سرنوشت تاکسی‌های اینترنتی در هاله‌ای از ابهام؛ لایحه جدید دولت چیست؟

این هفته و در نشست خبری سازمان نظام صنفی رایانه‌ای تهران اعلام شد که وزارت کشور با تقدیم لایحه‌ای به هیئت دولت خواستار محدودیت در فعالیت سرویس‌های حمل و نقل آنلاین از جمله اسنپ و تپسی شده؛ اما داستان از چه قرار است و چه مشکلی در فعالیت تاکسی‌های اینترنتی وجود دارد که باید لایحه‌ای جدید ارائه شود؟

به دنبال مشکلات گسترده‌ای که برای کسب‌و‌کارهای اینترنتی در سال ۹۵ رخ داد، در نشست هم‌اندیشی دولت و مدیران کسب‌و‌کارهای اینترنتی، مقرر شد که اتحادیه‌ی جدیدی متشکل از کسب‌و‌کارهای اینترنتی تشکیل شود. کمی بعد به همت دولت، این اتحادیه تشکیل شد و کسب‌و‌کارهای اینترنتی از بلاتکلیفی کسب مجوز رها شدند و مجوز فعالیت گرفتند. اسنپ و تپسی نیز مانند بسیاری دیگر از کسب‌وکارهای اینترنتی از اتحادیه‌ی کشوری کسب‌و‌کارهای مجازی مجوز گرفتند. 

اما کشمکش‌های بین شهرداری و تاکسی‌های اینترنتی از همان سال ۹۵ در شورای عالی ترافیک شهرداری شروع شد، این شورا که وظیفه‌ی سیاست‌گذاری ترافیک کشور را برعهده دارد و تاکسی‌رانی‌ها نیز به نوعی از آن پیروی می‌کنند، تلاش می‌کند تا مصوبه‌ای به تصویب برسد که طی آن تاکسی‌های اینترنتی موظف شوند تا از شهرداری مجوز بگیرند. طی این دو سال شهرداری‌ها تلاش کردند تا مانع فعالیت تاکسی‌های اینترنتی شوند:

شهرداری‌ شهرهای مختلف، هر کدام یک بار دفاتر ما را پلمب کردند.میلاد منشی‌پور - مدیرعامل تپسی

ماده‌ی ۹ فعلی قانون توسعه‌ی حمل‌و‌نقل عمومی و مدیریت مصرف سوخت می‌گوید: «مدیریت حمل‌و‌نقل بار و مسافر در محدوده‌ی شهر و حومه‌ی آن به عهده‌ی شهرداری است.»

اینکه شهرداری‌ها صحبت صدور مجوز را می‌کنند، بر پایه‌ی این تفکر است که از آنجایی که قانون، نظارت را به عهده‌ی آن‌ها گذاشته، پس تاکسی‌های اینترنتی نیز باید از شهرداری مجوز بگیرند. حال نگاهی بیاندازیم به آنچه شهرداری و وزارت کشور در قالب لایحه پیشنهاد داده‌اند تا تاکسی‌های اینترنتی را تحت کنترل خود بگیرند:

مدیریت حمل‌و‌نقل بار و مسافر در محدوده‌ی شهر و حومه‌ی آن به عهده‌ی شهرداری است. صدور مجوز فعالیت جهت شرکت‌های حمل‌و‌نقل بار، کالا و مسافر شهری و رانندگان وسایل نقلیه‌ی باربری و مسافربری توسط شهرداری و صدور پروانه‌ی کسب جهت شرکت‌های دارنده‌ی مجوز فعالیت از شهرداری توسط اتحادیه‌های ذیربط صورت خواهد گرفت. نیروی انتظامی موظف است از فعالیت شرکت‌های فاقد مجوز مطابق درخواست شهرداری جلوگیری نماید.

بدین ترتیب شهرداری به دنبال آن است تا مجوز شرکت حمل‌و‌نقل اینترنتی، مجوز تأیید خودرو و مجوز تأیید راننده از این ارگان کسب شود. ژوبین علاقبند، نایب رییس هیئت مدیره اسنپ در گفتگو با زومیت به این موضوع اشاره کرد که: «شهرداری در بعضی از شهرها بحث کنترل قیمت تاکسی‌های اینترنتی را نیز مطرح کرده است.» همان‌جایی که شاید مهم‌ترین تکه‌ی پازل موفقیت تاکسی‌های اینترنتی باشد. قیمت‌ سفر در تاکسی‌های اینترنتی براساس عرضه و تقاضا، ترافیک مسیر و معیارهای مختلف دیگر مشخص می‌شود. اگر قرار باشد قیمت حداقل یا حداکثری یا قیمت ثابت برای هر مسیر تعیین شود آن‌وقت قیمت‌گذاری پویا که یکی از مهم‌ترین عوامل موفقیت تاکسی‌های اینترنتی است، کنار زده خواهد شد. 

اما چرا شهرداری به‌دنبال تحت کنترل گرفتن تاکسی‌های اینترنتی است؟

پیش از هر چیز باید در نظر داشته باشیم که شهرداری به واسطه‌ی تاکسی‌رانی به نوعی رقیب سرویس‌های تاکسی اینترنتی است و بدون شک اسنپ و تپسی کسب‌و‌کار این تاکسی‌ها را تحت تاثیر قرار داده‌اند، علاوه بر آن شهرداری می‌تواند بابت صدور مجوز تاکسی‌های اینترنتی، تأیید صلاحیت راننده‌ها و مواردی از این دست کسب درآمد کند. ظاهرا این‌طور که به‌گوش می‌رسد قرار است صدور این مجوز‌ها هزینه‌ی بسیار زیادی به همراه داشته باشد.

اما بیایید خوش‌بینانه به مسأله نگاه کنیم و با فرض اینکه مسأله‌ی رقابت شهرداری با تاکسی‌های اینترنتی در میان نباشد و علیرضا قنادان، ریاست تاکسی‌رانی و رئیس هیئت مدیره‌ی کارپینو به‌دنبال رقابت سالم باشد و شهرداری صرفا به بدنبال اعمال قانون باشد، به این سؤال پاسخ دهیم که اگر شهرداری بخواهد روی این سرویس‌ها تسلط پیدا کند، چه اتفاقی ممکن است رخ دهد؟

حقیقت آن است که شهرداری درک درستی از مدل تجارت تاکسی‌های اینترنتی ندارد و در این شرایط می‌خواهد روی کار آن‌ها اعمال نظر کند. در واقع الگوریتم‌های قیمت‌گذاری تاکسی‌های اینترنتی مانند اسنپ یا تپسی بسیار پیچیده است تا بتوانند براساس شرایط مختلف قیمت راضی‌کننده برای هر دو طرف راننده و مسافر پیشنهاد کنند و اگر قرار باشد سفرها در بازه‌های زمانی مختلف روز، در ساعات پرترافیک و غیر ترافیک نرخ یکسان داشته باشند، آن وقت کل ماهیت تاکسی‌های اینترنتی زیر سؤال می‌رود و موجب اختلال شدید در کسب‌و‌کار آن‌ها می‌شود. قطعا در این شرایط اقبال مسافران نیز از این سرویس‌ها کم خواهد شد.

جالب است بدانید که بر خلاف شهرداری، تاکسی‌های اینترنتی، شهرداری را رقیب خود نمی‌دانند و برعکس به‌دنبال شکل‌گیری یک همکاری مفید هستند:

ما به تمام شهرداری‌ها پیشنهاد دادیم که آماده هستیم تا حتی تاکسی‌های زرد را نیز وارد مجموعه‌ی خود کنیم تا از مزایای این سیستم بهره‌مند شوند؛ چون عملا ما یک پلتفرم هستیم و خود را رقیب تاکسی‌رانی نمی‌دانیم؛ اما متاسفانه تاکسی‌رانی خود را رقیب ما می‌داند. ورود تاکسی‌های زرد به پلتفرم تاکسی‌های اینترنتی موجب افزایش درآمد راننده‌ها و کاهش هزینه‌ی سفر مردم می‌شود. ما در تمام جلسات با شهرداری شهرهای مختلف این پیشنهاد را ارائه کردیم؛ اما هیچ‌گاه مورد توجه قرار نگرفت و در عوض نامه‌های قهرآمیز دریافت کردیم که به هیچ‌عنوان در شبکه‌‌ی خود از تاکسی‌ها زرد استفاده نکنید! جای تاسف دارد.ژوبین علاقبند - نایب رییس هیئت مدیره اسنپ

خوشبختانه‌ اکثر مسئولان دولت و حتی اعضای کمیسیون امور زیربنایی دولت که قرار است این لایحه را بررسی کنند، دید مثبتی به کسب‌و‌کارهای نوین دارند و برخی از آن‌ها مانند وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات وعده داده‌اند تا تلاش کنند مانع تصویب این لایحه شوند. 

هیچ‌کس نمی‌تواند منکر این موضوع شود که ظهور تاکسی‌های اینترنتی مانند اسنپ و تپسی موجب افزایش کیفیت خدمات، کاهش هزینه‌ی سفر و راحتی بیشتر سفر از یک‌طرف و افزایش درآمد و بهره‌وری راننده‌ها از طرف دیگر شده و علاوه بر این‌ها با بهبود فرایند سفر باعث کاهش ترافیک و متقابلا آلودگی هوا شده‌ است؛ حتی اگر این موارد را نیز در نظر نگیریم، در حال حاضر در هر کدام از شرکت‌های اسنپ و تپسی نزدیک به هزار نفر نیروی کار به‌صورت مستقیم مشغول به کار هستند و مجموع این دو سرویس حدود یک میلیون راننده‌ی فعال در اختیار دارند. اگر قرار باشد فعالیت این سرویس‌ها با مشکل روبه‌رو شود، در شرایط حساس اقتصادی فعلی، افراد زیادی با کاهش درآمد یا از دست دادن شغل مواجعه خواهند شد.