۱۰ حقیقت شگفت‌انگیز درباره خورشیدگرفتگی کامل ۲۰ فروردین

خورشیدگرفتگی کامل در روز دوشنبه ۸ آوریل (۲۰ فروردین)، سرتاسر آمریکای شمالی را فرا خواهد گرفت و منظره‌ای دیدنی را برای ده‌ها میلیون ساکن آنجا و دیگرانی که برای دیدن رویداد به مسیر حرکت خورشیدگرفتگی سفر کرده‌اند، خلق خواهد کرد. متأسفانه خورشیدگرفتگی برای ساکنان دیگر نقاط جهان ازجمله ایران رؤیت‌پذیر نخواهد بود.

خورشیدگرفتگی در جریان فاز ماه نو رخ می‌دهد؛ زمانی که ماه از بین زمین و خورشید می‌گذرد و با انداختن سایه‌اش روی زمین، دید ما از خورشید را به‌طور کامل یا جزئی مسدود می‌کند. هرچند به‌طور متوسط هر سال دو خورشیدگرفتگی رخ می‌دهد، یک نقطه‌ی خاص از زمین فقط هر ۳۷۵ سال در مسیر خورشیدگرفتگی کامل قرار می‌گیرد.

درنتیجه ساکنان آمریکای شمالی به‌هیچ‌وجه نمی‌خواهند فرصت رصد خورشیدگرفتگی کامل ۸ آوریل را از دست بدهند. رسانه‌ها از هفته‌ها پیش با صحبت از رویداد نادر امروز، هیاهویی کم‌سابقه به راه انداخته‌اند و مردم با برنامه‌ریزی سفرهای دسته‌جمعی به مسیر حرکت خورشیدگرفتگی و اجاره‌ی آخرین اتاق‌های باقی‌مانده‌ی هتل‌ها و اقامتگاه‌ها، به استقبال تماشای آسمان رفته‌اند.

جان جیانفورته، مدیر رصدخانه دانشگاه نیوهمپشایر، به وب‌سایت تایم می‌گوید: «خورشیدگرفتگی‌ها و ماه‌گرفتگی‌ها به‌خودی خود نادر نیستند؛ فقط در شهر شما بسیار نادر هستند. اگر در شهر خود بمانید، ممکن است هرگز شاهد یکی از آن‌ها نباشید؛ اما اگر تمایل به سفر داشته باشید، می‌توانید چندین مورد را مشاهده کنید.» جیانفورته باور دارد که هرکس باید دست‌کم یک‌بار در زندگی‌اش خورشیدگرفتگی و ماه‌گرفتگی را تماشا کند.

ما ایرانی‌ها از فرصت تماشای مستقیم خورشیدگرفتگی ۸ آوریل محروم هستیم و برای رصد رویداد مشابه در ایران باید تقریباً ۱۰ سال صبر کنیم؛ اما این باعث نمی‌شود نسبت به خورشیدگرفتگی امروز بی‌اعتنا باشیم. منابع اینترنتی مختلف ازجمله کانال یوتیوب ناسا، فرصت تماشای رویداد را برای سرتاسر جهان فراهم می‌کنند.

در ادامه با زومیت همراه باشید تا با ۱۰ حقیقت شگفت‌انگیز علمی درباره‌ی خورشیدگرفتگی امروز و آنچه آن را منحصربه‌فرد می‌کند، آشنا شوید.

سایه‌های درونی تیره‌تری که ماه ایجاد می‌کند، آمبرا نامیده می‌شود که در آن‌ها می‌توان خورشیدگرفتگی کامل نادر را مشاهده کرد. سایه‌ی دوم روشن‌تر و بیرونی‌تر، پنامبرا (نیم‌سایه) نام دارد که در زیر آن، خورشیدگرفتگی جزئی با رؤیت‌پذیری در مکان‌های بیشتر رخ خواهد داد.

خورشیدگرفتگی کامل از ساعت ۱۲:۳۹ به وقت ساحل شرقی آمریکا (۲۰:۰۹ به وقت ایران)، از تقریباً هزار کیلومتری جنوب جزیره‌ی کیریباتی در اقیانوس آرام شروع می‌شود. آمبرا به مدت سه ساعت و ۱۶ دقیقه تا ساعت ۱۵:۵۵ به وقت ساحل شرقی آمریکا (۲۳:۲۵ به وقت ایران) با سطح زمین در تماس باقی ‌می‌ماند. در آن زمان، خورشیدگرفتگی در اقیانوس اطلس، در تقریباً ۵۵۰ کیلومتری جنوب غربی ایرلند خاتمه خواهد یافت.

به‌نقل از ناسا، آمبرا در مرز مکزیک، درست در جنوب شهر ایگل پس در ایالت تگزاس به ایالات متحده وارد و یک ساعت و ۸ دقیقه بعد از شمال شهرک هولتون در ایالت مین از این کشور خارج می‌شود.

به‌نقل از ناسا، طولانی‌ترین گرفت کامل به‌مدت چهار دقیقه و ۲۸ ثانیه در باریکه‌ای به طول ۵۶۳ کیلومتر در نزدیکی خط محوری خورشیدگرفتگی، شامل غرب شهر تورئون در مکزیک رخ خواهد داد. بااین‌حال،‌ در برخی از مناطق تگزاس، خورشیدگرفتگی کامل تقریباً به همان اندازه رؤیت‌پذیر خواهد بود.

طبق برآورد ناسا، تقریباً ۳۱٫۶ میلیون نفر در مسیر خورشیدگرفتگی کامل آوریل ۲۰۲۴ زندگی می‌کنند که در مقایسه با ۱۲ میلیون نفر در آخرین خورشیدگرفتگی که در سال ۲۰۱۷ برفراز ایالات متحده رخ داد، رقم بسیار بیشتری محسوب می‌شود.

علاوه‌براین، مسیر گرفت کامل بسیار گسترده‌تر از خورشیدگرفتگی کامل سال ۲۰۱۷ است. خورشیدگرفتگی امسال همچنین نسبت به دفعه‌ی قبلی از شهرها و مناطق پرجمعیت‌تر بیشتری گذر می‌کند.

خورشیدگرفتگی کامل به اخترشناسان امکان می‌دهد تا نگاهی اجمالی به تاج خورشیدی یا بیرونی‌ترین لایه‌ی جو خورشید داشته باشند. این بخش از ستاره‌مان در حالت معمول به‌دلیل درخشندگی خورشید برای انسان‌ها رؤیت‌پذیر نیست.

تاج خورشیدی از جریان‌های پلاسما یا گاز داغ یونیزه که از خورشید ساطع می‌شوند، تشکیل شده و تا میلیون‌ها کیلومتر درون فضا گسترش یافته است. تاج خورشیدی دمایی نزدیک به یک میلیون درجه‌ی سانتی‌گراد دارد و از سطح خورشید با دمای تقریباً ۵۵۰۰ درجه‌ی سانتی‌گراد، بسیار داغ‌تر است.

در طول خورشیدگرفتگی ۸ آوریل ۲۰۲۴، خورشید در نزدیکی بیشینه چرخه‌ی خورشیدی خواهد بود. این مرحله، فعال‌ترین قسمت از چرخه‌ی تقریباً ۱۱ ساله‌ی خورشیدی محسوب می‌شود که می‌تواند فعالیت چشمگیرتر و واضح‌تر خورشید را به‌دنبال داشته باشد.

به‌گفته‌ی جیانفورته، ما در وضعیت خورشید بسیار فعال قرار دادیم که موجب می‌شود خورشیدگرفتگی‌ها هیجان‌انگیزتر شوند؛ بدین معنا که در طول فاز کامل خورشیدگرفتگی می‌توان مشتاقانه در انتظار منظره‌ای دیدنی‌تر بود.

ناظران خورشیدگرفتگی باید شاهد تاج خورشیدی فعال و گسترده با پراش‌های بیشتر و شاید برخی پیچ‌خوردگی‌ها در آن باشند. رصدگران همچنین می‌توانند چشم‌انتظار نوارهای تاج خورشیدی، برجستگی‌های خورشیدی و انفجارهای صورتی پلاسما باشند که از سطح خورشید می‌جهند و به‌وسیله‌ی میدان مغناطیسی خورشید به بیرون رانده می‌شوند.

نوارهای تاج خورشیدی هاله‌های نوری بسیار زیبا هستند که دربرابر ماه نو و سیاه که از مقابل قرص خورشید می‌گذرد، شکل گرفته‌اند و به‌خوبی قابل تمایز هستند.

به‌نقل از وب‌سایت استرونومی، سیاره زهره ۱۰ دقیقه پیش از گرفت کامل، در موقعیت ۱۵ درجه‌ی غرب جنوب غربی خورشید قابل مشاهده خواهد بود. سیاره مشتری نیز در طول خورشیدگرفتگی کامل یا شاید چند دقیقه قبل از آن، در موقعیت ۳۰ درجه‌ی شرق شمال شرقی خورشید ظاهر خواهد شد. انتظار می‌رود زهره بیش از پنج برابر درخشان‌تر از مشتری باشد.

یکی دیگر از اجرام آسمانی که ممکن است در طول خورشیدگرفتگی ظاهر شود، دنباله‌دار ۱۲پی/پونز-بروکز است که در موقعیت تقریباً ۶ درجه در سمت راست مشتری قرار دارد. به‌گفته‌ی جیانفورته، این دنباله‌دار با ابر گاز دایره‌ای و متمایز و دم بلندش، در آستانه‌ی خورشیدگرفتگی خود را در آسمان آشکار خواهد کرد.

به‌گفته‌ی ناسا، خورشیدگرفتگی می‌تواند موجب درخشش غروب‌مانند در هر جهت شود که به آن «غروب ۳۶۰ درجه» گفته می‌شود. این اثر به‌وسیله‌ی نور خورشید در مناطق خارج از پوشیدگی کامل خورشید رخ می‌دهد و فقط به اندازه‌ی گرفت کامل طول می‌کشد.

وقتی خورشید مسدود شود، دما به میزان چشمگیری کاهش می‌یابد. در طول آخرین خورشیدگرفتگی کامل در ایالات متحده در سال ۲۰۱۷، سازمان هواشناسی ملی کاهش ۱۲ درجه‌‌ای دما را ثبت کرد. به‌عنوان مثال، در شهر کاربوندیل در ایالت ایلینوی دما از اوج ۳۲ درجه‌ی سانتی‌گراد درست پیش از گرفت کامل، به ۲۸٫۸ درجه‌ی سانتی‌گراد در طول گرفت کامل کاهش یافت.

وقتی آسمان به‌طور ناگهانی، مانند شبانگاه تاریک شود، حیوانات ازجمله سگ‌ها، گربه‌ها و پرندگان رفتاری متفاوت از خود نشان خواهند داد.

در خورشیدگرفتگی سال ۲۰۱۷، دانشمندان دریافتند که بسیاری از پرندگان تا ۵۰ دقیقه پیش از گرفت کامل شروع به بازگشت به زمین یا نشستن در مکان‌های مختلف کردند. به‌گزارش پژوهشگران، جست‌وجوی سرپناه، پاسخ طبیعی به طوفان یا شرایط اقلیمی بالقوه مرگبار برای پرندگان کوچک است.

سپس درست پیش از گرفت کامل، گروهی از پرندگان رفتارشان را دوباره تغییر دادند؛ بدین صورت که ناگهان به پرواز درآمدند و دوباره به سرعت روی جایگاهشان نشستند.

خورشیدگرفتگی کامل بعدی در ایالات متحده تا ۳۰ مارس ۲۰۳۳ (۱۱ فروردین ۱۴۱۲) رخ نخواهد داد. در آن زمان گرفت کامل فقط برفراز بخش‌هایی از آلاسکا گذر خواهد کرد. انتظار می‌رود خورشیدگرفتگی بعدی در ۴۸ ایالت پیوسته‌به‌هم در ۱۲ اوت ۲۰۴۴ (۲۲ مرداد ۱۴۲۳) رخ دهد و بخش‌هایی از مونتانا و داکوتای شمالی گرفت کامل را تجربه کنند.