کاهش پهنای باند مصرفی و سقوط چندصد میلیارد تومانی درآمدها؛ وضع اپراتورها بحرانی است
نامه‌هایی از سوی شرکت‌های ایرانسل، شاتل و مبین‌نت توسط یک گروه هکری منتشر شده است که همگی از آسیب به این اپراتورها در نتیجه محدودیت‌های اعمال‌شده برای اینترنت و فیلترینگ خبر می‌دهند. مدیران عامل این سه شرکت در نامه‌هایی جداگانه خطاب به رئیس سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی با بیان مشکلات خود پس از اعمال تغییرات در وضعیت اینترنت کشور، به کاهش درآمدشان اشاره کرده‌اند که مجموع این گفته‌ها نشان می‌دهد وضعیت برای سرویس‌دهندگان اینترنت ثابت و سیار کشور به هیچ وجه مطلوب نیست.
این نامه‌ها در بازه زمانی ۲۳ مهر تا دوم آذر ۱۴۰۱ نوشته شده‌اند؛ یعنی از کمتر از یک ماه پس از بروز اختلالات برای اینترنت کشور تا دو ماه پس از اعمال این محدودیت‌ها. هرچند جوابیه مربوط به نامه‌های مدیران این شرکت‌ها، که توسط گروه هکری «ZZA» منتشر شده، انتشار پیدا نکرده است اما تاریخ نگارش این نامه‌ها نشان می‌دهد که دست‌کم از اواخر ماه مهر تا اوایل آذرماه این مشکلات برای اپراتورهای مختلف وجود داشته است.
حسین طهرانی، مدیرعامل مبین‌نت، در تاریخ ۲۳ مهر نامه‌ای خطاب به صادق عباسی شاهکوه، رئیس وقت سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی، نوشته است که در آن از ضرر و زیان ۱۰ میلیارد تومانی این شرکت خبر داده است. «افت شدید ترافیک دیتا (معادل ۳۰ درصد)» در نتیجه «محدودیت‌های ایجادشده در روزهای اخیر» عامل اصلی زیان مالی مبین‌نت عنوان شده است.
دوم آبان‌ماه احمد نخجوانی، مدیرعامل شرکت شاتل، نیز در نامه‌ای خطاب به رئیس سازمان رگولاتوری نوشته است: «حوادث اخیر در کشور و به دنبال آن ایجاد محدودیت‌های گسترده در دسترسی کاربران به شبکه‌های اجتماعی، پیام‌رسان‌ها و بسیاری از وب‌سایت‌ها و آدرس‌های اینترنتی، تاثیر بسیاری جدی بر مصرف پهنای باند و درآمد این شرکت داشته است.»
طبق اعلام نخجوانی، میزان پهنای باند مصرف‌شده توسط مشترکان سرویس‌های شاتل در بازه زمانی پیش از انتشار این نامه بیش از ۶۰ درصد کاهش پیدا کرده است که در نتیجه آن، درآمد شرکت شاتل در ماه مهر بیش از ۴۰ درصد افت داشته است.
این شرایط باعث شده مدیرعامل شاتل این شرایط را غیر قابل تحمل بداند و نسبت به احتمال توقف فعالیت و سرویس‌دهی هشدار دهد: «این شرایط بحرانی تحت هیچ شرایطی قابل تحمل نیست و اگر بی‌درنگ برای آن چاره‌اندیشی نشود، نه‌تنها توسعه شبکه را که در دستور کار وزارتخانه و این شرکت است، متوقف خواهد کرد، بلکه منجر به توقف فعالیت و سرویس‌دهی به مشتریان در سراسر کشور خواهد شد.»
مدیرعامل شرکت ایرانسل نیز در تاریخ‌های ۲۹ آبان و دوم آذر دو نامه خطاب به رئیس جدید سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی، محمدامین آقامیری، نوشته است و در آن‌ها خواستار «جبران خسارت ناشی از اعمال محدودیت بر روی ترافیک ورودی بین‌الملل» و «مساعدت و صدور دستور جهت جبران خسارات وارده ناشی از اعمال محدودیت بر پهنای باند اینترنت بین‌الملل» شده است.
البته در همین نامه بیست‌ونهم آبان نیز مدیرعامل ایرانسل اشاره کرده است که نامه‌ای در تاریخ ۲۴ مهرماه نیز با موضوع «جبران خسارت ناشی از اعمال محدودیت بر روی ترافیک ورودی بین‌الملل» توسط این شرکت نوشته شده است. بنابراین، ایرانسل نیز طبیعتاً در همان ماه ابتدایی اعمال محدودیت متحمل خسارت‌های جدی شده است.
در نامه‌ای که بیژن عباسی آرند در اواخر آبان‌ماه نوشته آمده است که «با توجه به استمرار وضعیت موصوف، درآمد ازدست‌رفته این شرکت از خدمات دیتا از تاریخ ۲۹/۶/۱۴۰۱ لغایت ۷/۸/۱۴۰۱ بالغ بر هشت هزار میلیارد ریال بوده است.» طبق آمارهای سایت کدال، درآمد شرکت همراه اول نیز در ماه مهر بیش از ۷۴۰ میلیارد تومان بوده است. با توجه به این که در بازه‌ای نزدیک به ۴۰ روز، درآمد ایرانسل هم ۸۰۰ میلیارد تومان کاهش داشته است، اعمال محدودیت‌ها بر اینترنت، درآمد دو اپراتور اول کشور را مجموعاً بیش از هزار و ۵۰۰ میلیارد تومان کاهش داده است.
در نامه دوم آذرماه مدیرعامل ایرانسل نیز اعلام شده است که «با اعمال محدودیت و افت مصرف و کاهش ترافیک دیتا، عملاً نیمی از ظرفیت شبکه کاهش یافته است.» مدیرعامل این شرکت نیز، همچون مدیران شرکت‌های رایتل و شاتل، استمرار وضع موجود را مانع جدی ادامه فعالیت اعلام کرده است.
با اشاره به تمام این زیان‌ها، ایرانسل نیاز جدی خود به مساعدت و حمایت را اظهار کرده است و در همین راستا، به اصلی اشاره کرده که در ماده۲۲ موجود در موافقت‌نامه پروانه این شرکت به آن پرداخته شده است: «چنانچه تغییرات بدون توافق کتبی بین دارنده پروانه و سازمان صورت پذیرد و چنانچه تغییرات تأثیرات نامطلوب عمده بر وضعیت دارنده پروانه با چشم‌انداز تجاری وی داشته باشد، در آن صورت دارنده پروانه حق خواهد داشت که خسارت عادلانه و کافی دریافت کند و مبلغ این غرامات در قبال مبالغ تسهیم درآمد که باید حسب مورد به سازمان پرداخت شود، تهاتر خواهد شد.»
تصاویر نامه‌های نوشته‌شده توسط شرکت‌های ایرانسل، شاتل و مبین‌نت در حالی منتشر شده است که پیش از این اخباری از وضعیت نامطلوب اپراتورهای دیگری هم منتشر شده بود.
آمار سایت کدال درباره درآمد شرکت همراه اول در ماه‌های مهر و آبان نیز نشان‌دهنده کاهش چشمگیر درآمد این اپراتور بود. همراه اول در ماه مهر، بعد از بروز اختلالات و محدودیت‌ها برای اینترنت کشور، بیش از ۷۴۰ میلیارد تومانی را تجربه کرده بود و درآمد آبان‌ماه این اپراتور نیز ۱۹۲ میلیارد تومان کاهش داشت که مجموعا خسارت ۹۳۶ میلیارد تومانی را برای این شرکت رقم زد.
علاوه بر این، نامه یاسر رضاخواه، مدیرعامل رایتل، که اوایل آبان‌ماه خطاب به وزیر ارتباطات نوشته شده بود، از کاهش درآمد و احتمال ورشکستگی این اپراتور خبر می‌داد.
رضاخواه در این نامه اعلام کرده بود که «درنتیجه اعمال محدودیت مذکور و افت مصرف و کاهش ترافیک دیتا طی هفته‌های اخیر عملاً نیمی از ظرفیت شبکه دیتا شرکت خدمات ارتباطی رایتل و بالتبع، سهم درآمدی سرویس مذکور از منابع درآمدی مربوطه(که در حدود ۸۶ درصد است)، تحت‌الشعاع قرار داده و کاهش ۱۴ میلیارد ریالی درآمد روزانه و از دست رفتن حدود ۳۰۲ میلیارد ریال از درآمد کل را طی ۲۱ روز ابتدایی اعمال محدودیت‌ها به‌دنبال داشته است.»
با توجه به این که وزیر ارتباطات در پاسخ به این نامه رضاخواه درباره حمایت یا مساعدت برای این اپراتور توضیحی نداده است و تنها اعلام کرده «رایتل از گذشته مشکلات مالی داشته است و این نامه مبنای تخصصی ندارد»، امیدهای کم‌رنگی برای ارائه راهکار و پاسخ‌های مناسب به سایر اپراتورها نیز باقی می‌ماند. با این حال باید منتظر ماند و دید وزارت ارتباطات چه راهکارهایی برای جبران خسارت اپراتورها در نظر می‌گیرد و البته نهادهای امنیتی برای ادامه وضعیت اینترنت کشور چه برنامه‌ای دارند.