کدام استارتاپ‌ها وام صندوق نوآوری و شکوفایی را گرفته‌اند؟
رئیس هیئت عامل صندوق نوآوری و شکوفایی چندی پیش اعلام کرد این صندوق طی سه سال گذشته، ۱۲۶۰۰ میلیارد تومان تسهیلات به شرکت‌های دانش‌بنیان ارائه کرده است. این تسهیلات فارغ از بزرگ یا کوچکی شرکت‌ها اعطا شده و بزرگ‌ترین و شناخته‌شده‌ترین استارتاپ‌های کشور از جمله دیجی‌کالا، اسنپ و تپسی هم مشمول دریافت آن می‌شوند. بااین‌حال نام این شرکت‌ها به‌صورت عمومی اعلام نشده است؛ چرا که این استارتاپ‌ها تمایلی به مطرح‌شدن نامشان به‌عنوان دریافت‌کننده وام ندارند؛ همین موضوع طی روزهای اخیر باعث شکل‌گیری جریانی در فضای مجازی شده که خواستار شفاف‌سازی نام شرکت‌های دریافت‌کننده وام است.
به گزارش زومیت، رئیس هیئت عامل صندوق نوآوری و شکوفایی اوایل سال اعلام کرد که تعداد ۵۸۰۰ شرکت دانش‌بنیان فعال در کشور داریم و این صندوق به‌عنوان تأمین‌کننده مالی شرکت‌های دانش‌بنیان، ملزم است به هر شرکتی که معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری تأیید کرده، تسهیلات اعطا کند.
معاون صندوق نوآوری: تمام ۱۰ استارتاپ بزرگ کشور ۵۰ میلیارد تومان از ما وام گرفتند
درواقع دانش‌بنیان بودن شرکت‌ها طبق قانون سال ۱۳۸۷ توسط معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری احراز می‌شود و شرکت‌ها را به مدت ۱۵ سال مشمول معافیت‌هایی همچون بیمه، مالیات، تسهیلات در عوارض ورود و خروج و نظام وظیفه می‌کند. این قانون اعطای وام تا سقف ۵۰ میلیارد تومان به شرکت‌های دانش‌بنیان را مجاز می‌داند؛ این رقم به معنای دریافت تسهیلات تا ۲ درصد از سرمایه صندوق نوآوری است.
حساسیت پیدا کردن اسامی وام‌گیرندگان از صندوق نوآوری و شکوفایی زمانی ایجاد شد که معاون توسعه صندوق اعلام کرد تمام غول‌های استارتاپی کشور ۵۰ میلیارد تومان وام گرفته‌اند. او در گفت‌وگو با مهر حتی به نام‌های دیجی‌کالا، اسنپ و تپسی تحت عنوان گیرندگان تسهیلات اشاره و اضافه کرد: «...در کل همه گل‌درشت‌های استارتاپی که حدود ۱۰ شرکت در کشور هستند، از ما وام گرفتند. استارتاپ‌های بزرگ و شرکت‌های دانش‌بنیان در لیست ۶۰۰۰ تایی معاونت علمی قرار دارند و می‌توانند تا سقف ۵۰ میلیارد تومان از صندوق نوآوری تسهیلات دریافت کنند.»
برخی اعتقاد دارند درحالی‌که شرکت‌هایی چون دیجی‌کالا و اسنپ و تپسی دیگر کوچک نیستند و هر سال سود سرشاری کسب می‌کنند، نباید همچنان تسهیلات حمایتی دریافت کنند و اعطای وام به آن‌ها، از حوزه حمایت از دانش‌بنیان‌ها و شرکت‌های کوچک خارج می‌شود.
پس از جنجال‌های ایجادشده، صندوق نوآوری اعلام کرد مشکلی با انتشار اسامی ندارد و طی هماهنگی با سازمان‌های مربوطه اسامی را در زمان مناسب منتشر می‌کند. این صندوق طی یک رشته توییت نوشت:
واقعیت این است که جایی تاکنون ما را از انتشار فهرست دریافت‌کنندگان خدمات منع نکرده است ولی در سیستم بانکی و مالی کشور، انتشار اسامی مرسوم نیست و خیلی از اوقات شرکت‌ها مایل هستند که محرمانه بماند و تنها دلیل ما، در واقع ملاحظه شرکت‌ها بوده است.البته فهرست ریز دریافت‌کنندگان خدمات صندوق را به مجموعه‌های مرتبط مانند وزارت ارتباطات، معاونت علمی، وزارت علوم، شورای عالی انقلاب فرهنگی و خیلی از نهادها و سازمان‌هایی که مرتبط با حوزه‌ی نوآوری و فناوری بودند، ارسال کردیم.
طبق بندی با عنوان «رازداری تجاری» در قانون «دسترسی آزاد به اطلاعات» مربوط به دستگاه‌های اجرایی، درصورتی‌که انتشار عمومی اطلاعات ضربه‌ای به شرکت‌ها بزند، نمی‌توان آن‌ها را منتشر کرد. حال صندوق نوآوری در حال استعلام از هیئت امنای تدوین قانون دسترسی آزاد به اطلاعات و نهادهای دیگر است تا با استناد به آن اقدام به انتشار اسامی کند.
اسامی شرکت‌های دریافت‌کننده تسهیلات صندوق نوآوری
از زمان اعلام صندوق نوآوری در اعطای وام به استارتاپ‌های بزرگ کشور، سازمان نظام صنفی رایانه‌ای تهران و سازمان فناوری اطلاعات خواستار انتشار عمومی اسامی شده‌اند. در نهایت پس از گذشت حدود یک ماه و مشخص نشدن اسامی شرکت‌های دریافت‌کننده وام، برخی استارتاپ‌ها، خود داوطلبانه در فضای مجازی اقدام به ارائه اطلاعات دریافت وام کرده‌اند.
زرین‌پال، ارائه‌دهنده درگاه پرداخت اینترنتی، به‌عنوان اولین شرکت در توییتی اعلام کرد سال ۹۸ یک وام ۳۰۰ میلیون تومانی از صندوق دریافت کرده. مدیرعامل تسکولو، سیستم مدیریت پروژه آنلاین، در توییتی گفت سال ۹۵ یک وام ۸۷ میلیون تومانی گرفته است؛ هم‌بنیان‌گذار سیب اپ، فروشگاه آنلاین اپلیکیشن نوشت:
در مورد سیب اپ طی ۶ سال فعالیت در سال ۹۷ مجبور به دریافت وام شدیم از صندوق. درخواست دادیم و یک وام ۳۰۰ میلیونی بهمون تعلق گرفت. دو قسط ۱۰۰ میلیونی در طی دو سال پرداخت شد و قسط اخر رو همین چند هفته پیش گرفتیم. https://mobile.twitter.com/mostafaamiri87/status/1398363919882801156— Pooya (@Pooya_khosh) May 29, 2021
مدیرعامل مکتب‌خونه، رسانه دیجیتال آموزش آنلاین، در توییتی اعلام کرد سال ۹۵ یک وام به مبلغ ۱۰۰ میلیون تومان از صندوق نوآفرینی وام گرفته‌اند. مدیرعامل دفترشما، دفتر کار مجازی نوشت:
ما سال گذشته یک وام ۲۱۰ میلیونی بایت اشتغال‌زایی در ایام کرونا گرفتیم. قبلش تقریبا ۷ سال پیش تو سه ۳ نوبت طولانی، ۲۴۰ میلیون، وام وجوه اداره‌شده گرفتیم. یه برنامه میدون هم بود که قول و چک نمادین ۸۰۰ میلیونی دادن که نشد چون شرطش سند ملکیه!! خوب سند داشته باشی هر جا ببری وام میگیری نه! https://mobile.twitter.com/atakhalighi/status/1398544501245988866— Ali Dashti (@Alidashti5812) May 30, 2021
مدیرعامل دیجی‌کالا دیروز با پیوستن به این کارزار اعلام کرد آن‌ها دو وام از صندوق نوآوری و شکوفایی دریافت کرده‌اند؛ اولین وام در اسفند سال ۹۸ به مبلغ ۳۰ میلیارد تومان و دومین وام در آذر ۹۹ به مبلغ ۸ میلیارد تومان. حمید محمدی طی رشته‌توییتی نوشت:
۱. حمایت دولت از کسب‌وکارها و استارتاپ‌های با پتانسیل رشد، سیاست درستیه؛ اما مثل هر سیاست درست دیگه‌ای برای جلوگیری از فساد، به سازوکاری شفاف نیاز داره و اگر #شفافیت وجود نداشته باشه به ضد خودش تبدیل می‌شه.در راستای شفافیت به سهم خودمون: https://mobile.twitter.com/MostafaAmiri87/status/1398363919882801156— Hamid Mohammadi (@HaMohammadi) May 30, 2021
به گفته هم‌بنیان‌گذار دیجی‌کالا، وام اول این شرکت تسویه شده و وام دوم در حال پرداخت است. محمدی اضافه کرد که به عقیده او، شفافیت به معنای عادلانه بودن رویه تخصیص تسهیلات و مصرف در راستای قانون مربوطه است؛ به‌علاوه نباید در تخصیص این تسهیلات رشوه یا فساد رخ بدهد؛ در نتیجه معیارهایی همچون اعتبارسنجی، کفایت سرمایه و تضمین‌های لازم باید برای بازگشت وام در نظر گرفته شود.
حمید محمدی در مورد مقدار تسهیلات اختصاص‌یافته به شرکت‌های دانش‌بنیان به‌صورت عادلانه نوشت:
یکی از استانداردها تا ۷۰% مبلغ فروش سالانه شرکت‌هاست. این عدد متناسبه با سطح نیاز و اثرگذاری اون شرکت؛ یکی مشکلش پرداخت حقوق چند نفره، یکی هم باید با ده‌ها هزار کسب‌وکار تسویه کنه یا به هزاران نفر حقوق بده. باید دقت کنیم که این وام‌ها نوعی تأمین مالی برای ارزش‌آفرینی است و نه صدقه یا کمک یک مؤسسه خیریه. منطقیه که ملاک‌هایی مثل کفایت سرمایه یا اطمینان از بازگشت سرمایه در تخصیص دادن یا ندادن و تعیین مقدار اون در نظر گرفته بشه. ما برای دریافت این وام شرایط قانونی لازم رو داشتیم، به‌طور کامل و شفاف مراحل قانونی رو طی کردیم و صورت‌های مالی حسابرسی‌شده و تضامین لازم رو ارائه دادیم. امیدواریم این سازوکار برای همه شرکت‌های دانش‌بنیانی که مشمول این وام شدند طی شده باشه.
وی در انتها اشاره کرد که وام‌های مذکور در زمان اوج بحران شیوع کرونا دریافت شد و به‌طور کامل برای افزایش ظرفیت پردازش و ارسال سفارش‌ها و تقویت شبکه لجستیک در استان‌های کشور خرج شد تا این شرکت بتواند از پس مشکلات آن دوره خاص بربیاید.
اسنپ، یکی دیگر از شرکت‌هایی که در زمینه‌های متنوع از درخواست تاکسی و سفارش غذا تا ارسال کالا و پیک بسته درون‌شهری فعالیت می‌کند نیز سال ۹۹ به مبلغ ۱۵ میلیارد تومان اعتبار دریافت کرده؛ مدیرعامل این شرکت در توییتی توضیح داده است که تمام وام برای حمایت از رانندگان اختصاص یافته. محمد خلج نوشت:
۲- در واقع سهم بالغ بر ۱۰ کسب‌وکار در گروه اسنپ از کل بودجه‌ی صندوق نوآوری حدودا یک صدم درصد، با مدت اعتبار تخصیصی ۳ ماهه بود که برای دو دوره‌ی ۳ ماهه‌ی دیگر تمدید شد و در نهایت آذرماه سال گذشته اصل و سود وام را به صندوق پرداخت کردیم.— Mohammad Khalaj (@mokhalaj) May 31, 2021
خلج اضافه کرد که از زمان تسویه‌ی وام صندوق نوآوری، اسنپ در راستای مسئولیت اجتماعی خود به اعطای وام به رانندگانش ادامه داده است تا با استفاده از منابع و اعتبارات داخلی‌اش و با توجه به شرایط اقتصادی فعلی کشور، تا حد ممکن در کنار کاربرانش باشد.
علی‌بابا، سامانه رزرو بلیت، دو وام از صندوق دریافت کرده است؛ بنیان‌گذار این پلتفرم در رشته توییتی نوشت وام اول در اسفند ۹۸ به مبلغ ۱۵ میلیارد تومان و وام دوم در آبان ۹۹ به مبلغ ۱۵ میلیارد تومان دریافت شده است. مجید حسینی‌نژاد اضافه کرد:
با شیوع کرونا و آسیب گردشگری که همچنان گریبان‌گیر این صنعته، علی‌بابا تا به امروز دو فقره وام جهت بازیابی و جبران خسارات وارده از صندوق نوآوری و شکوفایی دریافت کرده. وام اول به مبلغ ۱۵ میلیارد تومان با بهره ۱۲٪ و سه ماه که در اسفند ۹۸ دریافت شد و با یکبار تمدید سه ماه دیگر، کاملا تسویه شد. وام دوم به مبلغ ۱۵ میلیارد تومان، با نرخ بهره ۱۵٪ در آبان ۹۹ دریافت شد که از مصوبه ۳۰ میلیاردی صندوق برای علی‌بابا بود و ۱۵ میلیارد دوم هنوز دریافت نشده.
علاوه بر شرکت‌های فوق، مدیران عامل برخی شرکت‌ها در فضای مجازی اعلام کرده‌اند که تاکنون وام از صندوق نوآوری و شکوفایی دریافت نکرده یا با وجود تلاش برای آن، موفق به دریافت وام نشده‌اند. در ادامه نام این شرکت‌ها را مشاهده می‌کنید:
- شیپور، پلتفرم آگهی آنلاین
- جابینجا، وب‌سایت استخدام
- فلایتیو، سامانه رزرو بلیت
- تخفیفان، ارائه‌دهنده تخفیف خرید و گروهی
- گروه هزاردستان شامل بازار، دیوار، بلد
- آی‌هوم، پلتفرم انتشار آگهی املاک
- پونیشا، پلتفرم برون‌سپاری پروژه
- پارسکدرز، رابط تقاضا و اجرا
- سنجاق، بازار خدمات
- فن‌آوران ایمن آریا، ارائه‌دهنده خدمات ابری
- کاموا، راه‌اندازی سریع فروشگاه اینترنتی
- مامان‌پز، تهیه غذای خانگی
- راه‌پرداخت، رسانه حوزه فین‌تک
- رایان‌نظم، ارائه راهکارهای نرم‌افزاری
- اتاقک، اجاره ویلا
- ترگمان، سرویس ترجمه متن آنلاین
- نوبار، سامانه باربری
مدیرعامل پی‌پینگ، سرویس پرداخت آنلاین در توییتی گفته است صندوق نوآوری درخواست وام آن‌ها را پذیرفته؛ اما هنوز وام را دریافت نکرده‌اند.
با راه افتادن این کارزار آنلاین می‌توان انتظار داشت که انتشار اسامی دیگر شرکت‌های دانش‌بنیان دریافت‌کننده تسهیلات صندوق نوآوری سرعت بیشتری بگیرد. در عرصه‌ای که استارتاپ‌ها با اقدامی داوطلبانه خواستار شفافیت بخشیدن به فضای اکوسیستم هستند، اگر برخی شرکت‌ها همچنان تمایلی به افشای نامشان نداشته باشند، باز هم بارقه‌ای از اعتماد به فعالیت استارتاپ‌ها در مردم شکل خواهد گرفت.