آیا گربه‌ها در شرایط بی‌وزنی همچنان روی پاهایشان فرود می‌آیند؟

شاید هیچ حیوانی در سیاره‌ی زمین انعطاف‌پذیرتر از گربه‌ی خانگی ساده وجود نداشته باشد. در میان تمام ترفندهای آکروباتیک گربه‌ها، توانایی فرود بی‌خطر روی پنجه‌های مخملی‌شان در هنگام سقوط، از همه شناخته‌‌شده‌تر است.

گربه‌ها ظاهراً واقعاً به‌طور شگفت‌انگیز توانایی فرار از هر نوع وضعیت دشواری را دارند. اگر تا به حال گربه‌ای را دیده باشید که هنگام پریدن سر می‌خورد و سقوط می‌کند، چگونگی چرخاندن بدن پشمالویش برای فرود روی پاها، حتما برایتان خارق‌العاده و غیرطبیعی به‌نظر آمده است.

تلاش‌ها‌ی جدی برای ابهام‌زدایی از قدرت بالای گربه‌سانان در فرود سالم، با اختراع «عکاسی توالی‌دار» آغاز شد و به محققان امکان داد تا در مدت زمان کوتاهی عکس‌های زیادی بگیرند. اتین ژول ماری، دانشمند فرانسوی، در سال ۱۸۹۴ مجموعه‌ای از عکس‌ها را منتشر کرد که با سرعت ۱۲ فریم در ثانیه گرفته شد و روند پیچش ماهرانه‌ی گربه را در‌حالی‌که از حالت خوابیده به پشت به زمین می‌افتد، نشان می‌داد.

در دهه‌ی ۱۹۵۰، انسان‌ها پروازهای پارابولیک (سهمی‌وار) را کشف کردند. این نوع پرواز به‌منظور شبیه‌سازی شرایط گرانش صفر با استفاده از هواپیماهای خاص و پیروی از مسیر پرواز دقیق انجام می‌شود. این کشف به طرح سوالی جالب منجر شد: اگر گربه در محیطی با جاذبه‌ی صفر قرار داشته باشد و نتواند تشخیص دهد کدام سمت بالا یا پایین است، آیا باز هم می‌تواند طبق معمول هنگام سقوط روی پاهایش فرود بیاید؟

پرواز پارابولیک ریزگرانش واقعی نیست، بلکه تجربه‌ی مختصری از تأثیر آن است؛ مشابه احساس کاهش وزن در هنگام فرود سریع آسانسور یا مثل وضعیتی که مسافران هواپیما در هنگام فرود سریع از ارتفاع بالا به ارتفاع پایین‌تر تجربه می‌کنند. وقتی افراد پرواز پارابولیک را تجربه می‌کنند، تغییرات سریع ارتفاع و احساس بی‌وزنی می‌تواند برای بدن بسیار گیج‌کننده و ناراحت‌کننده باشد. این بی‌نظمی می‌تواند باعث تهوع و استفراغ در بسیاری از مسافران شود. به همین دلیل، پروازهای پارابولیک لقب «دنباله‌دار استفراغ» را به خود اختصاص داده‌اند.

اولین آزمایش‌ها‌ی پرواز پارابولیک با هواپیمای کانویر سی-۱۳۱ ساماریتن انجام شد. یکی از آزمایش‌ها شامل رهاسازی کبوترها در داخل سی-۱۳۱ در طول پرواز بود. به‌نظر می‌رسد افرادی که آن آزمایش را انجام دادند، چندان نگران خطرات این آزمایش و برخورد احتمالی با کبوترهای سرگردان نبودند!

و سپس همان‌طور که در ویدئو مشاهده می‌کنید، نوبت به آزمایش واکنش گربه‌ها به شرایط بی‌وزنی رسید. در توضیحات ویدئو آمده است: «واکنش خودکار گربه‌ها در شرایط بی‌وزنی تقریباً به‌طور کامل از بین می‌رود.» البته تقریباً نه کاملاً. گربه‌ها هرچند به نظر گیج و مبهوت می‌آیند، هنوز قادرند در حالی‌که تلاش می‌کنند بفهمند کجا قرار است سقوط کنند، بدنشان را بچرخانند و بچرخند.»

آزمایش‌های بیشتر در سال ۱۹۵۷ در مقاله‌ای از مجله پزشکی هوانوردی مستند شده است. زیگفرید گراتوول و هربرت استالینگز محققان نیروی هوایی ایالات متحده، آزمایشاتی را با هشت بچه گربه در هواپیماهای تی ۳۳ و اف ۹۴ در طول پرواز پارابولیک انجام دادند. هدف محققان دو چیز بود: ارضای کنجکاوی خود و بررسی عملکرد اندام اتولیت در هنگام بی‌وزنی. اتولیت بخشی از گوش داخلی است که مسئول حس گرانش و حرکت است. آزمایش‌ها به درک بهتر رفتار گربه کمک کرد.

توماس کین در سال ۱۹۶۸، یک ژیمناستیک را آماده کرد تا در‌حالی‌که با لباس فضانوردی روی ترامپولین می‌پرید، سعی کند حرکات یک گربه در حال سقوط را تقلید کند. حتی در‌حال‌حاضر، فضانوردان آموزش می‌بینند که بدن خود را مانند گربه بپیچانند تا بتوانند در ریزگرانش بچرخند.

آزمایش‌ها با گربه‌ها در ریزگرانش کمک قابل‌توجهی به درک ما از بیومکانیک گربه و انسان کرده است. یافته‌ها‌ی کاربردی مطالعات به‌ویژه در آموزش فضانوردان برای مانور در بی‌وزنی فضا فواید زیادی دارند. در‌حالی‌که ایده‌ی فرستادن گربه‌ها به فضا ممکن است عجیب به نظر برسد، دانش به‌دست‌آمده از مطالعات به نفع تحقیقات علمی و اکتشافات فضایی است. به‌غیر‌ از گربه‌ها اسرار دیگر از قلمرو حیوانات که از آن‌ها بی‌خبریم نیز ممکن است به ما کمک کند اسرار کیهان را کشف کنیم و برای مسافرت‌های فضایی آماده‌تر باشیم.