منظومه اینترنت ماهواره‌ای چین به کابوس جدید اخترشناسان تبدیل شده است

کارشناسان می‌گویند ماهواره‌های منظومه‌ی «هزار بادبان» چین که به‌تازگی به فضا پرتاب شده‌اند، چنان درخشان هستند که می‌توان آن‌ها را در شب با چشم غیرمسلح به‌وضوح مشاهده کرد. این سطح از درخشندگی بسیار فراتر از محدوده‌ی پیشنهادشده از سوی اخترشناسان است.

و این تازه اول کار است. شمار بیشتری از ماهواره‌های چینی قرار است در سال‌های آینده پرتاب شوند و برخی از آن‌ها می‌توانند حتی درخشان‌تر از ماهواره‌هایی باشند که هم‌اکنون می‌بینیم. این مسئله قطعا موجب نگرانی شدید دانشمندان و علاقه‌مندان به فضا خواهد شد.

«چیان‌فن» به‌معنای هزار بادبان، منظومه‌ای از ماهواره‌های اینترنتی است که به دست شرکت دولتی «فناوری ماهواره‌ای فضایی شانگهای» (SSST) ساخته می‌شود. این شبکه‌‌ی ماهواره‌ای، پاسخ چین به استارلینک اسپیس ایکس محسوب می‌شود؛ منظومه‌ای که برای ارائه‌ی اینترنت پرسرعت از فضا برای سرتاسر جهان طراحی شده است.

اطلاعات کمی درباره‌ی پروژه‌‌ی چیان‌فن یا طراحی ماهواره‌های آن وجود دارد؛ اما رسانه‌های دولتی چین قبلاً فاش کردند که این کشور قصد دارد تا سال ۲۰۳۰، حداکثر ۱۵هزار ماهواره را در مدار زمین قرار دهد.

تاکنون دو دسته‌ی ۱۸تایی از ماهواره‌های چیان‌فن پرتاب شده‌اند. ماهواره‌های دسته‌ی اول ۶ اوت برفراز موشک لانگ مارچ 6A از مرکز پرتاب ماهواره‌ی تایوئن در شمال چین پرتاب شدند و با موفقیت در مدار نزدیک زمین (LEO) قرار گرفتند. بااین‌حال، مرحله‌ی فوقانی موشک پس از پرتاب از هم‌پاشید و فضا را با بیش از ۳۰۰ قطعه زباله‌ی فضایی بالقوه خطرناک پر کرد. دسته‌ی دوم ماهواره‌ها ۱۵ اکتبر برفراز همان موشک لانگ مارچ 6A روانه‌ی فضا شدند.

اخترشناسان در مقاله‌ی جدیدی که ۲۷ سپتامبر در پایگاه داده‌ی آرکایو منتشر شد، اولین مشاهدات زمینی از ماهواره‌های تازه پرتاب‌شده‌ی چینی را تجزیه‌وتحلیل کردند. رصدهای اولیه نشان داد که ماهواره‌ها بسیار درخشان‌تر از حد انتظار هستند.

پژوهشگران خاطرنشان کردند که نشانه‌های طیفی ساطع‌شده از ماهواره‌ها نیز اطلاعات کمی درباره‌ی طراحی آن‌ها تایید می‌کند. به‌نقل از نویسندگان مقاله، به‌نظر می‌رسد که ماهواره‌های چین مانند نمونه‌های استارلینک دارای یک پنل آنتن مسطح رو به زمین و یک آرایه‌ی خورشیدی عمودی و پشت به سیاره هستند.

ماهواره‌ها در اوج روشنایی خود زمانی که به‌طور مستقیم برفراز ناظر قرار می‌گیرند، می‌توانند به قدر ظاهری ۴ برسند که در حد درخشش اغلب ستارگان مشاهده‌پذیر در آسمان شب از مناطق شهری است. وقتی ماهواره‌ها به افق نزدیک‌تر می‌شوند، قدر ظاهری آن‌ها به عدد ۸ (۴۰ برابر کم‌نور از قدر ۴) کاهش می‌یابد. (از آنجایی که قدر ظاهری در مقیاس لگاریتمی اندازه‌گیری می‌شود، هرچه جرمی درخشان‌تر باشد، دارای مقادیر کوچک‌تر است.)

دانشمندان هشدار می‌دهند که برخی از ماهواره‌های چیان‌فن قرار است در ارتفاعات پایین‌تر در مدار نزدیک زمین مستقر شوند؛ بدین معنی که درخشش آن‌ها ممکن است حتی از نمونه‌های مطالعه‌شده نیز فراتر برود. پژوهشگران می‌نویسند منظومه‌ی ماهواره‌ای چین با تکمیل ساخت، بر فعالیت‌های نجومی حرفه‌ای و آماتور تاثیر منفی می‌گذارد؛ مگر آنکه اپراتورها درخشش آن‌ها را کاهش دهند.

درگذشته نگرانی‌های مشابهی درمورد ماهواره‌های استارلینک و همچنین بزرگ‌ترین ماهواره‌ی مخابراتی جهان به نام بلوواکر ۳ مطرح شده بود. اخترشناسان این ماهواره‌ها را مایه‌ی دردسر و عامل تخریب تصاویر نجومی می‌دانند.

پژوهشگران خاطرنشان کردند که می‌توان میزان نور بازتابیده از ماهواره‌های مخابراتی را با استفاده از آینه‌های داخلی کاهش داد. اسپیس ایکس با نسل دوم ماهواره‌های استارلینک خود این کار را انجام داد و پژوهشگران انتظار دارند که شرکت سازنده‌ی ماهواره‌های چینی نیز به سراغ همین راهکار برود.

ماهواره‌های مخابراتی علاوه‌بر آلودگی آسمان شب با نور، می‌توانند با نشت تابش‌ها به فضا، نجوم رادیویی را نیز مختل کنند. جدیدترین نسل ماهواره‌های استارلینک این مشکل را ایجاد می‌کنند؛ اما برای آنکه معلوم شود آیا ماهواره‌های چیان‌فن نیز دچار نشت تابشی هستند یا خیر، به رصدهای بیشتر نیاز است.

منظومه‌های ماهواره‌ای همچنین به دلیل افزایش احتمال برخورد فضاپیماها در مدار نزدیک زمین، تولید زباله‌های فضایی، خارج‌شدن از مدار توسط طوفان‌های خورشیدی و پرکردن جو فوقانی زمین با آلودگی فلزی درهنگام بازگشت به زمین و سوختن در جو، مورد انتقاد قرار گرفته‌اند.