آیا حیات فرازمینی در مریخ وجود داشته است؟ یک سنگ اسرارآمیز می‌تواند پاسخ دهد

دانشمندانی که با مریخ‌نورد پرسویرنس ناسا کار می‌کنند، می‌گویند مدعی کشف حیات در مریخ نیستند؛ اما اغلب آن‌ها سنگی را که کاوشگر به‌تازگی مطالعه کرده است، «به احتمال زیاد حاوی میکروب‌های مریخی فسیل‌شده» می‌دانند. دانشمندان امیدوارند که تکه‌سنگ بررسی‌شده با پرسویرنس، در سال‌های آتی به زمین آورده شود تا به‌منظور دستیابی به پاسخ‌های قطعی‌تر، تحت تجزیه‌وتحلیل دقیق‌تر قرار گیرد.

کاترین استک مورگان، دانشمند ارشد ماموریت پرسویرنس به نیویورک‌تایمز گفت: «آن‌چه ما می‌گوییم این است که یک ردپای زیستی بالقوه در مریخ داریم.» او ردپای زیستی را ساختار، ترکیب یا بافتی در سنگ توصیف می‌کند که می‌تواند منشاء بیولوژیکی داشته باشد.

سنگ مورد بحث که دانشمندان آن را «چیاوا فالز» نامیده‌اند، ویژگی‌هایی دارد که به آثار به‌جامانده‌ی احتمالی از میکروب‌های زنده در دوران گرم و مرطوب مریخ در چند میلیارد سال پیش شباهت دارد. دانشمندان تصریح کردند که موجودات واقعی فسیل‌شده را شناسایی نکرده‌اند. آن‌ها باید دریابند که آیا حیات می‌توانست در دوران اولیه‌ی مریخ، زمانی که سیاره جو متراکم و آب روان داشت، ظهور کرده باشد یا خیر. سنگ‌های مریخ می‌توانند سرنخ‌هایی مهمی برای پاسخ به این سوال ارائه دهند.

ابزارهای پرسویرنس ترکیباتی آلی را درون سنگ شناسایی کردند که عناصر سازنده‌ی حیات شناخته‌شده را فراهم می‌کنند. مریخ‌نورد ناسا همچنین رگه‌هایی از کلسیم سولفات را پیدا کرد که به نظر می‌رسد دراثر آب جاری رسوب کرده‌اند. آب مایع دیگر عنصر کلیدی برای حیات محسوب می‌شود.

پرسویرنس لکه‌هایی کوچک به رنگ سفید تیره در اندازه‌ی یک میلی‌متر را نیز مشاهده کرد که حلقه‌هایی سیاه مانند لکه‌های مینیاتوری پلنگ در اطراف خود دارند. حلقه‌های سیاه حاوی فسفات آهن هستند. واکنش‌های شیمیایی که لکه‌های پلنگی‌شکل را به‌وجود آوردند، می‌توانستند انرژی لازم برای تداوم حیات میکروب‌ها را نیز فراهم کنند.

به‌گفته‌ی دکتر فالی، ویژگی‌های مشابهی را می‌توان در ناحیه‌ی «رد راک کنیون» در غرب لاس‌وگاس آمریکا مشاهده کرد. سنگ‌های آنجا از ماسه‌سنگ قرمز که آغشته به اکسید آهن هستند، ساخته شده‌اند؛ اما وقتی آب حاوی ترکیبات آلی جریان داشت، برخی از قسمت‌های درونی سنگ‌های قرمز به رنگ سفید درآمدند و اکسید آهن تحت واکنش‌های شیمیایی با مولکول‌های آلی قرار گرفت. دکتر فارلی باور دارد که به احتمال زیاد همین نوع واکنش در نقاط پلنگی‌شکل سنگ مریخی رخ داده است.

ترکیبات آلی یا مولکول‌های حاوی کربن و هیدروژن اغلب اما نه همیشه نشانه‌ی حیات محسوب می‌شوند. آن‌ها همچنین می‌توانند توسط فرآیندهای زمین‌شناسی مانند رویدادهای گرمابی که هیچ ارتباطی به حیات ندارند، به‌وجود آیند؛ درنتیجه ساختار پیچیده‌ی درون سنگ چیاوا فالز می‌تواند توضیحات احتمالی زیادی داشته باشد. با توانایی محدود ابزارهای مریخ‌نورد رباتیک ناسا، دانشمندان نمی‌توانند چیزی قطعی‌تر از این بگویند.

اما یکی از بخش‌های کلیدی ماموریت پرسویرنس، حفاری نمونه‌هایی از سنگ‌های جذاب مریخی است تا ماموریتی در آینده آن‌ها را برای مطالعه با ابزارهای پیشرفته‌ی آزمایشگاهی به زمین بیاورد. بااین‌حال، ماموریت بازگشت نمونه‌های مریخ با مشکلات بزرگ در زمینه‌ی ساخت و تامین بودجه مواجه شده است. بیل نلسون، مدیر ناسا اوایل امسال گفت برچسب قیمت ۱۱ میلیارد دلاری این ماموریت و آوردن نمونه‌ها تا سال ۲۰۴۰، پذیرفتنی نیست.

مقام‌های آژانس فضایی آمریکا اکنون به‌دنبال دریافت ایده از شرکت‌های خصوصی برای انجام ماموریت با هزینه‌ی کمتر هستند. هر تصمیمی که ناسا درنهایت بگیرد، بر آینده‌ی اکتشافات پرسویرنس تاثیر خواهد گذاشت.

بسته به نحوه‌ی انتقال نمونه‌ها به فضاپیمای حامل نمونه‌ها به زمین، یک احتمال این است که پرسویرنس نمونه‌ها را صرفا در نقطه‌ای رها کند تا فضاپیماهای ماموریت بعدی آن‌ها را جمع‌آوری کنند. اما اگر قرار باشد که به‌جای استفاده از ربات‌های دیگر برای جمع‌آوری نمونه‌ها از سطح مریخ، پرسویرنس خود نمونه‌ها را به فضاپیمای حامل تحویل دهد، مدیران باید در مورد چگونگی انجام این کار تصمیم بگیرند. دانشمندان قصد دارند تا یک سال و نیم‌ آینده پرسویرنس را از دهانه‌ی محل فرود مریخ‌نورد به نام یزرو خارج کنند و به حاشیه‌ی آن ببرند.

چیاوا فالز که پرسویرنس از ماه گذشته مشغول مطالعه‌ی آن بوده، یکی از آخرین توقف‌ها در امتداد بستر رودخانه‌ی یزرو بود. هرچند یزرو به این دلیل انتخاب شد که گمان می‌رفت بستر رودخانه‌اش محتمل‌ترین مکان برای حفظ آثار حیات باستانی باشد، بیش از سه سال اکتشاف بدون پیداشدن هیچ نوع ردپای زیستی سپری شد.

ترک بستر رودخانه به معنای پشت‌سر گذاشتن جستجوی حیات باستانی مریخ نیست. برخوردی که به شکل‌گیری دهانه‌ی یزرو منجر شد، احتمالا سامانه‌های گرمابی را نیز که ممکن است محیط‌های سکونت‌پذیر برای حیات فراهم کنند، در امتداد حاشیه‌ی دهانه ایجاد کرده است.