فعالان اینشورتک: راه‌اندازی آمیتیس اقدامی انحصارگرانه، تصدی‌گرانه و توأم با تضاد منافع است

به گزارش زومیت، «نشست هم‌اندیشی بررسی چالش‌های سامانه آمیتیس بیمه مرکزی و نقش نهادهای تنظیم‌گر مالی» صبح چهارشنبه، هشتم تیر، در اتاق بازرگانی ایران برگزار شد. در این جلسه فعالان این حوزه به تشریح موضوع تشکیل سامانه آمیتیس توسط بیمه مرکزی پرداخته و ضمن تبیین پیامدها و تبعات این اقدام، با راه‌اندازی این سامانه مخالفت کردند. هرچند برگزارکنندگان این نشست مسئولان بیمه مرکزی را نیز به حضور دعوت کرده بودند اما هیچ نماینده‌ای از این نهاد در جلسه حاضر نبود که این موضوع مورد انتقاد سخنرانان و اصحاب رسانه قرار گرفت.

پیش از این، انجمن فین‌تک در بیانیه‌ای اقدام بیمه مرکزی، به‌عنوان نهاد تنظیم‌گر، برای تشکیل شرکت و سامانه آمیتیس را غیر قانونی خوانده و همچنین، رئیس هیئت‌مدیره انجمن فین‌تک و مدیران عامل دو استارتاپ بیمه در گفت‌وگو با زومیت مخالفت خود را با آن اعلام کرده بودند. ایجاد انحصار و تصدی‌گری برای این نهاد دولتی از تبعات منفی این اقدام دانسته شده که نوآوری را از بین می‌برد و چالش‌های فراوانی برای بخش خصوصی فعال در صنعت بیمه ایجاد می‌کند.

در ابتدای این نشست محمدرضا راوند، دبیرکل سازمان ملی کارآفرینی ایران در خصوص چگونگی تشکیل شرکت آمیتیس اعلام کرد که این شرکت بدون جلب نظر شرکت‌های بیمه تشکیل شده است. او ضمن اشاره به این که وزیر اقتصاد کشور حامی و همراه حوزه بیمه آنلاین کشور به حساب می‌آید، انجام چنین اقداماتی را از یک سو، خدشه به تلاش‌های وزیر در این زمینه دانست و از سوی دیگر، عاملی برای دلسرد شدن کارآفرین‌های حاضر در این حوزه. به اعتقاد راوند، اقداماتی از این دست در نهایت، نتیجه‌ای جز آسیب‌پذیر کردن اقتصاد دانش‌بنیان نخواهد داشت.

دبیرکل سازمان ملی کارآفرینی ایران در واکنش به ادعاهای قاسم نعمتی، رئیس مرکز فناوری اطلاعات و ارتباطات بیمه مرکزی، گفت: «آقای نعمتی در مصاحبه‌ای گفته‌اند سامانه آمیتیس خواست و نظر استارتاپ‌های بیمه بوده اما باید اعلام کنم که این سامانه بدون اتخاذ نظر از این استارتاپ‌ها راه‌اندازی شده است.» او همچنین به مسئله سردرگمی مردم از چندنرخی بودن بیمه در استارتاپ‌های بیمه آنلاین کشور که توسط نعمتی عنوان شده بود، اشاره کرده و طرح چنین نکته‌ای را ناشی از احتمال ناآگاه بودن ایشان از بیزینس مدل‌های استارتاپ‌ها خواند.

راوند همچنین تصریح کرد که اگر اقدامات بیمه مرکزی مبتنی بر اصول و همراه با مشارکت نباشد، دخالت‌های آمیتیس ضربه به استارتاپ‌های آنلاین خواهد بود. این مسئله در حالی توسط دبیرکل سازمان ملی کارآفرینی ایران اعلام شد که قاسم نعمتی در مصاحبه اخیر خود ادعا کرده بود سامانه آمیتیس رقیب شرکت‌های بیمه آنلاین نخواهد بود. محمدرضا راوند در پایان، بر لزوم مرور موضوع تأسیس و راه‌اندازی شرکت آمیتیس و تجدید نظر درباره فعالیت‌های آن تأکید کرد.

مصطفی نقی‌پورفر، دبیر انجمن فین‌تک، ضمن اشاره به اهمیت فین‌تک‌ها از اقدامات مقابله‌ای که در مواجهه با آن‌ها صورت می‌گیرد انتقاد کرده و گفت:

فین‌تک‌ها یکی از ارکان مهم اقتصاد دیجیتال هستند که می‌توانند عقب‌ماندگی اقتصاد سنتی را جبران کنند. اما رفتارهای مقابله‌ای که با فین‌تک در سال‌ها اخیر انجام شده، ترمز اقتصاد دیجیتال بوده و آخرین نمونه این نوع اقدامات، تشکیل سامانه آمیتیس است.

دبیر انجمن فین‌تک با تأکید بر این که شعار امسال حمایت از تولید و اقتصاد دانش‌بنیان بوده و مجلس هم اخیراً طرح جهش دانش‌بنیان را به تصویب رسانده، اقداماتی نظیر تشکیل شرکت آمیتیس را مغایر با این شعار و این هدف خوانده و به کنایه اعلام کرد که حمایت نهادها و مراجع مسئول لازم نیست، فقط کافی است در مسیر رشد اقتصاد دانش‌بنیان مانع و صدمه جدیدی ایجاد نکنند!

نقی‌پورفر در ادامه به برخی آمار و ارقام در خصوص رتبه کشور در حوزه کسب‌وکار اشاره کرد و تحلیلی از وضعیت کشور در زمینه‌های مختلف این حوزه ارائه داد. به گفته او، در گزارش doing business مربوط به سال ۲۰۲۰، از لحاظ سهولت کسب‌وکار در جهان، ایران در رتبه ۱۲۷ قرار داشته است. همچنین، در گزارش GII که توسط شرکت WIPO منتشر می‌شود، ایران در رتبه ۶۰ قرار دارد. در این گزارش، رتبه کشورمان در زمینه شروع کسب‌وکار ۱۲۹ و از نظر رگولاتوری ۱۳۰ بوده است. این در حالی است که ایران از جهت شاخص نیروهای مهندسی در رتبه سوم جهان ایستاده است.

او در ادامه ضمن اشاره به این که مذاکرات صورت‌گرفته با صالح‌آبادی، رئیس کل بانک مرکزی و خاندوزی، وزیر اقتصاد و دارایی، به‌ طور کلی مثبت بوده، از وزیر اقتصاد کشور درخواست کرد که با ورود به حوزه فین‌تک و ارائه دستوری درباره چارچوب فین‌تک در کشور، به جای مقابله با نوآوری از این حوزه حمایت کنند تا رتبه‌های ایران در زمینه بیزینس و کسب‌وکار بهبود پیدا کند.

محمدمهدی شریعتمدار، رئیس هیئت‌مدیره انجمن فین‌تک، به انتقاد شدید از ورود نهاد تنظیم‌گر به بازار پرداخت و گفت:

جایی که نهاد موظف به نظارت و تنظیم‌گری وارد بازار می‌شود یک نابازار است. نهاد تنظیم‌گر قدرت دارد، قانون‌گذاری می‌کند، جریمه تعیین می‌کند، فعالیت‌ها را متوقف می‌کند و... اگر قرار باشد این نهاد در هر لایه‌ای از بازار، چه در طراحی و تولید محصول، چه در فروش خرد و کلان آن، وارد شود می‌تواند قوانینی تنظیم کند که شما به‌عنوان یک شرکت رقیب نتوانید با آن رقابت کنید و در یک سطح پایین نگه داشته می‌شوید.

او در ادامه تصریح کرد که مسئله انجمن فین‌تک با بیمه مرکزی همین موضوع نابازار است که اساساً تفاهم‌پذیر نیست. او در این خصوص گفت: «ما امروز باید در هر موردی که نهاد تنظیم‌گر تصمیم به ورود به بازار بگیرد و بخواهد در روابط بین بازیگران بازار دخالت کند، تنظیم قیمت کند، نوع محصول را تعیین کند و خودش هم ذی‌نفع شود، مقاومت کنیم.»

رئیس هیئت‌مدیره انجمن فین‌تک معتقد است بیمه مرکزی با ایجاد سامانه آمیتیس نه‌تنها می‌خواهد در تمام بازار بیمه دخالت کند، بلکه قصد دارد تمام تراکنش‌های این فضا را خودش انجام دهد؛ به این معنا که این نهاد قصد ندارد ذی‌نفع باشد و مالیات بگیرد، بلکه می‌خواهد ارائه‌دهنده این خدمت باشد. شریعتمدار قصد بیمه مرکزی را چنین تشریح کرد: «بیمه مرکزی می‌گوید این سامانه را من طراحی می‌کنم، شرکت‌ها باید به این سامانه وصل شوند، هر چیزی که بیمه مرکزی اجازه دهد را ارائه دهند، خود بیمه مرکزی سرویس را می‌فروشد و پول به حساب خودش می‌رود؛ این مسئله مذاکره‌پذیر نیست.»

محمدمهدی شریعتمدار به تشریح ابعاد مختلف نظارت پرداخت و آن را محدود به دریافت داده به بهترین و کامل‌ترین صورت، تعیین جریمه و تنظیم استانداردهایی دانست که در راستای توسعه باشد. به اعتقاد او نهاد ناظر نباید وارد بخش عملیات و فروش شود. او در این خصوص گفت:

شرکت‌های ذیل رگولاتوری که از کارکنان رگولاتور یا از نهادهای کنار رگولاتور هستند و سودهای ۳، ۴ هزار میلیاردی انباشته دارند نباید به‌صورت مستقیم در بازار فعالیت کنند. این موضوعات تضاد منافع ایجاد می‌کند؛ خود رگولاتور که نباید تضاد منافع داشته باشد.

به اعتقاد رئیس هیئت‌مدیره انجمن فین‌تک از بین رفتن رقابت، ایجاد انحصار، ایجاد رانت و ایجاد تضاد منافع در لایه‌های مختلف از جمله از جمله آفت‌هایی است که سامانه آمیتیس ایجاد خواهد کرد، بنابراین این اقدام بیمه مرکزی باید به‌طور کامل متوقف شود. او این اقدام را گامی در جهت ایجاد یک شبکه شراکتی دولتی مشابه آنچه در صنعت خودرو رخ داده، خواند و اعلام کرد: «بیمه مرکزی قصد دارد با بهانه‌های غیر معتبر وارد بازار شود. نمونه بارز این اتفاق در خودروسازی هم رخ داده و این‌ها یک شبکه شراکتی دولتی ایجاد کرده‌اند؛ اما ما نمی‌گذاریم این اتفاق در حوزه فین‌تک هم رخ دهد.»

محمدرضا فرحی، مدیرعامل بیمه‌بازار، به تاریخچه موضوع سوییچ بیمه اشاره کرد و اولین گام‌ها برای انجام این اقدام را به سال ۱۳۹۶ مربوط دانست و اعلام کرد که در آن مقطع بیمه مرکزی قصد تدوین آئین‌نامه‌ای را داشت که نوعی بخش‌نامه داخلی برای تعیین ضوابط در راستای بازاریابی بیمه‌ای محسوب می‌شد. به گفته فرحی، برخی شرکت‌های بیمه آنلاین در آن زمان به جلسات بیمه مرکزی دعوت شده و مسائل مورد نظرشان را مطرح کرده بودند اما در نسخه نهایی این آئین‌نامه، دغدغه‌های این شرکت‌ها لحاظ نشده و انعکاس پیدا نکرده است.

مدیرعامل بیمه‌بازار اعلام کرد که موضوع سوییچ بیمه از همان زمان مطرح شده و با مخالفت شرکت‌ها و استارتاپ‌های بیمه‌ای قرار گرفته بود؛ چراکه به اعتقاد او سوییچ در صنعت بیمه اساساً بی‌معنا است و اگر بیمه مرکزی قصد نظارت و جمع‌آوری داده و اطلاعات دارد، این وظیفه شرکت‌ها است که داده‌های لازم را بیمه مرکزی اطلاع دهد و برای این هدف نیازی به سوییچ بیمه نیست.

فرحی در ادامه به موضوع تضاد منافع در رویکرد بانک مرکزی نسبت به مسئله سوییچ بیمه اشاره کرد و گفت:

پیش‌تر که مسئله سوییچ بیمه مطرح شد، در یک جلسه در کلاب‌هاوس اعلام کردم که در این موضوع نشانه‌هایی از تضاد منافع وجود دارد. اما این نظر من به مذاق برخی دوستان خوش نیامد و بیمه‌بازار هم ۲۰ روز تعلیق شد. حالا با صحبت از سامانه آمیتیس و ابعاد مختلف آن به نظر می‌آید نظر من درباره موضوع تضاد منافع قابل تأیید است.

محمدرضا فرحی همچنین موافقت خود با اصل نظارت توسط بیمه مرکزی را اعلام کرد و در مورد چگونگی این نظارت گفت: «ما با اصل نظارت نهاد ناظر هیچ مشکلی نداریم اما این نهاد باید نظارت را در راستای قوانین آمره و قانون تجارت انجام دهد، نه این که مدل کسب‌وکار ما و نیازهایمان را نادیده بگیرد. با چنین اقداماتی به اقتصاد دانش‌بنیان نخواهیم رسید؛ اقتصاد دانش‌بنیان حاکمیت دانش‌بنیان می‌طلبد.»

به اعتقاد فرحی، نظارت باید از بالا صورت بگیرد و نه از داخل بازار و در میان کسب‌وکارهای مختلف و در رقابت با آن‌ها. مدیرعامل بیمه‌بازار همچنین اعلام کرد که چند مجموعه از کسب‌وکارهای بیمه آنلاین اخیراً مسائل مربوط به سامانه آمیتیس را برشمرده و ۹ مشکل را تدوین کرده و این موارد را به بیمه مرکزی اعلام کرده‌اند اما تاکنون هیچ پاسخ و واکنشی از سوی این نهاد دریافت نکرده‌اند.

بهاره شریفیون، مدیرعامل بیمه‌دات‌کام، دیگر سخنران حاضر در این نشست بود که با اشاره به اهمیت حل هر مسئله در درون خود اکوسیستم به انتقاد از عدم حضور نمایندگان بیمه مرکزی در جلسه گفت: «من اعتقاد دارم که راه‌حل هر مسئله‌ای درون خود اکوسیستم پیدا می‌شود و به همین دلیل، بهتر بود از بیمه مرکزی هم نماینده‌ای این‌جا باشد تا صدای ما را بشنود.»

شریفیون موضوع سوییچ بیمه را غیرضروری دانست و اعلام کرد به این دلیل که در صنعت بیمه اساسا تبادل مالی بین شرکت‌ها وجود ندارد، مسئله سوییچ بی‌معنا است و ضرورتی ندارد. او همچنین، سامانه آمیتیس بیمه مرکزی را الگوبرداری از سامانه شاپرک که توسط بیمه مرکزی راه‌اندازی شده، خوانده و ضمن اشاره به انتقادات مطرح‌شده درباره سامانه شاپرک، این الگوبرداری را نادرست دانست و گفت: «یکسان نگاه کردن به صنعت بیمه و صنعت بانکی به صلاح بیمه نیست و مشکلات فراوانی را به وجود می‌آورد.»

مدیرعامل بیمه‌دات‌کام ادعای بیمه مرکزی مبنی بر این که آمیتیس زیرساختی برای کمک به استارتاپ‌ها بوده را رد کرد و گفت: «ما به سرویس‌هایی برای استعلام، اعتبارسنجی و... نیاز داریم تا کاربرمان بتواند خدمات را بهتر و سریع‌تر دریافت کند. ما به‌دنبال چنین سرویس‌هایی بوده و هستیم و بیمه مرکزی، به‌عنوان رگولاتور، می‌تواند این سرویس‌ها را به ما ارائه کند. ما به‌دنبال سوییچ بیمه نبوده و نیستیم.»

او همچنین این نکته را تصریح کرد که حتی اگر آمیتیس صرفاً زیرساختی برای جمع‌آوری داده و اطلاعات باشد، مسئله این است که نباید استارتاپ‌ها ملزم به استفاده از همین یک شرکت شوند، چراکه تعامل صرف با تنها یک شرکت مسئله رقابت در اکوسیستم زیر سؤال می‌برد.

شریفیون فرایند خرید سرویس از شرکت‌های بیمه آنلاین توسط کاربر را فرایندی ساده و سالم خواند که نیازی به سوییچ بیمه ندارد. او در توضیح این فرایند گفت:

فرایند موجود در ارائه سرویس توسط شرکت‌های بیمه آنلاین، فرایندی ساده است. در این فرایند کاربر وارد سایت می‌شود، درخواست می‌دهد، ما این درخواست را از یک سوییچ استعلام می‌کنیم و کاربر امکان این را دارد که قیمت‌ها را باهم مقایسه کند. در ادامه، کاربر کد یکتا اخذ کرده و پرداختش را انجام می‌دهد و در نهایت، بیمه‌نامه برایش صادر می‌شود.

به اعتقاد او سوییچ نه‌تنها کمکی به این فرایند نمی‌کند، بلکه سامانه آمیتیس با فعالیت خود بسیاری از امکانات موجود در فرایند خرید خدمت توسط کاربر، برای مثال امکان استفاده از کیف پول‌های الکترونیکی مختلف، را از بین می‌برد. بدین‌ترتیب بسیاری از نوآوری‌ها، کوبرندینگ‌ها، تبادلات سرویسی و... که خرید اینترنتی را برای کاربران راحت می‌کند، از دست خواهد رفت.

حامد ولی‌پوری، مدیرعامل ازکی‌وام، نفوذ آمیتیس در فرایند قیمت‌دهی و دخالت در مدل همکاری شرکت‌های بیمه آنلاین با سایر کسب‌وکارها را مصداق تصدی‌گری دانست و اعلام کرد که اعمال تصدی‌گری توسط یک نهاد ناظر دولتی اتفاق خوبی نخواهد بود. او همچنین نسبت به ایجاد انحصار توسط آمیتیس هشدار داد و گفت:

بیمه مرکزی ازطریق آمیتیس روی گلوگاه‌های کسب‌وکار ما یعنی بخش صدور بیمه‌نامه، قیمت‌دهی، پرداخت و لجستیک و... قرار می‌گیرد که این مسئله نشان از انحصار دارد. در فضای انحصار اتفاقات مثبتی نخواهد افتاد و نوآوری رخ نخواهد داد.

مدیرعامل ازکی‌وام در ادامه به مسئله تضاد منافع موجود در این اقدام بیمه مرکزی نیز اشاره کرد و اعلام کرد که عدم تعامل بیمه مرکزی با شرکت‌های بیمه آنلاین و نادیده گرفتن درخواست‌های این کسب‌وکارها در کنار مسئله سهام‌داری کارکنان بیمه مرکزی در شرکت آمیتیس، نشان از تضاد منافع دارد. او مجموع این اقدامات بیمه مرکزی را نادرست خوانده و گفت: «برخوردها و واکنش‌های غلط بیمه مرکزی نه‌تنها به حل مشکلات کمک نمی‌کند بلکه به آن‌ها دامن می‌زند. در این موضوع بیمه مرکزی برای یک مسئله بدیهی، راه‌حل غلط توأم با تضاد منافع، انحصار و تصدی‌گری ارائه کرده است.»

هرچند صاحب نظران و صنعت بیمه مجموعه‌ای از پیامدهای منفی را نتیجه فعالیت سامانه آمیتیس خوانده‌اند، اما ولی‌پوری از بین رفتن امکان نوآوری را یکی از مهم‌ترین تبعات این اقدام دانسته و گفت: «در فضای انحصاری هیچ اتفاق نوآورانه‌ای رخ نخواهد داد. آمیتیس با قرار گرفتن روی گلوگاه‌های کسب‌وکار ما به نیاز ما برای تغییر پاسخی نخواهد داد. ما هم قدرت کافی برای چانه‌زنی با شرکتی را که سهام‌دارش یک نهاد تنظیم‌گر است، نداریم؛ بنابراین، فضای تعاملی از دست خواهد رفت و در نهایت فرصت نوآوری از بین می‌رود.»