کشف غیرمنتظره اکسیژن در جو جهنمی سیاره زهره

جو زهره به جهنم واقعی شباهت دارد. هوای این سیاره، ویرانگر و به‌قدری داغ است که می‌تواند سرب را ذوب کند. ابرهای موج‌دار آن برای انسان‌ها سمی هستند. گاهی باران اسیدی روی سطح زهره می‌بارد. با تمام این‌ها دانشمندان بین لایه‌هایی از گاز سمی، لایه‌ای نازک از اکسیژن مولکولی را کشف کردند.

سیاره زهره در گذشته، بیشتر از مریخ توجه جامعه‌ علمی را به خود جلب کرده بود. گزارش‌های اخیر درباره‌ی کشف ترکیب زیستی فسفین در ابرهای زهره هم زمینه‌ساز علاقه‌ به بررسی این سیاره شد. هرچند این یافته بعداً رد شد.

اندازه‌گیری‌های جدید از رصدخانه استراتوسفری نجوم فروسرخ ناسا (SOFIA) به دست آمدند. این رصدخانه در اصل یک هواپیمای بوئینگ ۷۴۷ مجهز به تلسکوپ فروسرخ ۲٫۷ متری است. گروهی از اخترفیزیکدان‌های آلمانی به بررسی داده‌های سوفیا در ۱۷ موقعیت از جو زهره در سمت روز و شب پرداختند. آن‌ها اکسیژن مولکولی را کشف کردند که گازی متشکل از اتم‌های اکسیژن غیرمتصل است. نتیجه‌ی این پژوهش ۷ نوامبر در Nature Communications منتشر شد.

کشف اکسیژن در زهره به این معنی نیست که می‌توان آن را مانند زمین تنفس کرد. اکسیژن مولکولی زهره با اکسیژنی که روی زمین تنفس می‌کنیم، متفاوت است. در حالی که اکسیژن قابل تنفس از دو اتم اکسیژن متصل ساخته شده و مولکول O2 را تشکیل می‌دهد، اکسیژن مولکولی در واقع سوپی از اتم‌های واحد و شناور اکسیژن است. اگر بخواهید آن را تنفس کنید به‌سرعت با بافت‌های ریه واکنش می‌دهد و به جریان خون راه نمی‌یابد.

اکسیژن قبلاً در سمت شب زهره کشف شده بود، اما اولین بار است که پژوهشگرها آن را در مناطق روشن و روز این سیاره کشف می‌کنند. به باور پژوهشگرها، اکسیژن مولکولی زهره حاصل تجزیه‌ی مولکول‌های کربن‌دی‌اکسید و کربن‌مونوکسید بر اثر گرمای خورشید است. بادهای مرتفع جوی هم آن را به سمت شب منتقل کرده‌اند؛ جایی که اتم‌های آزاد اکسیژن با عنصرهای دیگر واکنش می‌دهند.

لایه‌ی اکسیژن مولکولی احتمالاً دارای اثر سرمایشی اندکی بر لایه‌های فوقانی جو زهره است. این سردسازی البته برای خنثی‌سازی اثر گریز گلخانه‌ای این سیاره کافی نیست؛ اما نشان می‌دهد، زهره گذشته‌ی متعادل‌تری نسبت به امروز داشته است.

یافته‌ی یادشده نشان می‌دهد دانشمندان تا چه اندازه درباره‌ی دوقلوی جهنمی زمین آموخته‌اند. با توجه به دو مأموریت پیش روی ناسا و همچنین آژانس فضایی اروپا، زهره بیشتر در معرض توجه قرار خواهد گرفت و به‌زودی شاهد کشف‌های بیشتری از این سیاره خواهیم بود.