چرا سیاره زهره قمر ندارد؟

سیاره زهره، نزدیک‌ترین همسایه به عطارد است. بااینکه مشتری حداقل ۹۵ قمر دارد، هیچ‌کدام از دو سیاره داخلی منظومه شمسی حتی یک قمر هم ندارند که آن‌ها را در مدارشان به دور خورشید همراهی کند.

سیاره عطارد برای داشتن قمر بیش‌ازحد به خورشید نزدیک است. درواقع حتی قمرهای احتمالی یا با سطح عطارد برخورد می‌کنند یا توسط خورشید از مدار آن دفع می‌شوند. بااین‌حال همچنان این پرسش مطرح می‌شود که چرا سیاره زهره هیچ قمری را به دام نینداخته است یا دست‌کم در مقطعی از زمان هیچ قمری نداشته که اکنون از دست داده باشد.

قمرها به سه روش شکل می‌گیرند. یک روش افتادن در دام گرانش است. به باور دانشمندان نپتون بزرگ‌ترین قمر خود یعنی تریتون را به این روش به دست آورده است. جو رینو، دانشمند سیاره‌‌شناس در ناسا می‌گوید، تریتون دارای مداری عجیبی است که باعث شده فرض کنیم درست مانند پلوتو سیاره‌ای کوتوله متعلق به کمربند کویپر بوده است.

روش دیگر «شکل‌گیری همزمان» است که طی آن سیاره و قمرش همزمان شکل می‌گیرند. به نظر می‌رسد قمرهای گالیله‌ای مشتری از دیسک عظیم گرد و غباری شکل گرفته‌اند که مشتری از گاز و غبار اطراف خورشید در اوایل تاریخ منظومه شمسی جذب کرد. مواد موجود در این دیسک قمرهای کوچکی را شکل دادند که در نهایت به یکدیگر چسبیدند و بزرگ‌ترین قمرهای مشتری یعنی آیو، اروپا، گانیمید و کالیستو را به‌وجود آوردند.

روش سوم، برخورد عظیم است. ماه زمین ۴٫۵ میلیارد سال پیش احتمالا طی برخوردی بین پیش‌سیاره تیا و سیاره زمین به وجود آمد. درجریان این برخورد، مواد کافی از روی سطح زمین پرتاب شد و ماه را تشکیل داد.

سیاره زهره دارای جرمی برابر با ۸۰ درصد جرم زمین است بنابراین می‌توان انتظار داشت که در روش آخر یا به روش «شکل‌گیری همزمان»، قمری به دست آورده باشد. هنوز مشخص نیست که چگونه زهره از آشفتگی اوایل منظومه شمسی گریخته است.

پژوهشگرانی که قمر نداشتن زهره و چرخش عجیب این سیاره را بررسی می‌کنند، می‌گویند با توجه به نظریه‌های موجود درباره‌ی شکل‌گیری منظومه شمسی، بعید است زهره توانسته باشد از چنین برخوردهای بزرگی دوری کرده باشد. براساس شبیه‌سازی‌ها، اغلب برخوردهای بزرگ، دیسکی را ایجاد می‌کنند که از آن یک قمر شکل می‌گیرد.

فرضیه‌ی غالب برای نبود قمر در اطراف زهره این است که این سیاره فاصله‌ی نزدیکی به خورشید دارد. با این‌حال این نظریه هم وجود دارد که زهره در اوایل تاریخ منظومه شمسی در معرض برخوردها بوده و سنگ‌ریزه‌های حاصل از این برخورد یک قمر را تشکیل داده‌اند. این قمر زمانی با زهره همراه بود و به آرامی از آن گریخت. به گفته‌ی پژوهشگرها، سپس یک برخورد دوم می‌توانست چرخش زهره را معکوس کند و باعث شود قمر ازدست‌رفته دوباره از طریق نیروهای کشندی به سمت زهره بازگردد.

هرچند فرضیه‌ی فوق می‌تواند چرخش عجیب زهره را توضیح دهد، هنوز مشخص نمی‌کند چرا زهره قمر ندارد. رصدهای بیشتر می‌توانند به حل این معما کمک کنند. می‌توان امیدوار بود که کاوشگر ناهیدی وریتاس که برای پرتاب در دهه‌ی ۲۰۳۰ برنامه‌ریزی شده، بتواند داده‌های مورد نیاز برای حل معما را جمع‌آوری کند.