افت کیفیت اینترنت و ضرب‌الاجل یک‌روزه رگولاتوری به اپراتورها
بعد از شیوع ویروس کرونا در کشور و خانه‌نشینی اجباری بسیاری از مردم برای حفظ سلامتی خود و دیگران، کیفیت اینترنت برخی اپراتورها افت شدیدی پیدا کرده است. این موضوع واکنش‌های گسترده‌ای در شبکه‌های اجتماعی به‌همراه داشت و رئیس سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی دلیل آن را افزایش ۴۰ درصدی استفاده‌ی کاربران از اینترنت عنوان کرد.
از هفته‌ی گذشته، دانشگاه‌ها و مدارس تعطیل شدند و بسیاری از کسب‌وکارها برای حفظ سلامتی کارمندان خود، امکان دورکاری را برای آن‌ها فراهم کردند تا خطر ابتلا به ویروس کرونا را کاهش دهند. همچنین، تلویزیون‌های اینترنتی خدمات خود را رایگان کردند تا مردم در ایامی که به خانه‌نشینی مجبور شده‌اند، از خدمات آن‌ها بهره ببرند. همه‌ی عوامل دست‌به‌دست هم داده است تا تعداد کاربران اینترنت در روزهای اخیر چندبرابر و پهنای باند اپراتورها اشباع شود. حسین فلاح جوشقانی، رئیس سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی، با اشاره به افزایش ۴۰ درصدی کاربران اینترنت گفت:
به‌علت شیوع بیماری کرونا، مردم در خانه مانده‌اند؛ ازاین‌رو، استفاده از اینترنت افزایش پیدا کرده است. همین مسئله باعث شده پهنای باند اپراتورها اشباع شود و کیفیت ارائه‌ی خدمات آن‌ها کاهش پیدا کند. پس از اعلام شکایت‌های کاربران، به اپراتورهای همراه، به‌ویژه همراه اول، شرکت ارتباطات زیرساخت، شرکت مخابرات ایران و اپراتورهای ثابت، دستور دادیم این موضوع را بررسی و مشکل کمبود ظرفیت را حداکثر تا ۱۱ اسفند رفع کنند.
در همین زمینه، ما در زومیت برای کسب اطلاعات بیشتر با آرش کریم‌بیگی، مدیرعامل شبکه‌ی تلفن‌همراه شاتل موبایل، گفت‌وگو کردیم. او درباره‌ی دلیل افت کیفیت اینترنت گفت:
در شبکه‌ی ما، اختلال گسترده و سراسری وجود ندارد؛ زیرا هسته‌ی شبکه و پهنای باند ما مستقل است؛ بنابراین، در سمت شبکه و سیم‌کارت‌های شاتل موبایل اختلالی وجود نداشته است. سیم‌کارت‌های هوشمند شاتل موبایل نیز براساس ساختار هوش مصنوعی، نزدیک‌ترین و بهترین سایت و تکنولوژی اطراف مشتری را انتخاب می‌کند. افزون‌براین، مشترکانی که در روزهای اخیر با اختلال و کندی سرعت روبه‌رو بوده‌اند، می‌توانند مشکل خود را با شماره‌ی ۰۹۹۸۱۰۰۰۰۰۰ مطرح کنند.
همچنین، برای کسب اطلاعات بیشتر درباره‌ی مشکلات فعلی اپراتورها و اقداماتی که برای رفع آن باید انجام دهند، با یکی از فعالان حوزه‌ی اپراتورها صحبت کردیم. او در پاسخ به پرسش ما درباره‌ی دلیل افت کیفیت اینترنت گفت:
برای رفع مشکل، باید پهنای باند اینترنت بیشتری از زیرساخت خریده شود یا ظرفیت شبکه‌ی انتقال ارتقا پیدا کند
دلیل افت کیفیت اینترنت در روزهای اخیر این است که ISPها (هم ارائه‌دهندگان خدمات اینترنت ثابت و هم اینترنت موبایل) تا پیش‌از‌این شبکه‌ی خود را براساس نرخ رشد موفق و ثابت محاسبه می‌کردند و نیازمندی پهنای باند اینترنت یا شبکه‌ی انتقال خود را براین‌اساس تأمین می‌کردند. در روزهای اخیر، افزایش دورکاری، استرس اخبار، رایگان‌شدن VODها، رایگان‌شدن سرویس‌های آموزش آنلاین و استریمینگ (مشاهده فایل‌های رسانه‌ای ازطریق اینترنت و بدون نیاز به دانلود) میانگین مصرف روزانه‌ی مردم را افزایش داده است.خدمات‌دهندگان اینترنت نیز تا پیش‌از‌این برای خریدن پهنای باند، میانگین مصرف را در نظر می‌گرفتند و نهایتا ۱۵ یا ۲۰ درصد بیشتر از آن پهنای باند می‌خریدند و شبکه‌ی انتقال درون‌شهری و بین‌شهری و بین‌استانی خود را تأمین می‌کردند. شرکت‌ها طبیعتا برای وضعیت عادی برنامه‌ریزی کرده بودند؛ اما ناگهان مصرف افزایش پیدا کرد. به‌عنوان مثال، زمانی‌که زلزله می‌آید، شبکه قطع می‌شود؛ زیرا شبکه برای x دقیقه مکالمه در روز طراحی شده است؛ اما در زمان زلزله هزار x در دقیقه می‌خواهد تماس بگیرد و شبکه برای آن ساختار طراحی نشده است. هنگام زلزله وضعیت به‌مراتب بهتر است؛ زیرا با گذشت چند دقیقه از تعداد تماس‌گیرندگان کاسته می‌شود؛ اما در وضعیت فعلی چنین اتفاقی نیفتاده است. راه‌حل این است یا پهنای باند اینترنت بیشتری از زیرساخت خریده شود یا ظرفیت شبکه‌ی انتقال داخلی شرکت‌ها چه در لایه‌ی انتقال و چه در لایه‌ی لایسنس ارتقا پیدا کند.
برای مشاهده در ابعاد اصلی روی تصاویر کلیک کنید.
این فعال حوزه‌ی اپراتورها درادامه به رادار ابرآروان، سامانه‌ای برای نظارت برخط وضعیت اینترنت کشور، اشاره کرد که برخی ISPها را در دو روز گذشته در نمودارهای خود با اختلال بسیاری زیادی نشان می‌دادند. در این سامانه، قطع و وصلی با رنگ‌های مختلف نشان داده می‌شود؛ اما برخی ISPها قطع و وصلی کمتری داشته‌اند و طبق گفته‌ی او، این موضوع دقیقا به تفاوت آمادگی ظرفیت شبکه و شبکه‌ی انتقال مربوط می‌شود. او درادامه گفت:
به‌عنوان مثال، برخی ISPها در نمودارهای ابرآروان تقریبا بی‌لکه هستند؛ درحالی‌که هم خدمات اینترنت ارائه می‌دهند و هم انتقال بین‌استانی دارند و هم در کسب‌وکار دیتاسنترها و VOD هستند؛ یعنی دو برابر یک شرکت ارائه‌دهنده‌ی خدمات اینترنت که فقط مصرف‌کننده‌ی پهنای باند است باید به مشکل بخورند اما چنین چیزی نبوده و دلیلش این است که ظرفیت نرم‌افزاری، سخت‌افزاری، لایسنسی و انتقالی را به اندازه‌ی کافی داشته‌اند. در همین نمودارها، شرکت‌هایی هستند که دیتاسنتر و VOD ندارند و تنها خدمات اینترنت ارائه می‌دهند؛ اما قطع و وصلی زیادی داشتند. به‌نظر می‌رسد روش کسب‌وکار این مدل ISPها در مصرف‌نکردن مشتری است. به‌عنوان مثال، شرکت «الف» بسته‌ی ۱۰۰ گیگی را ۱۰۰ هزار تومان می‌فروشد و شرکت «ب» ۱۰۰ گیگ را ۵۰ هزار تومان می‌فروشد و ممکن است کاربر نتواند همه‌ی ۱۰۰ گیگ را مصرف کند. به‌عبارت‌دیگر، شرکت انگیزه‌ای برای افزایش ظرفیت نداشته است؛ زیرا اگر ظرفیت خود را افزایش دهد، حجم بیشتری از بسته‌ی فروخته‌شده‌اش مصرف می‌شود و باید به زیرساخت پول بیشتری بدهد و حاشیه‌ی سودش کاهش پیدا می‌کند.
او در پاسخ به این پرسش که «تاکنون چه اقداماتی برای حل مشکل انجام شده است؟» به زومیت گفت:
دیروز و امروز مشاهده کردم هم در سمت زیرساخت و هم در سمت بعضی شرکت‌ها تصمیم گرفتند ظرفیت پهنای باندی را افزایش دهند که از زیرساخت می‌خرند. به‌نظر می‌رسد از سمت زیرساخت محدودیتی برای عرضه‌ی پهنای باند وجود ندارد؛ اما شرکت باید خرید خود را انجام دهد. به‌عنوان مثال، اگر قبلا x گیگ خرید می‌کرد، اکنون باید y گیگ بخرد تا بتواند پاسخ‌گوی ظرفیت باشد. برخی شرکت‌ها مستقل از پهنای باندی که از زیرساخت می‌خرند، شبکه‌ی انتقال و هسته‌ی خود را باید ارتقا دهند. تنها از زیرساخت خریدکردن حل‌کننده‌ی تمام مشکلات نیست.
او در پاسخ به اینکه «آیا این موضوع ممکن است باعث افزایش قیمت شود؟» گفت:
ممکن است در شرکت‌هایی که مدل کسب‌وکار آن‌ها در مصرف‌نکردن مشتری بوده است، این اتفاق رخ دهد. اگر رگولاتوری آن‌ها را مجبور کند کیفیت خود را بهبود دهند و ظرفیت بیشتری بخرند، این موضوع باعث می‌شود میزان مصرف از بسته‌ای افزایش یابد که قرار بوده بیشتر از حد مشخصی از آن مصرف نشود. طبیعتا این شرکت‌ها قیمت‌های خود را براین‌اساس تعیین کرده بودند و حال ممکن است تحت‌تأثیر قرار بگیرند.
این فعال حوزه‌ی اپراتورها در پایان و در پاسخ به این پرسش که «مشکل این روزهای اینترنت به دلیل حمله‌ی سایبری و قطعی مسیر بوده است یا خیر؟» گفت:
در چند روز گذشته چنین مشکلی نشنیده‌ام.