تقابل بازیگران اصلی بازار تبلت‌ها در گذر زمان (قسمت اول)
اپل و سامسونگ علاوه بر رقابت سرسختانه خود بر سر گوشی‌های هوشمند، در بازار تبلت‌ها نیز به‌شدت به‌دنبال فتح قله‌های جدید هستند. با آنکه اپل با ارایه آیپدهای خوش‌ساخت و محبوب خود همچنان نقش عمده و تعیین‌کننده را در این بازار ایفا می‌کند، اما در دو سال اخیر سهم اعظمی از بازار خود را به تبلت‌های اندرویدی و علی‌الخصوص به گلکسی‌تب‌های سامسونگ باخته است. در این مقاله دو قسمتی قرار است به بازخورد مجموعه استراتژی‌ها و فعالیت‌های بازیگران بزرگ مارکت تبلت‌ها اشاره کنیم. در قسمت اول بخشی از تاریخ گذشته این بازار را بیان خواهیم کرد و در قسمت دوم به وضعیت یکسال اخیر این بخش از تاریخ فناوری و دلایل افت و خیز آنها خواهیم پرداخت.
هدف از نگارش این مقاله جلب توجه خوانندگان به موارد ذیل است:
- آشنایی عمیق‌تر با فراز و فرود بازار پیچیده تبلت‌ها در گذر تاریخ برای شرکت‌های بزرگ این عرصه
- آشنایی با تصمیم‌گیری‌های حیاتی شرکت‌ها در این حوزه و تاثیر مستقیم آنها در طول زمان بر رفتار مشتری و بازار
- آشنایی با قطب‌های کوچک و بزرگ این بخش از فناوری
- جلب توجه خوانندگان به موضوعات مرتبط با بازار و بازاریابی دنیای تکنولوژی فارغ از نگاه‌های گذری و احساساتی به برندها
بازار تبلت‌ها یکی از نوپاترین عرصه‌های تکنولوژی است که رشد بی‌سابقه‌ای را در میان دیگر محصولات تکنولوژی در سال‌های اول ورود خود به بازار تجربه کرده است. اپل اولین شرکتی بود که تبلت‌ها را در شکل و شمایل کنونی خود در سال ۲۰۱۰ معرفی کرد. آیپد یکی از تاثیرگذارترین محصولات این شرکت است که بسیاری شکل‌گیری آن را حاصل نبوغ فراوان استیو جابز می‌دانند.
در این بین فرم‌فکتور تبلت علی‌رغم آنکه در سال‌های اول با فروش شگفت انگیزی مواجه شد و رقم رشد سالیانه فروش آن سربه فلک کشید، در دو سال اخیر با رکود بزرگی در فروش مواجه شده است.
اما بازیگران عمده این محصول پررونق چه کمپانی‌هایی هستند؟
کمپانی اپل که خود تبلت‌ها را بدین شکل به دنیای تجارت وارد ساخت در سال‌های اخیر بیشترین فروش و بیشترین سود را در میان دیگر کمپانی‌ها کسب کرده است. بعد از اپل کمپانی کره‌ای سامسونگ است که با مقداری تاخیر و به‌یاری سیستم‌عامل اندروید بخش عمده بازار را به تسخیر خود درآورده است.
رقابت این دو شرکت که از پیچیدگی‌های زیادی برخوردار است در دو جبهه پر سود بازار رقم خورده است. با اینکه بازار گوشی‌های هوشمند و بازار تبلت‌ها به‌چنگ این دو شرکت درآمده است ولی این دو بازار تفاوت‌هایی دارد که در سطور بالا به آن اشاره شد. در حقیقت سود و فروش حاصل از گوشی‌های هوشمند همچنان در حاشیه خوبی قرار دارد و این دو شرکت به‌طور تقریبی کل سود حاصل از فروش گوشی‌های هوشمند را جارو می‌کنند. اما در تجارت تبلت‌ها، فروش و سود این محصولات به مرز اخطار رسیده است و شرکت‌های چینی توانسته‌اند در این بازار ناپایدار سود خوبی به جیب بزنند.
با مشاهده هر سه نمودار زیر که از منابع متفاوتی برای شما انتخاب گردیده، حاصل رقابت میان بزرگان این عرصه بیش از پیش برای شما آشکار می‌شود.
در این نمودارها به دنبال رقابت سامسونگ و اپل در این بازار قابل توجه باشید:
و در نهایت نموداری که موسسه IDC از این رقابت منتشر کرده است:
نمودارهای بالا به‌وضوح حاکی از سیطره اپل در بین سال‌های ۲۰۱۰ تا ۲۰۱۲ دارد. اما این سیطره به مرور زمان رو به کاهش نهاده و در عوض دیگر تولیدکنندگان ( رنگ سبز) از جمله سامسونگ (آبی تیره) قدرت بیشتری یافته‌اند. به‌همین منظور جداولی را از میزان سهم این شرکت‌ها از بازار برای شما انتخاب کرده‌ام که به مرور آنها می‌پردازیم.
در جدول اول به مرور سه ماهه پایانی سال ۲۰۱۲ نسبت به سه ماهه پایانی ۲۰۱۱ می‌پردازیم. از آنجایی که سه ماهه پایانی سال شامل زمان تعطیلات آخر سال هم می‌شود که بیشترین فروش محصولات تکنولوژی در این بازه رخ می‌دهد، ما نیز تعدادی از جداول را از این بازه انتخاب کرده‌ایم.
سال ۲۰۱۲ سال ویژه و خاصی برای اپل بود چرا که این شرکت برای اولین بار و تنها بار دو آیپد را در یکسال معرفی کرد. ابتدا آیپد ۳ که اولین آیپد مجهز به نمایشگر فوق‌العاده رتینا بود در مارس ۲۰۱۲ معرفی شد. سپس در ماه نوامبر آیپد ۴ با تغییرات اندکی ( بیشترین تغییرات مرتبط با چیپ پردازشی دستگاه بود) به همراه آیپد مینی روانه بازار شد. بسیاری از تحلیلگران، آیپد مینی اپل را ( با آنکه با ایده‌های استیو جابز فاصله داشت) پاسخ این شرکت به تبلت نکسوس ۷ گوگل که در جولای ۲۰۱۲ روانه بازار شد، می‌دانند.
نکسوس ۷ گوگل که به اندروید ۴.۱ مجهز بود توانست مسیر درست تولید تبلت‌های اندرویدی را به شرکای سخت‌افزاری گوگل نشان دهد. بسیاری عقیده دارند که رشد کیفی و کمی تبلت‌های اندرویدی معلول آفرینش تبلت‌های خوش‌ساخت و قدرتمند نکسوس بوده است. البته که پیشرفت سیستم‌عامل اندروید برای مطابقت با نمایشگر تبلت‌ها و تلاش‌های صحیح سامسونگ نقش به‌سزایی در اوج گرفتن تبلت‌های اندرویدی داشته‌اند.
با همه این اوصاف اپل به کمک آیپد ۳ و ۴ و همچنین آیپد مینی توانست بازار خود را تا حد زیادی حفظ کند و بدین ترتیب سال ۲۰۱۲ و نیمه اول سال ۲۰۱۳ را با آرامش خاطر سپری کند.
اپل در سه ماه چهارم ۲۰۱۱ نزدیک به ۱۵ میلیون آیپد فروخت که منجر به سهم ۵۲ درصدی از بازار تبلت‌ها برای این شرکت شده بود. اما سامسونگ تنها به رقم ناچیز ۲.۲ میلیون دستگاه تبلت رسید که معادل سهم ۷.۳ درصدی از بازار بود. در سه ماهه پایانی ۲۰۱۲ اپل با کاهش سهم خود از بازار با فروش ۲۲ میلیون تبلت روبه‌رو شد. با اینکه فروش این شرکت نسبت به قبل ۴۸ درصد رشد کرد اما در برابر رشد ۲۶۳ درصدی سامسونگ و ۴۲۰ درصدی ایسوس آنچنان رقم قابل ملاحظه‌ای نبود. سامسونگ در این سه ماهه نزدیک به ۷.۲ میلیون دستگاه فروخت و موفق شد سهم خود از بازار را از رقم ۷.۳ درصدی به ۱۵ درصد برساند که بسیار قابل توجه است.
به اتفاقات سال ۲۰۱۳ می‌رسیم که در جدول زیر می‌توانید آن را ملاحظه کنید. البته موسسه IDC آمار مربوط به سه ماهه پایانی ۲۰۱۲ را در سال بعد کمی تغییر داد و اصلاح کرد که با مقایسه جدول زیر و جدول قبلی متوجه آن خواهید شد:
اپل در سه ماهه پایانی ۲۰۱۳ تنها ۲۶ میلیون آیپد فروخت که معادل سهم ۳۳.۷ درصدی از بازار بود در حالی که سامسونگ با فروش ۱۴.۵ میلیون گلکسی تب توانست علاوه بر رشد ۸۶ درصدی در فروش ( در برابر رشد ۱۳ درصدی اپل) به سهم ۱۹ درصدی از بازار برسد. سامسونگ در سال قبل و در همین مدت فقط ۱۳ درصد از بازار را در اختیار داشت.
وظیفه حفظ و رشد بازار اپل در این سه ماه بر عهده نسل جدید تبلت‌های فوق باریک و سبک این شرکت با نام آیپد ایر بود. اپل علاوه بر اینکه کیفیت ساخت، زیبایی و قدرت آیپدهای خود را ارتقا بخشید، توانست آنها را بسیار سبک‌تر و باریک‌تر از گذشته کند تا از این طریق مشتریان وفادار خود را برای ارتقای آیپدهای خود وسوسه کند. با آنکه سامسونگ در سال ۲۰۱۳ نتوانست تبلت آنچنان مطرحی در حد و اندازه‌های آیپدهای اپل معرفی کند، اما به دلیل تنوع محصولات و اشتباه رقبا همچنان بازار تبلت‌های اندرویدی را یک‌تنه در برابر اپل به‌دوش می‌کشید.
با آنکه نسل جدید آیپد ( آیپد ایر) از بسیاری از جهات دچار تغییر شد اما نتوانست مشتریان قدیمی را برای خرید دستگاه جدید‌تر اغوا کند. آیپدهای قبلی به‌قدری خوب بودند که نیازهای مشتریان به این محصولات را برطرف کنند و بدین ترتیب آیپد ایر نمی‌توانست بخشی از نیازهای دیگر مشتریان را برطرف سازد. همچنین فبلت‌های اندرویدی در این سال به بلوغ رسیده بودند و بسیاری از کاربران ترجیح دادند که به‌جای خرید تبلت و حمل دو دستگاه، از فبلت برای رفع نیازهای خود استفاده کنند.
کاهش سهم اپل از بازار همچنان ادامه داشت تا اینکه سه ماهه اول ۲۰۱۴ یکی از بدترین دوران آیپدهای اپل رقم خورد. جدول زیر را مشاهده کنید:
میزان فروش آیپدهای اپل نه‌تنها با رشد مواجه نشد بلکه با کاهش ۱۶ درصدی روبه‌رو گردید که سهم این شرکت از بازار را به ۳۲ درصد رساند. اما از طرف دیگر شرکت سامسونگ که قبلا اعلام کرده بود برای فروش تبلت‌های خود در سال ۲۰۱۴ سرمایه‌گذاری عظیمی کرده است، با رشد ۳۲ درصدی در فروش قادر شد تا ۲۲ درصد از سهم بازار تبلت‌ها را به‌دست آورد.
سامسونگ برای سال ۲۰۱۴ تصمیم گرفت از تمامی توان خود برای سهم‌خواهی بیشتر از بازار استفاده کند. این شرکت در اولین ماه سال ۲۰۱۴ سری جدیدی از تبلت‌های خود به‌نام گلکسی تب پرو و گلکسی نوت پرو را معرفی کرد. این تبلت‌ها با امکانات خاص و در سایزهای متفاوت ( حتی ۱۲ اینچی) معرفی شدند. البته این سری از تبلت‌های سامسونگ به‌جز تبلت گلکسی نوت پرو ۱۲.۱ هیچ‌گاه به طور جدی وار بازار نشدند و بیشتر جنبه قدرت‌نمایی برای این شرکت داشتند.
سامسونگ با سرعت بسیار بیشتر از آنچه که تحلیلگران در سال ۲۰۱۱ تخمین زدند، موفق شد سهم تجارت تبلت‌ها را از دستان اپل خارج کند. همه این اتفاقات دقیقا در مارکت گوشی‌های هوشمند هم میان این دو شرکت اتفاق افتاد با این تفاوت که اپل اوضاع به‌مراتب بهتر و پایدارتری در این بازار گوشی‌های هوشمند دارد و همچنان موفق به حفظ سهم خود در برابر سامسونگ شده است. اما این شرکت موفق به حفظ شرایط خود در بازار تبلت‌ها نشده است.
نمودار زیر به خوبی میزان فروش و سهم اپل از بازار تبلت‌ها را نشان می‌دهد. نمودار آبی نماینده سهم بازار آیپدها از بازار تبلت‌هاست در حالی که نمودار قرمز رنگ میزان فروش آیپدها را نشان می‌دهد. با اینکه تا سال ۲۰۱۳ فروش آیپدها با رشد مواجه بوده‌اند (نمودار قرمز) اما دستان اپل از سهم بازار این محصولات همچنان خالی‌تر از گذشته شده است. (نمودار آبی)
نمودار زیر نیز موفقیت سامسونگ و دیگر شرکت‌های اندرویدی را از کسب بازار تبلت‌ها نشان می‌دهد:
سوالی که ممکن است در این میان به ذهن خطور کند مرتبط با نقش سیستم عامل اندروید در کاهش سهم آیپدهاست. در واقع فروش بسیار گوشی‌ّ‌های هوشمند اندرویدی موجب گردید که تبلت‌های مجهز به سیستم‌عامل خوش ساخت اندروید هم بتوانند در زیر سایه محبوبیت گوشی‌های هوشمند اندرویدی، بازار را قبضه کنند. با اینکه سیستم‌عامل اندروید در نسخه ۴ به قبل با مشکلات عظیمی در تبلت‌ها مواجه بود و قادر نبود همانند گوشی‌های هوشمند نظر توسعه‌دهندگان را جلب کنند، ولی این تبلت‌ها همچنان عالی به‌فروش می‌رسیدند.
گوگل از نسخه ۴ به بعد اندروید دستی به سر و روی اندروید برای اجرای بهتر در تبلت‌ها کشید ولی همچنان این سیستم‌عامل نسبت به iOS نصب شده بر روی آیپدها با کاستی و نواقصی روبه‌رو است. از جمله این کاستی‌ها می‌توانیم به تعداد کم اپلیکیشن‌ّ‌های بهینه شده برای تبلت‌ّ‌ها، موجود در فروشگاه اندروید اشاره کنیم.
با همه این کم و کاستی ها، تبلت‌های اندرویدی فقط در عرض دو سال موفق شدند به سهم بازار آیپدها برسند که در نمودار زیر قابل مشاهده است:
قدرت نرم‌افزاری گوگل در کنار توان بالای تولید و عرضه سامسونگ منجر به گسترش قلمروی اندروید در بازار تبلت‌ها گردید به شکلی که کمپانی اپل که خود پایه‌گذار و مادر این محصول قلمداد می‌شود نتوانست در برابر این قدرت مقاومت کند. در این بین، دیگر تولیدکنندگان تبلت‌های اندرویدی علی الخصوص شرکت‌های محبوب و مشهوری همچون لنوو و ایسوس نیز کمک شایانی برای این موفقیت به گوگل کرده‌اند.
آنچه که در اواخر سال ۲۰۱۳ و اوایل سال ۲۰۱۴ بیش از دیگر اتفاقات به چشم آمد آن بود که با عبور از 5 تولیدکننده برتر تبلت در جهان دیگر تولیدکنندگان توانستند با در اختیار گرفتن درصد بالایی از بازار جهانی به رکوردی بی سابقه دست یابند. بیشتر سازندگان کامپیوترهای شخصی و گوشی‌های موبایل تلاش کرده‌اند تا حداقل یک مدل تبلت را به بازار عرضه کنند. در این میان استراتژی عرضه محصولات هایبریدی و ارائه تسهیلات یا تخفیف‌های ویژه در فروش بسیاری از برندها مؤثر واقع شده است.
جایتش ابرانی - تحلیلگر تحقیقات بازار تبلت در IDC می‌گوید: « تا قبل از این اپل و تا حدی هم سامسونگ در قله بازار بوده‌اند و پیشرفت رقبای دیگر تأثیر چندانی روی آنها نداشته است. اکنون با ورود بازار به مرحله‌ای جدید، شاهد رشد فروشندگان کوچک‌تر و پخش شدن سهم بازار در میان تعداد بیشتری از فروشندگان بازار تبلت‌ها هستیم.»
در قسمت بعدی این مقاله به بررسی بازار تبلت‌ها در نیمه دوم سال ۲۰۱۴ می‌پردازیم.
