الوپیک اسنپ را به شکستن قیمت‌ها و رقابت ناعادلانه متهم می‌کند
مهدی نایبی، مدیرعامل الوپیک، سرویس فعال در حوزه‌ی حمل‌ونقل بسته‌‌های درون شهری دیروز در توییتی نوشت که اسنپ حتی در شرایط اقتصادی سخت کنونی نیز دست از سیاست‌های غیرعادلانه‌ی رقابتی خود برنمی‌دارد و قصد دارد با شکستن قیمت‌ها، رقبا را به زانو درآورد. وی درادامه گفت که این فشار بیش از همه متوجه پیک‌های موتوری است. اما جریان چیست؟ آیا دوباره پای اسنپ به مسئله‌ی انحصارگری باز شده است؟
جنجال‌ها بر سر انحصارگری اسنپ داستان جدیدی نیست؛ دیگر سرویس‌های آنلاین تاکسی و حمل و نقل نیز طی سال‌های اخیر، بارها این مسئله را عنوان کرده و به بحث در سطح رسانه‌ای کشانده‌اند.
آذرماه سال ۹۶، تپسی به‌صورت رسمی شکایتی را علیه اسنپ در شورای رقابت طرح کرد؛ دلیل این شکایت، جلوگیری اسنپ از فعالیت همزمان رانندگانی بود که اپلیکیشن تپسی و سایر تاکسی‌های آنلاین را به همراه اسنپ روی گوشی هوشمند خود نصب کرده بودند و به فعالیت همزمان می‌پرداختند. تپسی در بیانیه‌ی خود دسترسی به اطلاعات گوشی کاربران را غیراخلاقی و مخالف قوانین رقابتی عنوان کرده بود؛ اما تلاش‌های تپسی راه به جایی نبرد، چرا که شورای رقابت اقدامات اسنپ را مغایر قوانین رقابتی ندانست.
۵ آذرماه سال ۹۷، سه شرکت تپسی، الوپیک و ماکسیم با ارسال نامه‌ای به آذری جهرمی، وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات، رحمانی فضلی، وزیر صنعت، معدن و تجارت، جنیدی، معاونت حقوقی ریاست جمهوری و ستاری، معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری، ضمن ابراز نارضایتی از سیاست اسنپ مبنی بر «ملزم‌کردن کاربر به حذف نرم‌افزارهای رقیب، برای ادامه‌ی استفاده از خدمات اسنپ»، خواستار برخورد با این شرکت شدند. اسنپ این ادعا را رد کرد (شرح جوابیه‌ی اسنپ را می‌توانید در این مطلب مشاهده کنید).
درزمینه‌ی سرویس سفارش غذا هم چیلیوری توانست رأی شورای رقابت را درمورد رویه‌ی ضدرقابتی اسنپ‌فود به‌نفع خود دریافت کند. بااین‌حال این روند بیش از دو سال به‌طول انجامید و بااینکه چیلیوری قصد داشت غرامت زیادی از اسنپ فود بگیرد، در بحبوحه‌ی شیوع ویروس کرونا نتوانست در بازار سفارش آنلاین غذا باقی بماند و به‌ناچار دست از فعالیت کشید.
حال، بار دیگر، بحث سیاست‌های انحصارگرایانه اسنپ درقبال رقبایش در بازارهای مختلف به‌دلیل شکستن قیمت‌ها درحال بالاگرفتن است. مدیرعامل الوپیک این رفتار اسنپ را درادامه‌ی رفتارهای قبلی‌اش می‌داند و می‌گوید اسنپ در ازای به‌دست‌آوردن بازار بزرگ‌تر از نیروی کار خود سوءاستفاده می‌کند.
در یک بازار سالم باید رقابت میان رقبا وجود داشته باشد. رقبا باید بتوانند در سایه‌ی قوانین مشخص و شفاف حاکمیتی به مردم خدمت‌رسانی کنند؛ اما این خدمت‌رسانی تنها نباید به سود صاحب کسب‌وکار و مشتری باشد بلکه باید برای نیروی فعال در آن کسب‌وکار نیز سودی معقول داشته باشد؛ نه اینکه قشری از کارکنان به‌واسطه‌ی نیاز به کسب درآمد روزانه و در بحبوحه‌ی شرایط بد اقتصادی و کاهش تقاضاها، مجبور به پذیرش هرگونه درخواستی با هر نرخ قیمتی ازسوی مشتری شوند. اگر محیط کار سالمی وجود داشته باشد، کسب‌وکار باید رضایت حداقلی نیروی کار خود را نیز فراهم کند و این نیروی کار به‌سبب کاهش شدید تقاضا، قربانی انحصارگری میان رقبا نیز نشود.
نایبی، مدیرعامل الوپیک بر این باور است که اسنپ از آغاز سال جدید با شکستن عجیب قیمت‌ها در سرویس‌های مختلف خود، سعی داشته تا بازارش را قوی کند و تنها به فکر منافع خود بوده است. ازسویی پیک‌های موتوری در شرایط شیوع ویروس کرونا و آغاز سال جدید که به‌دنبال تعطیلی‌ها همیشه اندکی رکود را تجربه می‌کنند، با کاهش شدید تقاضا مواجه شدند و تنها برای سرپاماندن در شرایط ضعیف اقتصادی به کار کردن با هر نرخی ادامه داده‌اند.
نایبی می‌گوید علت مطرح‌کردن دوباره‌ی موضوع مذکور ازسوی وی، اتخاذ تصمیمات اساسی در زمینه‌ی انحصارطلبی فعالین استارتاپی کشور است. او می‌گوید قشر ضعیف پیک موتوری صدای بلندی ندارد تا به شرایط حال حاضر اعتراض کند؛ اما نباید به این دلیل، به این طبقه فشار آورد. به‌گفته‌ی او، اسنپ دسترسی زیادی به منابع مالی و روابط گسترده‌ای دارد؛ همانطور که پیشتر شنیده بودیم، ایرانسل در ترکیب سهام‌داران اسنپ است و می‌توان گفت که بخشی از منابع مالی اسنپ دولتی بوده و سهامدار و مدیران آن نیز یکی نیستند. درحالی‌که استارتاپ‌های زیادی در کشور سر پای خود فعالیت می‌کنند، در مجموعه‌ی اسنپ از سرمایه به بهترین نحو استفاده نمی‌شود و سرمایه همواره به‌شکل سوبسید و به‌منظور ایجاد انحصار هزینه می‌شود. همچنین اسنپ‌باکس تنها با حربه‌ی قیمت ارزان‌تر سعی در رقابت با رقبای خود دارد.
مدیرعامل الوپیک می‌گوید که در حوزه‌ی پیک موتوری، اسنپ برای مدتی کمیسیون دریافت نمی‌کرد درحالی‌که الوپیک ۲۰ درصد از هر سفر کمیسیون دریافت می‌کند تا سرپا بماند. یعنی سفارشی که برای مشتری الوپیک ۱۰ هزار تومان هزینه دارد، با سوبسید ۵۰ درصدی اسنپ، برای مشتری ۵ هزار تومن هزینه خواهد داشت. ۵ تا ۶ هزار تومان نیز از سوی اسنپ به پیک موتوری پرداخت خواهد شد.
مدیرعامل الوپیک می‌گوید دو سال پیش نیز موضوع مسدودسازی اپلیکیشن الوپیک توسط اسنپ برای کاربرانش پیش آمد که در تمام دنیا امری غیرقانونی محسوب می‌شود و تعطیلی یا جریمه‌های سنگین را برای استارتاپ به‌دنبال دارد؛ اما در ایران این چابکی ازسوی نهادهای دولتی و نظارتی دیده نمی‌شود بنابراین باید در این زمینه کار دیگری انجام داد و بحث مطرح کرد.
نایبی می‌گوید که همین مطرح‌کردن بحث انحصارگری اسنپ در جلسات مختلف و با نهادهای مختلف باعث شد تا نهایتا اسنپ برای مدتی اقدامات انحصارگرایانه‌اش را کنار بگذارد؛ اما در سال جدید باز آن رفتارها تکرار می‌شود.
مدیرعامل الوپیک اذعان دارد، حال که درزمینه‌ی ارسال و حمل‌ونقل کالا تنها الوپیک و اسنپ باکس در بازار باقی مانده‌اند و درزمینه‌ی سفارش آنلاین غذا نیز انحصاری بزرگ ایجاد شده، وی سعی دارد نسبت‌به شایسته‌نبودن این حرکات اطلاع‌رسانی کند و بگوید که فعالیت استارتاپ‌ها باید زیرنظر نهادهای رسیدگی به مسائل رقابتی قرار بگیرد و اجازه‌ی این‌گونه انحصارها داده نشود.
اگر جلوی چنین فعالیت‌هایی گرفته نشود، مردم هم به‌دلیل قرارداشتن در مضیقه‌ی اقتصادی به‌خصوص در شرایط کنونی، به سمت گزینه‌های ارزان می‌روند. درنتیجه چنین کسب‌وکاری به‌تدریج مردم را سمت خود می‌کشد و پیک‌ها را مجبور می‌کند تا درخواست‌ها را حتی نصف قیمت حداقلی قبول کنند.
پس از آن و درنتیجه‌ی در دست گرفتن بازار دو اتفاق بد می‌افتد: اول اینکه مشتری به‌دلیل مواجهه با قیمت‌های پایین موقتی بدعادت می‌شود و دوم اینکه، فشار شدیدی بر پیک موتوری می‌آید تا با قیمتی که توجیه اقتصادی ندارد کار کند و این موضوع بر رقیب‌ها هم فشار می‌آورد.
نایبی تفاوت قیمتی سرویس وانت اسنپ و الوپیک را در مثالی، این‌گونه بیان می‌کند:
تیم ما دیروز ۱۱ مقصد از کارگر جنوبی تا میدان پاسدار تهران را مقایسه و مشاهده کرد که اسنپ وانت برای این مسیر نرخ ۸۰ هزار تومان را تعیین کرده که به‌هیچ‌عنوان قابل توجیه نیست. الوپیک قیمت بالاتری برای این مسیر تعیین می‌کند تا از امنیت نیروهای خود نیز حفاظت کند.
بازار حمل و نقل کالا و لجستیک اکنون در تمام دنیا به‌خاطر خدمات خود و به‌خطرانداختن جان‌شان مورد قدردانی قرار گرفته‌اند. نایبی می‌گوید اکنون مردم روی بازار پیک‌های موتوری و وانت حساب ویژه‌ای باز می‌کنند بااین‌حال سیاست اسنپ آن‌ها را خرد می‌کند.
پاسخ مدیرعامل الوپیک به زومیت درمورد پیگیری قانونی موضوع این بود که پیشتر نیز پیگیری‌هایی درزمینه‌ی قیمت‌شکنی اسنپ با شورای رقابت انجام شده اما نتیجه‌ای حاصل نشده است.
حالا وضعیت چیلیوری را مشاهده می‌کنیم که دو سال و نیم علیه اقدامات انحصارگرایانه اسنپ تلاش کرد تا به نتیجه‌ای برسد. من درجریان تلاش‌های آقای صادقی بودم اما پس از گذشت این همه زمان، حتی رأی مثبت نیز نمی‌تواند کمکی به نجات استارتاپ کند.ما هم مراحل اولیه‌ی شکایت را طی کردیم و دیدیم انگیزه‌ی زیادی ازسوی دولت برای دخالت‌کردن در بحث‌ها وجود ندارد و چاره‌ای جز رسانه‌ای کردن موضوع برای اطلاع‌رسانی و پرداختن به آن نبود.ما درحال رصد شرایط هستیم تا ببینیم فشار قیمتی تاکجا ادامه پیدا می‌کند اما تجربه‌ی تاریخی نشان داده که توجه دولتی به این مسئله وجود ندارد.
به‌گفته‌ی نایبی، الوپیک درجهت کمک به شرایط پیش‌آمده ناشی از کرونا نیز با ایجاد کمپینی برای کمک به کودکان کار از کمک پیک‌های موتوری به‌صورت رایگان استفاده کرد. در این طرح به کودکان کار که در شهرها بدون دفاع پرسه می‌زنند، ماسک، دستکش و مواد ضدعفونی‌کننده داده شد. حال اگر الوپیک نتواند به‌دلیل اقدامات انحصارگرانه‌ی رقیب، نیروی پیک خود را حفظ کند، دیگر امکان انجام‌دادن چنین طرح‌های رایگانی را نیز ندارد. نایبی می‌گوید الوپیک در درازمدت بیشتر به‌نفع نیروی کار خود عمل می‌کند اما نوع برخورد انحصارگرانه با بازارهای مختلف به‌خصوص زمانی‌که کشور در وضعیت بدی قرار دارد، همبستگی را نابود می‌کند.
در پاسخ به اظهارات مدیرعامل الوپیک، تلاش کردیم تا پاسخی ازسوی اسنپ دریافت کنیم اما تنها فرید شهابی، مدیر تجاری اسنپ در این مورد پاسخی ارائه کرد که دراختیار زومیت نیز قرار گرفت. شهابی گفت سیستم قیمت‌گذاری در اسنپ پویا بوده و هر سفر تابع چهار فاکتور «قیمت پایه»، «مسافت سفر»، «مدت زمان سفر» و «نسبت عرضه و تقاضا» است. بنابراین وی مکانیسم قیمت‌گذاری در اسنپ را بر اساس این چهار فاکتور می‌داند که هیچ‌گاه به‌صورت دستی افزایش یا کاهش ندارد. شهابی در این باره گفته است:
در عین حال، برای حفظ توامان حقوق ارائه‌دهنده و مصرف‌کننده‌ی خدمات (راننده و مشتری)، این مکانیسم را به‌گونه‌ای طراحی کرده‌ایم که نسبت عرضه و تقاضا از یک حدی بیشتر و یا کمتر بر قیمت‌ها تاثیر نگذارد. در نهایت این کار باعث می‌شود که قیمت‌ها یک بیشینه و کمینه داشته باشد.
مدیر تجاری اسنپ همچنین از راه‌اندازی سرویس کارباکس اسنپ به‌منظور دریافت درخواست‌های بیشتر برای رانندگان صحبت می‌کند که قرار است نقش به‌سزایی در اجرای طرح «فاصله گذاری اجتماعی» داشته باشد. وی توضیح می‌دهد:
این سرویس تاثیر چشمگیری بر بهبود درآمدزایی رانندگان خودرو دارد و آن‌ها می‌توانند علاوه‌بر درخواست سفر از سوی مسافران، درخواست‌های ارسال بسته را هم دریافت کنند. با این شیوه، راننده‌ها می‌توانند درخواست‌های بیشتری در طول روز داشته باشند و بنابراین در این وضعیت اقتصادی به بهبود درآمدشان کمک می‌شود. همچنین با توجه به افزایش درخواست‌های جابه‌جایی بسته، رانندگان سرویس خودرو به سایر سرویس‌های این سامانه در جابه‌جایی بسته کمک می‌کنند و در نتیجه سرعت قبول درخواست‌ها بیشتر می‌شود و هیچ بسته‌ای روی زمین نمی‌ماند.
اما مدیرعامل الوپیک پاسخ اسنپ به مسئله‌ی مذکور، یعنی وجود یک الگوریتم قیمت‌گذاری را منطقی نمی‌داند. وی دراین‌باره می‌گوید:
آن‌ها می‌گویند قیمت‌گذاری دست ما نیست، الگوریتم ما قیمت را بالا و پایین می‌کند. فکر می‌کنند آدم عقل و شعور ندارد. الگوریتم را یک برنامه‌نویس نوشته که او هم از سمت یک مدیر در شرکت اجازه می‌گیرد که قیمت را در یک طیفی مشخص کند. مثلا قیمت‌گذاری در بخش تاکسی هم شناور است اما این سطح شناور را یک شخص تعیین می‌کند، برای مثال می‌تواند بگوید قیمت از ۱۰۰ تومان تا ۲۰۰ هزار تومان یا از ۸ هزار تا ۳۰ هزار تومان باشد. پس اسنپ نمی‌تواند ادعا کند که قیمت را تعیین نمی‌کند.نمی‌توان گفت من چارچوبی برای قیمت‌گذاری ندارم و برای اینکه این قشر انتخاب دیگری ندارد، برای تأمین درآمد روزانه‌ی خود، بر آن‌ها فشار بیاورم. این راه‌حل نیست بلکه باید برخورد درستی با طرف مشتری شود. باید به آن‌ها بگویید، اگر می‌خواهید با کیفیت و امنیت بالا از طرف نیرویی که انگیزه‌ی کار کردن را دارد سرویس بگیرید، قیمت حداقلی این است. اما اقدام اسنپ تنها سوءاستفاده است. برای الوپیک در کنار مشتریان، پیک‌ها نیز اهمیت دارند. ما در حالت ضعف نیستیم و برنامه‌های توسعه‌ی خودمان داریم؛ خدمات متنوعی به مشتری می‌دهیم و پیشرفتمان را داریم، اما مسئولیت اجتماعی ما حکم می‌کند که دراین‌باره صحبت کنیم. استارتاپ‌ها در تمام دنیا الگو هستند و درقبال ارزش افزوده‌ای که به‌وجود می‌آورند، باید سطح زندگی کارکنان‌شان را نیز بالا ببرند. نباید از نبود قانون در کشور در این زمینه، از شفاف نبودن یا رابطه داشتن سوءاستفاده کرد.
نایبی درانتها می‌گوید که وقتی افراد و جوان‌های درجستجوی کار ببینند که شرایط سخت و انحصارگرایانه‌ی کسب‌وکارها یا صاحبان کسب‌وکارها چگونه است، انگیزه‌ی خود برای کار کردن را از دست می‌دهند.
اسنپ همچنین با انتشار اطلاعیه‌ای در سایت باشگاه رانندگان اسنپ، اعلام کرده که ۵ هزار وام ۲ میلیون تومانی به فعال‌ترین راننده‌های ۶ ماه گذشته در ناوگان خود می‌دهد. اسنپ علت این امر را جبران وضعیت اقتصادی ناشی از بحران کرونا بیان کرده است. بااین‌حال اگر بخواهیم سخنان مدیرعامل الوپیک را مدنظر قرار دهیم، اقدام اسنپ می‌تواند درجهت جبران کاهش شدید قیمت درخواست خودرو طی روزهای اخیر باشد.
نظر شما خواننده‌ی گرامی درمورد بحث انحصار اسنپ در سرویس‌های حمل‌ونقلی و به‌خصوص پیک موتوری چیست؟