتایجی را به‌دست آوردند که از ایده‌ی حیات در مریخ پشتیبانی می‌کرد. در هر دو آزمایش، تغییرات جزئی در غلظت برخی از گازها نشان داد که احتمالا نوعی متابولیسم درحال وقوع است.

آزمایش طیف‌سنج جرمی کروماتوگرافی گازی نیز ردپایی از ترکیبات آلی آغشته به کلر را پیدا کرد؛ اما در آن زمان، دانشمندان ماموریت باور داشتند که این ترکیبات، آلودگی ناشی از محصولات تمیزکننده‌ی استفاده‌شده روی زمین هستند. مریخ‌نشین‌ها و مریخ‌نوردهای بعدی ثابت کردند که آن ترکیبات آلی به‌طور طبیعی در مریخ ظاهر می‌شوند.

شولتزه ماکوخ می‌نویسد: «از آنجایی که زمین سیاره‌ای آبی است، منطقی به‌نظر می‌رسید که افزودن آب ممکن است حیات را وادارد تا خود را در محیط بسیار خشک مریخ نشان دهد. با نگاه به گذشته، ممکن است این رویکرد، «حتی خوب زیادش بد است» بوده باشد.» در محیط‌های بسیار خشک زمینی، مانند بیابان آتاکاما در شیلی، میکروب‌های غیرمعمولی وجود دارند که می‌توانند با پنهان‌شدن در سنگ‌های نم‌گیر، رشد کنند. این سنگ‌ها به‌شدت شور هستند و مقادیر بسیار کمی آب از هوای اطرافشان جذب می‌کنند.

چنین سنگ‌هایی در مریخ نیز وجود دارند و با داشتن سطحی از رطوبت، می‌توانند به‌طور فرضی میکروب‌های غیرعادی شبیه به نمونه‌های زمینی را حفظ کنند. به‌باور شولتزه ماکوخ، اگر این میکروب‌ها حاوی هیدروژن پراکسید (ماده‌ای شیمیایی که با برخی از اشکال حیات روی زمین سازگار است) باشند، می‌توانند به کمک آن رطوبت بیشتری جذب کنند. آن‌ها همچنین ممکن است برخی از گازهای شناسایی‌شده در آزمایش انتشار نشان‌دار را نیز تولید کرده باشند.

اما آب بیش از حد می‌تواند برای آن موجودات کوچک کشنده باشد. پژوهشگران در مطالعه‌ای که سال ۲۰۱۸ در نشریه ساینتیفک ریپورتس منتشر شد، دریافتند که سیل‌های شدید در بیابان آتاکاما تا ۸۵ درصد از میکروب‌های بومی را که نمی‌توانستند با شرایط مرطوب‌تر سازگار شوند، از بین برده است. درنتیجه به باور شولتزه ماکوخ، افزودن آب به هرگونه میکروب احتمالی در نمونه‌های خاک وایکینگ‌ها ممکن است معادل سرگردانی انسان در وسط اقیانوس باشد. هر دو موجود برای زنده‌ماندن به آب نیاز دارند؛ اما مواجهه با حجم فراوان از این مایع حیات‌بخش، می‌تواند برای آن‌ها کشنده باشد.

این اولین بار نیست که دانشمندان ادعا می‌کنند که آزمایش‌های وایکینگ‌ها ممکن است میکروب‌های مریخی را به‌طور ناخواسته از بین برده باشد. در سال ۲۰۱۸، گروه دیگری از دانشمندان اظهار داشتند که وقتی نمونه‌های خاک گرم می‌شوند، یک واکنش شیمیایی غیرمنتظره می‌تواند میکروب‌های ساکن در نمونه‌ها را بسوزاند و از بین ببرد. این گروه ادعا می‌کند که چنین اتفاقی می‌تواند برخی از نتایج گیج‌کننده‌ی آزمایش‌ها را نیز توضیح دهد.

بااین‌حال، سایر دانشمندان بر این باورند که نتایج وایکینگ‌ها بسیار کمتر از آنچه شولتزه ماکوخ و دیگران ادعا می‌کنند، مبهم هستند. در سال ۲۰۰۷، مریخ‌نشین فینیکس ناسا که جانشین وایکینگ‌ها محسوب می‌شد، آثاری از پرکلرات را پیدا کرد؛ ماده‌ای شیمیایی که در آتش‌بازی، منورها و مواد منفجره به‌کار می‌رود و به‌طور طبیعی درون برخی سنگ‌ها وجود دارد.

کریس مک‌کای، اخترزیست‌شناس در مرکز تحقیقات ایمز ناسا در کالیفرنیا به لایوساینس گفت: «اجماع کلی این است که وجود پرکلرات و محصولات جانبی آن می‌تواند گازهای کشف‌شده در نتایج اولیه‌ی وایکینگ‌ها را به اندازه کافی توضیح دهد و اساسا معمای وایکینگ‌ها را حل کرده باشد.» مک‌کای افزود درنتیجه دانشمندانی که همچنان مشغول بررسی نتایج این مریخ‌نشین‌ها هستند، وقت خود را هدر می‌دهند. او گفت: «من با منطق آن‌ها مخالفم. برای توضیح نتایج وایکینگ‌ها، نیاز نیست که به نوع جدیدی از حیات متوسل شویم.»