تلویزیون های اینترنتی با دخالت‌های صداوسیما پابرجا می‌مانند؟

به اعتقاد کارشناسان، توسعه‌ی زیرساخت‌ها و دسترسی به اینترنت پرسرعت در بیشتر نقاط کشور، به تولید فضایی برای تولید محتوا منجر شده و تقاضا نیز برای تولید محتوا بسیار است. بااین‌حال تلاشی از سمت مسئولان مربوطه، برای رقابتی کردن این فضا و در نهایت توسعه‌ی آن صورت نمی‌گیرد. در صورت از بین رفتن فضای رقابتی، تولیدکنندگان محتوا و سرمایه‌گذاران نیز از این بازار خارج می‌شوند و رسانه‌های خارجی برنده‌ی این رقابت خواهند بود.

به نقل از وزارت ارتباطات، پنجاه‌وچهارمین نشست‌ نقد و اندیشه با موضوع «تولید محتوا در فضای مجازی» با حضور رئیس هیات‌مدیره نماوا، مدیرعامل شرکت شاتل و معاون دیجیتال شرکت ایرانسل برگزار شد.

مهدی یزدانی، رئیس هیات‌مدیره‌ی نماوا، در نشست‌ مباحثه درمورد «تولید محتوا در فضای مجازی» به تأسیس VODها در چندسال اخیر، با وجود آماده‌نبودن زیرساخت آن‌ها اشاره کرد. به گفته‌ی یزدانی، شرط لازم برای وجود این پلتفرم‌ها، آماده‌سازی زیرساخت برای آن‌ها بود اما شرط کافی برای حیات آن‌ها، تولید محتوای باکیفیت است. یزدانی مخاطبان VOD‌ها را افرادی می‌داند که به‌دنبال محتوای باکیفیت و حرفه‌ای هستند.

VOD به زبان ساده، یک سیستم توزیع رسانه‌ی ویدیویی است که امکان دسترسی به محتوای ویدیویی را در روندی خلاف تلویزیون‌های سنتی به کاربر ارائه می‌کند. در این سیستم توزیع رسانه‌ی ویدیویی، نیازی به تجهیزات تلویزیونی سنتی نیست و کاربر هم به زمان‌بندی شبکه‌ی پخش‌کننده‌ی محتوا محدود نخواهد بود. به بیان دیگر، کاربر VOD هر زمان که بخواهد، به‌واسطه‌ی تمام دستگاه‌های هوشمند خود (تلویزیون، گوشی، لپ‌ تاپ و تبلت) به هر محتوای ویدیویی موجود در آن سرویس اینترنتی دسترسی خواهد داشت. فیلیمو، نماوا و سرویس‌های تازه‌نفسی مثل بخش ویدئو بازار، ازجمله VODهای ایرانی محسوب می‌شوند.

به گفته‌ی رئیس هیات‌مدیره نماوا، ۵هزار نفر آموزش‌دیده‌ی رسمی در حوزه‌ی سینما وجود دارد که در ۳۲ رشته‌ی مختلف فعالیت می‌کنند تا یک فیلم یا سریال تولید شود. یزدانی اذعان می‌کند که تا پیش از فعال شدن فضای مجازی در این حوزه، امکان فعالیت تنها برای ۲۰ درصد از اهالی سینما به‌صورت سالانه مهیا بود. بااین‌حال پس از به وجود آمدن VODها و به‌دلیل عدم محدودیت نمایش، صندلی، زمان و جغرافیا در آن‌ها، این امکان برای افزایش تعداد تولیدات سینمایی، سریال‌ها و تعداد شاغلین مهیا شد و آمار فعالیت‌ها به‌صورت چشم‌گیری افزایش پیدا کرد.

یزدانی اعلام کرد که طبق پیش‌بینی‌های انجام شده، تصور بر این بود که نماوا تا پایان سال ۱۴۰۰ تعداد مخاطبی را جذب کند که اکنون دارد؛ بااین‌حال شیوع کرونا و آشنایی مخاطبان بیشتر با VODها، جهش بزرگی در تعداد مخاطبان نماوا ایجاد کرد.

به گفته‌ی مهدی یزدانی، برای اکران یک فیلم، دو الی سه ماه و پس از آن برای تسویه‌ی حساب سینما با صاحب اثر، یک سال زمان لازم است. یزدانی با بیان اینکه بازگشت سرمایه برای سرمایه‌گذار بسیار مهم است، اعلام کرد که اکران آنلاین، خواب سرمایه و مدتی که سرمایه معطل می‌ماند تا سرمایه‌گذار کار دیگری انجام دهد را کوتاه کرده است. طبیعی است که سرمایه‌گذار در اکران آنلاین از حاشیه‌ی سود کمتری برخوردار شود؛ بااین‌حال تعداد دفعاتی که سرمایه توان گردش دارد، در این حوزه بسیار بیشتر است.

رئیس هیأت مدیره‌ی نماوا با اشاره به حضور تیم پشتیبانی قوی، وجود برنامه‌ریزی اقتصادی و سرمایه‌گذاری جدی در حوزه VOD اعلام کرد که از زمان شروع کرونا و تعطیلی سالن‌های سینما، نماوا به کمک سینمای ایران آمد و تاکنون ۲۰ فیلم سینمایی را اکران کرده است. به گفته‌ی وی درصورت مهیا نبودن زیرساخت‌های لازم، امکان اکران و بازگشت سرمایه این فیلم‌ها وجود نداشت.

یزدانی در ادامه با اشاره به حفظ حقوق مؤلف و تولیدکننده‌ی محتوا در کشور، به ۲۰ ساله بودن قدمت شبکه‌ی نمایش خانگی در ایران اشاره و اعلام کرد که از آن زمان نیز کپی غیرقانونی فیلم‌ها وجود داشت و حقوق صاحبان اثر از بین می‌رفت. به گفته‌ی یزدانی، در اوایل دهه‌‌ی ۸۰ برای برخورد با متخلفین حوزه‌ی سمعی و بصری، قانونی در مجلس شورای اسلامی قانونی به تصویب رسید که برای متخلفین جریمه‌ی نقدی بین ۵۰۰ تا حداکثر یک میلیون تومان در نظر گرفته شده بود؛ البته این میزان در بازه‌ی زمانی یک ساله نیز عدد قابل قبولی نبود. یزدانی گفت شدیدترین برخورد در همان قانون تعطیلی واحد صنفی بود که می‌توان آن را جریمه‌ی قابل توجهی دانست.

بااین‌حال درحال‌حاضر به‌علت دردسترس بودن زیرساخت‌های مخابراتی، مردم با هزینه‌ی بسیار کمتری می‌توانند فیلم مدنظر خود را در فضای مجازی و پلتفرم‌های مختلف تماشا کنند. یزدانی می‌گوید با این اوصاف فیلم‌های سینمایی آنلاین، ساعت ۸ شب چهارشنبه در نماوا بارگذاری می‌شوند و از ساعت ۱۲ به بعد، این فیلم‌ها به شکل غیرقانونی در سایت‌های مختلف قابل دسترس هستند. به گفته‌ی یزدانی، قانون برخورد با متخلفین در حوزه‌ی کپی غیرقانونی هنوز هم وجود دارد اما از کارآیی لازم برخوردار نیست؛ زیرا امروزه به‌صورت روزانه هزاران سایت‌ با دامنه‌های متفاوت فعالیت می‌کنند و قانون ۲۰ سال پیش توان مقابله با آن‌ها را ندارد. یزدانی تصریح کرد که قانون باید به روز و ۲۰ سال از زمان خودش جلوتر باشد و تا ۲۰ سال دیگر نیز توان دفاع از حقوق مؤلفان را داشته باشد.

یزدانی با اشاره به اینکه براساس قانون، وزارت ارشاد مجوز فعالیت VODها را صادر می‌کند، اضافه کرد که شبکه‌ی خانگی و VODها برای درآمد از ابتدا به بازار متکی بودند و نحوه‌ی سرمایه‌گذاری و بازگشت سرمایه‌ی خود را براساس قوانین ریسک بازار پذیرفتند و سپس پلتفرم‌شان را فعال کردند.

یزدانی همچنین اذعان کرد که اگر لازم باشد تلویزیون‌های اینترنتی مجوز خود را از صداوسیما دریافت کنند، ادامه‌ی حیات این پلتفرم‌ها با مشکل روبه‌رو خواهد شد. رئیس هیات مدیره نماوا اضافه کرد که ورود صداوسیما به این عرصه از آن جهت خطرناک است که خودش رقیب محسوب می‌شود و قصد رقابت با پلتفرم‌های دیگر را دارد. به گفته‌ی یزدانی، صدا و سیما از هیچ منظری با تلویزیون‌های اینترنتی قابل مقایسه نیست و اگر همه‌ی VODهای فعال نیز ترکیب شوند، به اندازه‌ی یکی از شبکه‌های صدا و سیما توان رقابت نخواهند داشت.

یزدانی در پاسخ به سؤالی در نشست‌ نقد و اندیشه مبنی بر اینکه آیا صدا و سیما اجازه‌ی پخش سریال‌های پرمخاطب را به پلتفرم‌های اینترنتی خواهد داد؟ و اگر به هر علتی صداوسیما با پخش یک سریال مخالفت کرد، هزینه‌ای به جبران خسارت به پلتفرم‌های اینترنتی تعلق می‌گیرد یا خیر، گفت: «سرمایه‌گذاران به‌علت ترس از دست دادن سرمایه‌ی خود، در صورت وجود کوچک‌ترین ابهامی از هر پروژه‌ای خارج می‌شوند. ادامه‌ی این کشمکش‌ها منجر به توقف فعالیت این پلتفرم‌ها توسط مدیران‌شان خواهد شد. در این میان ضرر به آن‌ دسته از نیروهای آموزش‌دیده‌ای وارد خواهد شد که ۷۰۰ ساعت به تولید برنامه مشغول بودند.» رئیس هیات مدیره‌ی نماوا، سرانجام ادامه‌یافتن این روند را، کوچ مردم از شبکه‌‌‌ی نمایش‌ خانگی می‌داند و به عقیده‌ی او، اگر تولیدکننده‌ی داخلی بار دیگر تصمیم به برگشت به شبکه‌ی خانگی داشته باشد، با سلیقه‌ی تغییریافته‌ی مردم مواجه می‌شود و در این صورت، ریسک و هزینه‌ی سرمایه‌گذاری او نیز افزایش پیدا می‌کند.

رئیس هیأت مدیره‌ی نماوا همچنین اعلام کرد که پلتفرم‌های اینترنتی مشکلی با نظارت ندارند و اتفاقا وجود نظارت را ضروری می‌دانند؛ بااین‌حال باید توجه داشت که از دعوا میان صداوسیما و تلویزیون‌های اینترنتی، سود و توجه زیادی به رسانه‌های خارجی منعطف می‌شود و همچنین فرصت برای خروج سرمایه‌های زیادی از این حوزه نیز فراهم خواهد شد.

احمدرضا نخجوانی، مدیرعامل شرکت شاتل در پنجاه‌وچهارمین نشست‌ نقد و اندیشه با موضوع «تولید محتوا در فضای مجازی»اعلام کرد که در حوزه‌ی تولید محتوا به‌علت تقاضایی که از سمت مردم برای محتوای داخلی وجود دارد، فرصت‌ برای فعالیت‌های بسیاری نیز به وجود آمده است. نخجوانی با اشاره به رشد سه برابری مصرف پهنای باند در دوران کرونا، اذعان کرد که امکانات زیرساختی برای تولید محتوا در سراسر کشور وجود دارد و در صورت وجود اشتیاق، مهارت، تمایز و خلاقیت، جوانان بسیاری فرصت ورود به این عرصه و موفقیت در آن را خواهند داشت.

مدیرعامل شرکت شاتل می‌گوید اپراتورهای ثابت با محدودیت‌ها و مشکلات زیادی در هزینه‌های روزمره‌ی خود رو‌به‌رو هستند؛ حال آنکه وزارت ارتباطات می‌تواند با حمایت از اپراتورهای ثابت به بخش تولید محتوا کمک بیشتری داشته باشد. به گفته‌ی نخجوانی، در دوران شیوع کرونا، دهه‌ی محرم و فعالیت مدارس، اپراتورها به هزینه‌ی خود سرویس‌ها را رایگان کردند و وزارت ارتباطات در این زمینه خدماتی به آن‌‌ها ارائه نداد.

نخجوانی با بیان اینکه مسائل و مشکلات ‌VODها فراتر از بحث‌های زیرساختی است، اعلام کرد که شاتل آمادگی هرگونه همکاری با آن‌ها را دارد. به گفته‌ی مدیرعامل شاتل، درحال‌حاضر نیز پلتفرم‌ها در بازار با سرمایه‌گذاری صنعت ارتباطات و به امید آینده فعالیت می‌کنند. نخجوانی تشکیل فضای رقابتی توسط مسئولان مربوطه برای مبارزه با انحصارطلبی را، زمینه‌ای برای حمایت از تولیدکنندگان در فضای مجازی می‌داند.

زیرساخت‌ برای تولید محتوا وجود داردنخجوانی در پاسخ به نحوه‌ی حمایت شرکت خود از تولیدکنندگان محتوا اذعان کرد که قراردادهای متفاوتی با تولیدکنندگان محتوا در کشور شکل گرفته است و مردم نیز از آن تولید محتوا استفاده می‌کنند. به‌عنوان مثال ترافیک کاربران شاتل در صورت استفاده از نماوا محاسبه نمی‌شود. به گفته‌ی مدیرعامل شرکت شاتل در چند سال گذشته نیز طرحی به‌نام تکاپو بین وزارت ارتباطات و صنایع به امضا رسید که از اپراتورها خواست از طرح‌های استان‌ها حمایت کنند و شاتل نیز با مقامات چند استان برای اجرای این طرح، تفاهم‌نامه امضا کرد. بااین‌حال تاکنونی طرحی از سمت استان‌ها برای رسیدگی به شاتل ارسال نشده است.

معاون دیجیتال ایرانسل در پاسخ به این سؤال که اپراتورها چگونه می‌توانند به تولید محتوا در کشور کمک کنند، توضیح داد که اپراتورها زیرساختی را ارائه کرده و هر روز نیز آن را توسعه می‌دهند. صمدی اعلام کرد که با وجود اینترنت پرسرعت در تمام شهرها و روستاهای کشور، افراد می‌توانند محتوای تولیدشده‌ی خود را ازطریق شبکه‌های مجازی در سطح وسیعی انتشار دهد.

به عقیده‌ی باقر صمدی، محتواهایی که در فضای مجازی تولید می‌شوند، چنان هزینه‌ی سنگینی ندارند که مشترکین قادر به پرداخت آن‌ها نباشند و حتی با قیمت‌های ناچیز هم می‌توان آن محتوا را خریداری کرد. صمدی گفت اپراتوری مانند ایرانسل می‌تواند با پرداخت‌های بسیار کوچک، مشترکان محتوای مناسب را به مردم ارائه دهد و از سوی دیگر عرضه‌کننده‌ی محتوا نیز می‌تواند محتوای خود را با قیمت ناچیزی به تعداد بالای مخاطبان خود عرضه کند. به‌گفته‌ی صمدی، اپراتور می‌تواند با دارنده‌ی یک محتوا قراردادی امضا کند تا تولیدکننده‌ی آن در قبال ترافیکی که ایجاد می‌کند، سهمی از درآمد ببرد. به گفته‌ی صمدی، به‌عبارتی، اپراتور به مشترکان خود این فرصت را می‌دهد که به محتوای خوب دسترسی داشته باشند و ترافیک ایجاد کنند و از طرف دیگر، تولیدکننده‌ی محتوا هم می‌تواند از محل ترافیک ایجادشده سهمی داشته باشد که در کشور ما این روش از قبل نیز نتایج خوبی را رقم زده است.

به گفته‌ی صمدی، تعرفه‌ی اپراتورهای ثابت و همراه در ایران، در مقایسه با دیگر کشورهای جهان، کم‌تر است. بااین‌حال، برای مثال ایرانسل، دسترسی به محتوای داخلی را نیم‌بها و آموزش آنلاین را رایگان کرده است. وی همچنین تأکید کرد که تخفیف نیم‌بها و حتی خدمات رایگان به خودی خود نمی‌تواند به جذب مخاطب و هزینه‌ کردن مردم منجر شود، اما درصورت تولید محتوای باکیفیت، مردم حتی راضی به صرف هزینه نیز می‌شوند.

صمدی با بیان اینکه بالای ۷۰ درصد ترافیک کاربران برای پلتفرم‌های خارجی و تنها ۳۰ درصد توسط پلتفرم‌های داخلی استفاده می‌شود، افزود که برای برعکس کردن این نسبت باید تا جای ممکن از تولید محتوا در داخل کشور حمایت کرد. به گفته‌ی معاون دیجیتال ایرانسل، آمارها نشان‌دهنده‌ی این است تا زمانی‌که محتوای باکیفیت در کشور تولید می‌شود، تقاضا نیز برای آن وجود دارد. به گفته‌ی صمدی، درحال‌حاضر پلتفرم‌های تلویزیون‌ اینترنتی از حدود ۷ تا ۸ میلیون کاربر حمایت می‌کنند که این رقم تا حدود ۲۰ یا ۲۵ میلیون کاربر قابل گسترش است.

وی همچنین برای برعکس کردن نسبت ۳۰ به ۷۰، در ابتدا راه‌اندازی پلتفرم‌هایی با ظرفیت و توان بالای ارائه‌ی خدمات در کشور را ضروری دانست. به گفته‌ی صمدی، شکل‌گیری این پلتفرم‌ها هزینه‌ی بسیار و سرمایه‌گذاران بزرگی می‌طلبد که مطمئن باشند سرمایه‌ی آن‌ها باز می‌گردد.

معاون دیجیتال ایرانسل همچنین به برگزاری کنسرت‌ها و برنامه‌های آنلاین در دوران کرونا اشاره کرد که استقبال بی‌نظیری از آن‌ها شد. برای مثال به گفته‌ی صمدی میزان استقبال مردم از کنسرت شجریان، چهار برابر بیشتر از پیش‌بینی ایرانسل بود.

معاون دیجیتال شرکت ایرانسل در ادامه‌ی صحبت‌های خود اضافه کرد که تولید محتوا در کشور باید روندی اقتصادی داشته باشد. به گفته‌ی صمدی، صرفا برای حمایت از مصرف‌کننده یا محصولات فرهنگی، نباید سیاست‌های اشتباهی را در کشور پایه‌گذاری کرد که موجب تولید محتوای ضعیف، بالا رفتن هزینه‌ی تولید و ایجاد موانع زیادی برای تولیدکننده شود. صمدی با بیان اینکه درحال‌حاضر برای تولیدکننده مشخص نیست که از کجا باید مجوز بگیرد و متولی مجوز صداوسیما یا وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی است، اضافه کرد که اگر محتوایی به هر دلیلی دارای مشکل بود، باید به هزاران مرکز مختلف پاسخگو باشد. به گفته‌‌ی صمدی، به‌همین‌جهت فضای قانونی کسب‌وکار باید به‌منظور حمایت از تولید محتوا و تسهیل‌کننده‌ی آن باشد و به پلتفرم‌ها اجازه‌ی بزرگ شدن دهد؛ همچنین باید باعث ازبین‌بردن فضای سلبی شود که افراد را از ورود به این حوزه پشیمان می‌کند.

معاون دیجیتال ایرانسل با اعلام حمایت این اپراتور در حوزه‌های پلتفرم، ترافیک و زیرساختی از تولیدکنندگان محتوا اعلام کرد که ‌اگر حاکمیت به توسعه‌ی قانونی کسب‌وکار در این حوزه کمک کند، انحصارطلبی و تکثیر کسب‌وکارها کمتر می‌شود و فرصت برای بازیگران مختلف جهت رقابت در یک فضای سلام نیز مهیا خواهد شد.