شکار لحظه نادر در مریخ؛ کاوشگر پرسویرنس رقص و ادغام دو تنوره دیو را مشاهده کرد

مریخ‌نورد «پرسویرنس» ناسا به تازگی شاهد صحنه‌ای نادر از هم‌نوع‌خواری مریخی بود: این کاوشگر توانست تصویر گردبادی عظیم موسوم به «تنوره دیو» را ثبت کند که گردبادی کوچک‌تر را در سیاره سرخ می‌بلعد.

به گزارش لایو‌ساینس، ربات در حال حرکت پرسویرنس، برخورد حماسی تنوره‌های دیو را ۲۵ ژانویه، در ۱۳۹۹مین روز مریخی مأموریت خود ثبت کرد. در ویدیو، گردبادی کوچک‌تر که به سختی در تصاویر به چشم می‌خورد، در پی گردباد بزرگ‌تر (که از چپ به راست در حرکت است) حرکت می‌کند و سپس به اندازه‌ای به آن نزدیک می‌شود که به داخل گردباد بزرگ‌تر کشیده می‌شود. مریخ‌نورد در هنگام وقوع این رویداد حدود یک کیلومتر از دو گردباد فاصله داشت.

برآورد می‌شود که گردباد بزرگ‌تر حدود ۶۵ متر عرض داشته باشد، در حالی که گردباد کوچک‌تر تنها حدود ۵ متر عرض دارد. ارتفاع این گردبادها مشخص نیست زیرا در میدان دید مریخ‌نورد قابل مشاهده نبودند. بااین‌حال، ارتفاع یک گردباد با عرض تقریباً یکسان که پرسویرنس قبلاً از آن فیلم‌برداری کرده، حدود ۲ کیلومتر پیش‌بینی شده بود که تقریباً پنج برابر ارتفاع ساختمان امپایر استیت است.

«مارک لمون»، دانشمند ارشد تحقیقاتی مریخ‌نورد پرسویرنس، در بیانیه‌ای از ناسا گفت: «گردبادهای همرفتی که به آن‌ها تنوره‌های دیو نیز گفته می‌شود، می‌توانند بسیار خطرناک باشند. این گردبادهای کوچک روی سطح مریخ حرکت می‌کنند و در حین جابه‌جایی، گرد و غبار را به هوا بلند می‌کنند و دید را در مناطق اطراف خود کاهش می‌دهند.»

لمون توضیح داد که برخورد دو تنوره دیو با یکدیگر اتفاقی نادر است، اما اگر چنین چیزی رخ دهد، دو نتیجه ممکن وجود دارد: «زمانی که دو تنوره دیو به هم برخورد کنند، یا ممکن است یکدیگر را نابود کنند یا ادغام شوند، به طوری که تنوره دیو قوی‌تر، تنوره دیو ضعیف‌تر را بلعیده و مصرف کند.»

لمون افزود: «اگر برای تنوره دیو در ویدیوی اخیر ما احساس ناراحتی می‌کنید، شاید دانستن اینکه تنوره دیو بزرگ‌تر نیز احتمالاً چند دقیقه بعد از بین رفته است، کمی به شما آرامش بدهد. تنوره‌های دیو در مریخ فقط حدود ۱۰ دقیقه دوام می‌آورند.»

براساس داده‌های جمع‌آوری‌شده از مشاهدات پیشین، بزرگ‌ترین تنوره دیو ممکن است با سرعتی بیش از ۱۶ کیلومتر در ساعت به چرخش درآمده باشد.

تنوره‌های دیو در مریخ از هوای گرم ناشی از تابش خورشید به سطح این سیاره شکل می‌گیرند. هنگامی که هوای گرم به سمت بالا حرکت می‌کند، هوای خنک‌تر به سمت پایین می‌آید تا جایگزین آن شود. این فرایند موجب ایجاد ستونی از هوای در حال افزایش می‌شود که به تدریج شروع به چرخش با سرعت بیشتری می‌کند. این پدیده در زمین نیز مشاهده می‌شود، اما پیامد آن معمولاً کمتر چشمگیر است.

ناسا در بیانیه‌ای توضیح داد: «زمانی که هوای ورودی به ستون، به سمت بالا حرکت می‌کند، سرعت آن مانند یک اسکیت‌باز روی یخ که بازوهایش را به بدنش نزدیک می‌کند، افزایش می‌یابد. هوای در حال ورود همچنین گرد و غبار را به خود جذب می‌کند و باعث تشکیل یک تنوره دیو می‌شود.»

«کیتی استک مورگان»، دانشمند پروژه مریخ‌نورد پرسویرنس در آزمایشگاه پیش‌رانش جت ناسا، گفت: «تنوره‌های دیو نقش بسیار مهمی در الگوهای آب و هوایی مریخ دارند.» او افزود: «مطالعه این پدیده‌ها از اهمیت بالایی برخوردار است، زیرا وضعیت جوی مریخ را به تصویر می‌کشند، از جمله جهت و سرعت باد غالب و تقریباً نیمی از گرد و غبار موجود در جو مریخ را به وجود می‌آورند.»

در دهه ۱۹۷۰ مدارگردهای «وایکینگ» ناسا، در حالی که از فضا بر تنوره‌های دیو مریخ نظارت داشتند، موفق به ثبت نخستین تصاویر از این ساختارهای چرخان شدند.

اما مریخ‌نورد پرسویرنس توانسته است برخی از بهترین ویدیوها را از تنوره‌های دیو ضبط کند؛ از جمله یک گروه متشکل از حدود دوازده گردباد که در ژوئیه ۲۰۲۱ ثبت شدند. این مریخ‌نورد همچنین نخستین ضبط صوتی از یک تنوره دیو مریخی را در سپتامبر ۲۰۲۱ انجام داد.