آیا ۸ سیاره منظومه شمسی تاکنون در یک خط قرار گرفته‌اند؟

با چرخش سیاره‌های منظومه شمسی به دور خورشید، گاهی تعدادی از سیاره‌ها در آسمان در یک خط قرار می‌گیرند؛ اما آیا ممکن است هشت سیاره کاملاً در یک خط قرار بگیرند؟

پاسخ به پرسش فوق به این بستگی دارد که در تعریف «هم‌ترازی» برای سیاره‌های منظومه شمسی، یعنی عطارد، زهره، زمین، مریخ، مشتری، زحل، اورانوس و نپتون، چقدر سخاوتمند باشیم.

اول از همه، مدار تمام سیاره‌ها به درجات مختلف نسبت به استوای خورشید دارای انحراف‌ است. به همین دلیل، وقتی به نظر می‌رسد سیاره‌ها در آسمان روی یک خط تراز شده‌اند، در واقعیت و فضای سه‌بعدی در خط مستقیم قرار نمی‌گیرند. به گفته‌ی نیکیتا مادانپال، اخترفیزیکدان دانشگاه ویتز آفریقای جنوبی:

مفهوم تراز سیاره‌ای بیشتر به ظاهر بصری از دید ما روی زمین بازمی‌گردد تا هر تراز فیزیکی معناداری در فضا.

اتصال خطی سیاره‌ها زمانی رخ می‌دهد که دو یا چند سیاره از دید ما روی زمین نزدیک به یکدیگر قرار بگیرند. لازم به یادآوری است که این سیاره‌ها هرگز در واقعیت به یکدیگر نزدیک نمی‌شوند. حتی اگر دو سیاره از دید یک ناظر زمینی در یک خط مستقیم قرار بگیرند، باز هم فاصله بسیار زیادی با یکدیگر دارند.

تعریف تراز بودن سیاره‌ها هنوز به‌طور کامل مشخص نیست. چنین تعریفی می‌تواند شامل «درجه‌های زاویه‌ای» باشد که دو ستاره‌شناس برای اندازه‌گیری فاصله‌ی ظاهری بین دو جرم آسمانی به کار می‌برند. اگر فاصله‌ی اطراف دایره‌ی افق را اندازه‌گیری کنید، به عدد ۳۶۰ درجه می‌رسید. برای درک بزرگی افق لازم است بدانید که عرض ماه کامل تنها نیم درجه‌ است.

ژان میو، ستاره‌شناس آماتور بلژیکی در کتابی با عنوان «لقمه‌های نجوم ریاضی» به محاسبه‌ی تراز سه سیاره‌ی داخلی عطارد، زهره و زمین پرداخت. این سه سیاره هر ۳۹٫۶ سال یک بار در زاویه‌ی میانگین ۳٫۶ درجه تراز می‌شوند.

تراز شدن تعداد بیشتری از سیاره‌ها نیازمند زمان است. برای مثال ۸ سیاره‌ی منظومه‌ی شمسی هر ۳۹۶ میلیارد سال در زاویه‌ی ۳٫۶ درجه تراز می‌شوند. این عدد بدین معنی است که این اتفاق هرگز رخ نداده و رخ نخواهد داد؛ زیرا در حدود ۶ میلیارد سال آینده خورشید به کوتوله سفید تبدیل خواهد شد. در طول این فرآیند، خورشید به غول سرخ تبدیل می‌شود و می‌تواند عطارد و زهره و احتمالاً زمین را ببلعد؛ بنابراین تنها پنج سیاره در منظومه شمسی باقی خواهند ماند.

احتمال تراز شدن هر ۸ سیاره در یک درجه‌ی آسمان ضعیف‌تر است. این اتفاق به‌طور میانگین هر ۱۳٫۴ تریلیون سال رخ می‌دهد در حالی که عمر جهان تنها به ۱۳٫۸ میلیارد سال می‌رسد. اگر قرار گرفتن ۸ سیاره در یک بخش ۱۸۰ درجه‌ای از آسمان را تراز شدن در نظر بگیرید، این اتفاق در ۶ می ۲۴۹۲ رخ خواهد داد. آخرین باری که هشت سیاره منظومه شمسی در زاویه‌ی ۳۰ درجه تراز شدند یکم ژانویه ۱۶۶۵ بود و زمان بعدی آن ۲۰ مارس ۲۶۷۳ خواهد بود.

به‌طور کلی تراز شدن سیاره‌های هیچ تأثیر فیزیکی بر زمین نخواهد داشت. تنها تأثیر آن‌ها برای ساکنین روی زمین، نمایش چشم‌نوار سیاره‌ها در آسمان شب خواهد بود. هیچ خطری مثل زلزله یا چیزی شبیه آن ما را تهدید نخواهد کرد. تغییر در نیروی گرانشی که زمین بر اثر تراز شدن سیاره‌ها تجربه می‌کند، قابل چشم‌پوشی است.