بومی‌سازی در حوزه فناوری؛ گوشی و سیستم عامل ایرانی در دست ساخت است
وزارت ارتباطات و وزارت صمت ظاهراً با جدیت به دنبال تولید گوشی موبایل بومی هستند. پروژه‌ای که البته یک ایده چندین‌ساله است و در دولت‌های قبلی هم دنبال شده اما تا امروز هنوز با موفقیت اجرا نشده؛ حالا اما وزارت ارتباطات اعلام کرده است که با همکاری وزارت صمت برای انجام این پروژه برنامه‌ریزی کرده و با هدف‌گذاری مشخصی می‌خواهد گوشی‌های بومی را تولید کند.
علاوه بر موضوع تولید گوشی، ساخت سیستم عامل بومی هم یکی از اهدافی به حساب میآید که وزارت ارتباطات در نظر گرفته و برای انجام آن شرکت‌ها را هم به همکاری دعوت کرده است. بنابراین، به نظر می‌رسد یکی از جدی‌ترین طرح و برنامه‌های وزارت ارتباطات دولت سیزدهم ساخت گوشی‌های ایرانی است که سیستم عامل بومی هم داشته باشد. البته اولویت فعلاً با تولید گوشی بومی است و سیستم عامل ایرانی در اولویت بعدی قرار دارد.
عیسی زارع‌پور گفته است که برای تولید گوشی بومی برنامه‌ای تدوین شده و قرار است در کنار شرکت‌هایی که پیش از این در حوزه تولید گوشی موبایل فعالیت می‌کردند، مانند جی‌ال‌ایکس، جی‌پلاس و صاایران، شرکت‌های جدیدی هم در این عرصه فعالیت کنند تا هدف تولید گوشی موبایل ایرانی محقق شود. بر اساس آنچه زارع‌پور اعلام کرده، وزارتخانه‌های ارتباطات و صمت قصد دارند گوشی‌های بومی اقتصادی کمتر از ۱۰۰ دلاری تولید و عرضه کنند.
وزیر ارتباطات در این زمینه این طور توضیح داده است: «امسال چند بازیگر جدید وارد حوزه تولید تلفن همراه خواهند شد. تولید تلفن همراه داخلی جلوه دیگری خواهد داشت و بازیگران دیگری وارد این عرصه خواهند شد» البته زارع‌پور این نکته را هم اضافه کرده است که تولیدکنندگان قدیمی هم همچنان به فعالیتشان ادامه خواهند داد و خطوط تولیدشان هم تقویت می‌شود.
تسهیلات ۵۰۰ میلیارد تومانی برای تولید یک میلیون گوشی اقتصادی کمتر از ۱۰۰ دلار در نظر گرفته شده است
پیش از این هم محمد خوانساری، رئیس سازمان فناوری اطلاعات، به موضوع تولید گوشی‌های تلفن همراه بومی اشاره کرده و گفته بود که برای این کار زمان‌بندی مشخص شده و همچنین تسهیلاتی در نظر گرفته شده است. به گفته او، وزارت ارتباطات هدف تولید یک میلیون گوشی موبایل بومی را برای امسال مد نظر دارد و تسهیلات ۵۰۰ میلیارد تومانی هم برای آن در نظر گرفته است.
خوانساری گفته بود: «یکی از برنامه‌ها، تولید گوشی هوشمند تلفن همراه داخلی خواهد بود که امسال حداقل ۵۰۰ میلیارد تومان تسهیلات اشتغال‌زایی برای آن در نظر گرفته شده و هدف‌گذاری ما ساخت یک میلیون گوشی هوشمند است.»
علاوه بر تسهیلات، وزیر ارتباطات اعلام کرده است که برای تولید گوشی‌های موبایل ایرانی امکاناتی مانند زمین، سوله و تجهیزات در منطقه ویژه اقتصادی پیام در نظر گرفته شده تا شرکت‌های بتوانند از آن‌ها استفاده کرده و خط تولیدشان را راه‌اندازی کنند.
تولید گوشی موبایل ایرانی هم بخشی از طرح بومی‌سازی و حمایت از ساخت و تولید تجهیزات ایرانی است که همواره مورد تأکید بوده و زارع‌پور هم اخیراً بر حمایت همه‌جانبه از بومی‌سازی تأکید کرده بود. وزیر ارتباطات در حاشیه جلسه ۱۷ خرداد هیئت دولت در بخشی از صحبت‌هایش در جمع خبرنگاران اعلام کرده بود:
«ما حامی و مبلغ ظرفیت‌های داخل کشور هم در حوزه سخت‌افزار، هم نرم‌افزار و هم سکو هستیم. هر سال اولویت‌های بومی‌سازی در حوزه فناوری اطلاعات را در وزارت ارتباطات اعلام می‌کنیم. امسال هم اعلام کرده‌ایم که از شرکت‌هایی که در این حوزه سرمایه‌گذاری کنند، حمایت می‌کنیم.»
در منطقه ویژه اقتصادی پیام برای تولیدکنندگان گوشی موبایل زمین، سوله، وام و تجهیزات مهیا شده است
او در ادامه هم تأکید کرده بود که در مناطق مختلفی از جمله پارک فناوری اطلاعات و منطقه ویژه اقتصادی پیام امکانات ویژه برای انجام فعالیت‌های تولیدی در نظر گرفته شده تا شرکت‌ها بتوانند برای بومی‌سازی محصولات حوزه فناوری اطلاعات کار کنند.
البته این تلاش برای بومی‌سازی و تولید سخت‌افزارها و نرم‌افزارها فقط هم به تولید گوشی موبایل بومی محدود نمی‌شود. وزارت ارتباطات قصد دارد سیستم عامل بومی و امن هم بسازد تا در گوشی‌های ایرانی از همین سیستم عامل بومی هم استفاده شود.
آذر ماه سال ۱۴۰۱ بود که وزارت ارتباطات با انتشار فراخوانی تولیدکنندگان داخلی سیستم عامل تلفن همراه هوشمند را به همکاری دعوت کرد. در متن فراخوان وزارت ارتباطات آمده بود:
«از بین اشخاص حقیقی و حقوقی شامل شرکت‌های خصوصی، غیردولتی و سازمان‌های مردم‌نهاد که تا تاریخ بیستم دی‌ماه ۱۴۰۱ دارای حداقل یک سیستم عامل عملیاتی نصب‌شده بر روی گوشی هوشمند باشند، برای ارزیابی دعوت به عمل میآید.»
بر اساس آخرین اظهار نظرهای منتشرشده در رسانه‌ها، برنامه ویژه برای ساخت این سیستم عامل همچنان ادامه دارد اما با توجه به زمان‌بر بودن انجام این پروژه، فعلاً گوشی‌های موبایل تولید داخل از سیستم عامل اندروید استفاده خواهند کرد؛ اما تکلیف تعیین‌شده از سوی شورای عالی فضای مجازی این است که سیستم عامل بومی برای گوشی‌های موبایل ایرانی ساخته شود.
وزیر ارتباطات در این خصوص به تسنیم گفته است: «ما پیگیری می‌کنیم سیستم عامل امن و با تأییدیه بر وسایلِ غیر از تلفن همراه نصب شود؛ درباره سیستم عامل گوشی هم بحث مفصل جداگانه وجود دارد و در این‌باره برنامه داریم.»
برخی شنیده‌ها حاکی از آن است که احتمال دارد سیستم عاملی که قرار است در گوشی‌های بومی استفاده شود هارمونی او اس (HarmonyOS) متعلق به شرکت چینی هوآوی باشد. پس از این که سیستم عامل بومی طراحی و ساخته شود، این سیستم عامل جایگزین سیستم عامل اندروید خواهد شد.
البته استفاده از سیستم عامل اندروید موقت خواهد بود، چراکه شورای عالی فضای مجازی تکلیف کرده است که گوشی‌های موبایل ایرانی باید سیستم عامل بومی داشته باشند. این اتفاق همان‌طور که تا امروز در خصوص وسایل دارای سیستم غیر از موبایل، مانند لوازم خانگی، رخ داده؛ برای گوشی‌های موبایل هم باید انجام شود.
حالا با در نظر داشتن تمام طرح و برنامه‌هایی که وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات دولت سیزدهم برای تولید گوشی‌های موبایل و سیستم عامل بومی دارد، باید دید این وزارتخانه می‌تواند هدف حدوداً سه دهه گذشته دولت‌ها در ایران را محقق و گوشی موبایل بومی را تولید کند یا این بار هم پروژه تولید این محصول با شکست مواجه می‌شود.