برنامه‌های ویژه معاونت علمی ریاست جمهوری برای ایجاد ۱۰ یونیکورن تا سه سال آینده
روح‌الله دهقانی فیروزآبادی، معاون علمی، فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان، سال گذشته و در همان ماه‌های ابتدایی که به سمت معاون علمی رئیس‌جمهور منصوب شده بود، از برنامه این معاونت برای ایجاد ۱۰ استارتاپ یک میلیارد دلاری یا به‌اصطلاح «یونیکورن» در سه سال آینده خبر داده بود.
او حالا در گفت‌وگو با خبرگزاری مهر اعلام کرده است که سه برنامه ویژه برای ایجاد این ابرشرکت‌ها در نظر گرفته شده که عموم این برنامه‌ها کنار هم قرار دادن شرکت‌های کوچک برای تشکیل یک ابرشرکت را مبنا قرار داده‌اند:
«در راستای تحقق این موضوع سه برنامه در دستور کار قرار دارد؛ نخستین برنامه، ایجاد و پیگیری پروژه‌های پیشران است. ما در معاونت علمی تا الان ۲۶ ابرپروژه تعریف کردیم که انجام دادن این پروژه‌ها عموماً بر پایه قرار گرفتن چند شرکت کنار یکدیگر است؛ چون ابر شرکت وقتی ایجاد می‌شود که چند شرکت کوچک کنار هم قرار بگیرند.»
معاونت علمی در حالی در حال پیش بردن این برنامه‌ها است که همان آذر ماه ۱۴۰۱، زمانی که دهقانی فیروزآبادی از ایجاد ۱۰ یونیکورن ایرانی تا سه سال آینده خبر داده بود، بسیاری از فعالان و کارشناسان این حوزه این ایده را غیرعملی دانسته بودند.
محمدمهدی شریعتمدار، رئیس سابق هیئت‌مدیره انجمن فین‌تک، در گفت‌وگو با زومیت توضیح داده بود که در آینده، حتی ورای استارتاپ‌ها، در کلِ شرکت‌های دانش‌بنیان هم چندان امکان‌پذیر نیست که بتوانیم تا سه سال آینده ۱۰ استارتاپ یونیکورن داشته باشیم.
او دلایل این ادعای خود را نیز اینطور تشریح کرده بود: «اولاً به دلیل مسائل امنیتی و اجتماعی این روزها، فضای اقتصادی و سرمایه‌گذاری کشور کلاً دچار چالش شده و ثانیاً، بحث نرخ ریزش ارزش دلار وجود دارد که باعث می‌شود هرچقدر هم کسب‌وکاری رو به جلو حرکت کند، ارزش دلاری یا بین‌المللی آن هرساله افت قابل‌توجهی داشته باشد.»
با وجود این، معاونت علمی ریاست جمهوری همچنان پیگیر این پروژه است. معاون علمی رئیس‌جمهور در همین راستا توضیح داده که برای شکل‌گیری یونیکورن‌های ایرانی بسترهایی لازم است که باید فراهم شود:
«برای ایجاد ابرشرکت‌ها، سه بستر نیاز داریم که عبارت است از حمایت‌های بزرگ تحت عنوان پروژه‌های پیشران، پروژه‌های دستگاه‌ها و صنایع بزرگ و حمایت از خط صادراتی ویژه. این سه برنامه به عنوان بزرگترین ابزارهایی است که ما داریم خط‌گذاری می‌کنیم. این ابزارها به‌صورت خودکار، مجموعه‌ها را تشویق می‌کند که کنار هم قرار بگیرند و کنسرسیومی کار کنند و این اتفاق، نقطه شروع ابرشرکت شدن است.»
معاون علمی، فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان توضیح داده است که با فراهم آوردن این بسترها، برای پیش بردن برنامه‌های در نظر گرفته‌شده «این شرکت‌ها باید غول فناوری کشور شوند تا سایر شرکت‌های دانش‌بنیان و استارتاپ‌ها را به حرکت درآورند.»
او در ادامه هم اعلام کرده که در بسترهای قانونی جهش تولید برخی موافقت‌نامه‌ها با دستگاه‌های بزرگ کشور مثل نفت، کشاورزی و پتروشیمی منعقد شده است. هدف از انعقاد این موافقت‌نامه‌ها این است که این دستگاه‌ها منابعشان را برای حل مساله در اختیار این برنامه قرار دهند.
دهقانی فیروزآبادی در ادامه اضافه کرد: «مثلاً با وزارت نفت برای ۱۵ قلم تجهیزات توافق‌نامه‌ای انجام شد. این‌ها پروژه‌های بزرگی هستند که برای عملیاتی شدنشان، لزوماً باید مجموعه‌ها کنار هم قرار بگیرند.»
معاون علمی رئیس‌جمهور با اشاره به برنامه سوم این موضوع را هم توضیح داد که در مناسبات خارجی با توجه به شرایط کشور، معاونت علمی به دنبال آن است که شرکت‌های مشترک با شرکای خارجی ایجاد کند که هویت مشارکت‌کننده در آن شرکت‌ها، هویت کنسرسیومی باشد و در بازارهای خارجی سهم‌دار شوند.
با توجه به پیشرفت بسیاری از کشورهای همسایه و منطقه خاورمیانه از نظر تشکیل یونیکورن و درآمدزایی فراوان با این شرکت‌ها و استارتاپ‌ها، ایجاد و راه‌اندازی شرکت‌های یک میلیارد دلاری برای ما در ایران هم ضروری به نظر می‌رسد.
پیش‌بینی کارشناسان در ابتدای سال جاری میلادی این بود که تا سال ۲۰۳۰ اندازه بازار اقتصاد دیجیتال در منطقه خاورمیانه و شمال آفریقا به ۵۰۰ میلیارد دلار خواهد رسید. این منطقه که تا پایان سال ۲۰۲۲ و همین حالا ۶ استارتاپ یک میلیارد دلاری (یونیکورن) دارد، بنا است تا هفت سال دیگر جهش پیدا کند و تعداد یونیکورن‌هایش به ۲۵۰ مورد برسد.
این در حالی است که کشور ما هنوز یونیکورنی ندارد و در نتیجه سهم چندانی هم از این بازار نمی‌تواند داشته باشد. کمبود سرمایه داخلی، عدم امکان جذب سرمایه‌گذاری خارجی، محدودیت‌های اینترنت و سایر موانعی که بر سر راه اقتصاد دیجیتال قرار گرفته است، باعث شده داشتن یونیکورن ایرانی همچنان یک رویا باشد.