اخترشناسان برای اولین‌بار تصویر نمای نزدیک از ستاره‌ای در کهکشانی دیگر ثبت کردند
در یک دستاورد علمی و فنی و خیره‌کننده، گروهی از ستاره‌شناسان پنجشنبه‌ی گذشته اعلام کردند که برای اولین‌بار موفق به گرفتن عکس کلوزآپ (نمای نزدیک) از یک ستاره در کهکشانی دیگر شده‌اند. این تصویر رکوردی جدید در ثبت عکس نمای نزدیک از جسمی کیهانی به‌جا می‌گذارد و ستاره‌ای را به نمایش می‌گذارد که مثل میوه‌ای بیش‌ازحد رسیده، متورم شده و در آستانه‌ی انفجار قرار دارد.
کیئیچی اوناکا، اخترفیزیکدان از دانشگاه ملی آندرس بلو در شیلی در بیانیه‌ای از رصدخانه جنوبی اروپا گفت: «برای اولین‌بار توانسته‌ایم تصویری بزرگ‌نمایی‌شده از ستاره‌ای درحال مرگ در کهکشانی خارج از راه شیری ثبت کنیم.» دکتر اوناکا و همکارانش مشاهداتشان را در نشریه نجوم و اخترفیزیک شرح داده‌اند.
ستاره‌ی در تصویر با نام WOH G64 شناخته می‌شود و در ابر ماژلانی بزرگ قرار دارد؛ کهکشانی کوچک که از فاصله‌ی تقریبا ۱۶۰هزار سال نوری به دور راه شیری می‌چرخد و به صورت ابر نوری بزرگی در نیم‌کره‌ی جنوبی آسمان به چشم می‌خورد. ابر ماژلانی بزرگ محل وقوع آخرین انفجار بزرگ ابرنواختر به نام SN1987a بود که اخترشناسان در سال ۱۹۸۷ مشاهده کردند.
مشاهدات با فضاپیمایی به نام «ماهواره اخترشناسی فروسرخ» در دهه‌ی ۱۹۸۰ نشان داد که WOH G64 که زمانی خنک و کم‌نور تصور می‌شد، درواقع درخشان‌ترین ابرغول سرخ در ابر ماژلانی بزرگ محسوب می‌شود و دست‌کم دوهزار برابر بزرگ‌تر از خورشید ما است.
وقتی چنین ستارگان بزرگی سرانجام سوخت گرماهسته‌ای خود را تمام می‌کنند، در خود فرومی‌پاشند. در آن زمان، برخی از ستارگان بسیار پرجرم بلافاصله به سیاه‌چاله تبدیل و ناپدید می‌شوند؛ اما بعضی دیگر با بازگشت در قالب ابرنواختر و انتشار عناصر تازه به درون فضا، زمینه‌ی شکل‌گیری سیاره‌ها یا ستارگان جدید را فراهم می‌کنند و درنهایت به‌عنوان سیاه‌چاله یا ستارگان نوترونی متراکم کوچک آرام می‌گیرند.
ستاره دست‌کم دوهزار برابر بزرگ‌تر از خورشید ما است
اما پیش از آنکه ستارگان کلان‌جرم به پایان عمر برسند، می‌توانند هزاران سال یا بیشتر را صرف فوران ابرهای گاز از سطح خود کنند. این را وضعیت را می‌توان «آخرالزمان قریب‌وقوع» نامید؛ البته با این توضیح که قریب‌الوقوع در مقیاس تکامل ستارگان ممکن است به معنای یک میلیون سال بعد باشد.
دکتر اوناکا و تیمش با استفاده از تلسکوپ بسیار بزرگ (VLT) به تصویر بی‌سابقه‌ی نمای نزدیک از WOH G64 دست یافتند. وی‌ال‌تی از چهار تلسکوپ با قطر هشت متر در کوه سرو پارانال شیلی و تداخل‌سنجی لیزری به نام «گراویتی» تشکیل شده است که نور تلسکوپ‌ها را ترکیب می‌کند تا به وضوح تصویری در حد یک تلسکوپ بسیار بزرگ‌تر دست یابد.
- دانشمندان برای اولین‌بار از سطح ستاره قطبی با وضوح بالا عکس‌برداری کردند2 شهریور 03مطالعه '4
- ناسا تصویر تلسکوپ هابل از دورترین ستاره دیده‌شده تاکنون را منتشر کرد10 فروردین 01مطالعه '5
جاکو وان لون، یکی از اعضای تیم از دانشگاه کیل در انگلستان می‌گوید: «در این تصویر، می‌توانیم جزئیاتی را ببینیم که معادل دیدن یک فضانورد درحال راه‌رفتن روی ماه است. شما نمی‌توانید چنین چیزی را از طریق تلسکوپی معمولی که به سمت ماه نشانه رفته است، مشاهده کنید.»
عکس بی‌سابقه که با استفاده از نور فروسرخ گرفته شده است، ستاره‌ای به شکل انبه را نشان می‌دهد. ستاره‌ی درحال مرگ در احاطه‌ی حلقه‌ها و قوس‌هایی از گاز و غبار قرار دارد که از قبل به بیرون پرتاب کرده است. رابرت کرشنر، مدیر رصدخانه‌ی بین‌‌المللی تی‌ام‌تی در هاوایی و متخصص ابرنواختر که در پژوهش جدید مشارکت نداشته است، می‌گوید: «این تصویر واقعا شگفت‌آور است. آن ستاره در وضعیتی نابه‌سامان به‌‌سر می‌برد؛ زیرا دارد برای انفجار آماده می‌شود.»
وان لون می‌گوید ستاره نسبت به آخرین باری که رصد شد، تیره‌تر به‌نظر می‌رسد؛ درنتیجه گاز و غبار احتمالا به‌تازگی ظاهر شده‌اند و ممکن است توسط ستاره که لایه‌های بیرونی‌اش را منفجر می‌کند، تولید شده باشند؛ اتفاقی که اخترشناسان هرگز آن را در یک ابرغول سرخ ثبت نکرده بودند.
آنچه وان لون توصیف می‌کند، شبیه فرآیندی است که در ستارگان مشابه به نام ابرغول‌های آبی دیده می‌شود و ممکن است نشانه‌ای از این باشد که ستاره ده‌ها سال یا بیشتر با انفجار فاصله دارد. بااین‌حال، از آنجایی که ستارگانی نظیر WOH G64 بسیار متغیر هستند، به سختی می‌توان گفت که گاز و غبار مشاهده‌شده و کاهش روشنایی مرتبط با آن، نشانه‌ی انفجار قریب‌الوقوع است.
نظرات