سوال از وزیر ارتباطات در مجلس، فرصتی برای تکرار حرف‌های همیشگی

جلسه سؤال از وزیر ارتباطات در جلسه علنی مجلس صبح ۲۵ آبان برگزار شد، جلسه‌ای که موضوعات اصلی آن همان موضوعات مورد علاقه‌ی این وزارتخانه بود و وزیر ارتباطات توانست همان حرف‌های همیشگی را درباره‌ی پیشرفت شبکه ملی اطلاعات، توسعه‌ی شبکه‌ی فیبر نوری و حمایت از پیام‌رسان‌های داخلی مطرح کند. جلسه‌ای که نشان داد شکایت‌های مردم و تذکرات کارشناسان یا به گوش مسئولان نرسیده یا لزومی به پاسخ‌گویی در این زمینه نمی‌بینند.

در شرایطی که بسیاری از مردم دو ماه است برای دسترسی به فیلترشکن‌ و ارتباط با پلتفرم‌ها و سایت‌های فیلترشده تلاش می‌کنند، نمایندگان از پیام‌رسان‌های داخلی می‌پرسند و وزیر ارتباطات هم تأکید می‌کند که هدفش تقویت پیام‌رسان‌های داخلی است: «برایشان مزیت نسبی ایجاد کنیم که وقتی مردم استفاده می‌کنند احساس نکنند که با نمونه‌ی خارجی تفاوت دارد و قابلیت‌های ویژه‌تری داشته باشیم..» جلساتی که به گفته‌ی زارع‌پور روزانه در وزارتخانه برگزار می‌شود وضعیت پیشرفت پلتفرم‌های داخلی را رصد می‌کنند و تمام ظرفیت‌ها را برای تقویت آن‌ها پای کار آورده‌اند: «بتوانیم به گونه‌ای تقویت کنیم که حتی اگر روزی تصمیم گرفته شد که نسخه‌ی خارجی در کشور فعالیت کند امکاناتش در حدی باشد که مردم داخلی را ترجیح بدهند.» الگویی که وزیر از آن دفاع می‌کند همان شیوه‌ای است که پیش از این کارشناسان آن را ایران‌خودرویی شدن اقتصاد دیجیتال دانستند. وضعیتی که در آن مردم چاره‌ای جز استفاده از محصول داخلی ندارند اما مسئولان این اجبار را به پای استقبال می‌نویسند و مدام آمارهایی درباره‌ی این استقبال منتشر می‌کنند.

وزیر ارتباطات همچنان بر پیوستن افراد به پیام‌رسان‌های داخلی تأکید دارد و آن را نشانه‌ی اعتماد مردم می‌داند. او در این جلسه هم اعلام کرد که ۱۷ میلیون ایرانی در یک روز در یک پلتفرم داخلی حضور پیدا کردند و همین پلتفرم کاربرهای ماهانه بیش از ۳۵ میلیون نفر داشت: «این رکورد تاریخی در جمهوری اسلامی ایران است.» پلتفرمی که وزیر ارتباطات درباره‌ی آن صحبت می‌کند، روبیکاست و این اطلاعات، آماری است که مدیرعامل این پیام‌رسان اعلام کرده است. پیش از این رسانه‌ها با محاسباتی واقعی بودن این عدد را زیر سؤال برده‌اند. اگر روبیکا ۳۵ میلیون کاربر فعال ماهیانه دارد یعنی از هر دو نفر کاربر موبایل ایرانی، یک نفر کاربر فعال ماهانه روبیکاست!

همچنین عضو سازمان نظام صنفی تهران در واکنش به آمار حضور کسب‌وکارها در پلتفرم‌های داخلی به زومیت گفته بود که این آمارها را نه می‌شود تأیید کرد و نه رد چون تمرکزش روی مردمی است که مجبور به استفاده از این پلتفرم‌ها هستند. مردمی که نگرانی‌شان از رعایت حریم خصوصی در پلتفرم‌های داخلی آن‌ها را نسبت به استفاده از نمونه‌های داخلی محتاط کرده است. درمقابل پلتفرمی که وزیر از آمارهایش می‌گوید پیش از این نشان داده که این نگرانی بی‌مورد نیست و قبلا یکی از تخلف‌هایش ایجاد حساب‌های کاربری جعلی بود. وزیر ارتباطات درباره‌ی این نگرانی اعلام کرده که حریم خصوصی و داده‌های مردم در پلتفرم‌های داخلی خط قرمز است و با اشاره به فتواهای سال‌های گذشته در این زمینه گفته احدی حق دسترسی به اطلاعات مردم را در جمهوری اسلامی ندارد. این در حالی است که حفاظت از حریم خصوصی و داده‌های کاربران نیاز به فرایند حقوقی پیچیده‌ای دارد و در شرایطی که داده‌های اجتماعی از بدبینی و بی‌اعتمادی مردم خبر می‌دهند، سازوکار قانونی باید در این زمینه ایجاد شود. ساز و کاری که هم تضمینی برای به رسمیت شناختن حریم خصوصی کاربران داشته باشند و هم مجازات‌های جدی برای نقض‌کنندگان حریم خصوصی و استفاده‌کنندگان از داده‌های مردم مشخص کرده باشد و ضمانت اجرایی آن‌ها دیده شده باشد. این فرایند حقوقی نه آنطور که وزیر ارتباطات عنوان کرده از سوی قوه قضاییه که باید از سوی مجلس صورت بگیرد.

از آمارهای دیگری که وزیر در مجلس مطرح کرد، برعکس شدن نسبت ترافیک داخل به خارج بود و آن را نشانه‌ای از اعتماد مردم دانست: «برای اولین بار نسبت ترافیک داخل به خارج که قبلا ۳۰ به ۷۰ بود برعکس شده و ۶۰ درصد ترافیک مصرفی مردم ترافیکی است که الان در داخل جمهوری اسلامی مصرف می‌شود. برای اولین بار ترافیک تولید داخل بیش از دو برابر شده و این نشان می‌دهد که مردم اعتماد کردند و در ادامه مسیر این تداوم خواهد داشت.» البته وزیر ارتباطات مشخص نکرده که این محاسبه چطور انجام شده و در شرایطی که فیلترینگ شدیدی در جریان است این آمار چقدر قابل استناد است.

فیلترینگ گسترده بسیاری را مجهز به فیلترشکن کرده است. آمار رشد سه هزار درصدی تقاضا برای استفاده از فیلترشکن و آمار جدیدی که سایت کلادفلر داده و می‌گوید ۸۹/۲ درصد از کاربران ایرانی با vpn به اینترنت بین‌الملل متصل‌اند محاسبات را مخدوش می‌کند. این آمار یعنی کاربران ایرانی که به سایت‌ها و پلتفرم‌های فیلترشده مثل اینستاگرام، واتساپ و گوگل پلی وارد می‌شوند با IP دیگری غیر از ایران وارد می‌شوند و در آمار کاربران ایرانی محاسبه نمی‌شوند. زمانی این آمار قابل استناد خواهد بود که پلتفرم‌های خارجی هم بدون فیلتر دردسترس باشند و بتوان میزان ترافیک آن‌ها را در شرایط طبیعی محاسبه و مقایسه کرد.

وزیر ارتباطات همچنین در مورد ضررهایی که به کسب‌وکارها در این دو ماه رسیده، از آیین‌نامه‌‌ی دولت برای حمایت از کسب‌وکارهایی گفت که بر پلتفرم‌های داخلی فعالیت کنند: «اقدامات اجرایی را شروع کردیم که کام کسب‌وکارهایی را که در پلتفرم‌های داخلی فعالیت می‌کنند شیرین خواهد کرد.» اظهارنظری که نشانه‌ی بی‌توجهی به شکایت‌های نهادهای فعال در کسب‌وکار دیجیتال، از سازمان نصر، اتحادیه کسب‌وکارهای اینترنتی و حتی اتاق بازرگانی است. آن‌ها بارها گفته‌اند که مطالبه‌شان رفع فیلترینگ گسترده و افزایش کیفیت اینترنت است. این طرح حمایتی تمرکز خود را بر پلتفرم‌های داخلی گذاشته و به گفته‌ی کارشناسان در شرایطی که دغدغه پلتفرم‌ها و کسب‌وکارهای داخلی بقای در اکوسیستم و زنده ماندن است این طرح ظرفیت آن را ندارد که در کوتاه‌مدت بتوانند دغدغه‌ی آن‌ها را محقق کنند. در این شرایط هیچ طرح و بسته‌ای جز بازگرداندن اینترنت به وضعیت سابق نمی‌تواند به کسب‌وکارها کمک کند.

بازگشت اینترنت به وضعیت سابق که البته مطالبه‌ای حداقلی است، نشان می‌دهد که طرح‌های حمایتی دولت نمی‌تواند کاربران را راضی کند. در این دو ماه سخت‌تر شدن روز به روز استفاده از اینترنت، بسیاری را به این نتیجه رساند که باید در نام‌گذاری اینترنت تجدیدنظر کرد. فیلترینگ گسترده، قطعی‌های پی در پی در بعضی ساعات و نقاط، از کار انداختن فیلترشکن‌ها و انواع دستکار‌ی‌هایی که دسترسی‌ به اینترنت را برای مشاغل گوناگون و همچنین عموم کاربران طاقت‌فرسا کرده‌اند بخشی از اتفاقاتی است که در این مدت افتاد. اما هیچ کدام از این‌ها موضوع این جلسه نبود. موضوع این جلسه فرصتی بود برای اینکه وزارتخانه بر برنامه‌های خودش تأکید کند. بر تحقق شبکه ملی اطلاعات که به گفته‌ی وزیر ارتباطات تمام منابع وزارتخانه برای آن بسیج شده است. شبکه‌ای که به گفته‌ی کارشناسان اگرچه توسعه آن به رشد اقتصاد دیجیتال کمک می‌کند اما کامل شدن آن محدودسازی اینترنت را هم راحت‌تر می‌کند. همان‌طور که پیام‌رسان‌های داخلی هم‌زمان با قطع دسترسی به نمونه‌های خارجی می‌خواهند مردم را از اینستاگرام و واتساپ بی‌نیاز کنند. تأکید بر توسعه‌ی شبکه‌ی فیبر نوری که هر بار اعتراضی درباره‌ی سرعت پایین اینترنت شد، بحث‌اش به میان آمد. این بار هم وزیر ارتباطات گفت با شبکه‌ی فیبر نوری مردم طعم سرعت بالای اینترنت را می‌چشند و همچنان از ۲۰ میلیون خانواری گفت که تا پایان دولت به فیبر نوری می‌رسند. عددی که البته تحقق آن جای سؤال دارد.

رضاخواه، یکی از نماینده‌های سؤال‌کننده پس از شنیدن صحبت‌های زارع‌پور گفت که از پاسخ‌های وزیر قانع شده است اما بعید است مردم هم با این پاسخ‌ها قانع شوند.