انجمن صنفی VODها: ما و صدا و سیما با یک خط‌کش و تراز دیده شویم
نتیجه‌ی چند سال کشمکش بین پلتفرم‌های شبکه نمایش خانگی و صدا و سیما به نظر می‌رسد دارد به نفع صدا و سیما تمام می‌شود. در قانون و مصوبات اینطور است اما در واقعیت بخش بزرگی از مردم چند سال است صدا و سیما را از یاد برده‌اند. اگر هم سراغ شبکه نمایش خانگی نروند گزینه‌هایی متفاوت از صدا و سیما در دسترس است، حتی با وجود محدودیت‌ها، فیلترینگ و سنگ‌اندازی‌ها.
هفته گذشته مدیران و نمایندگان پلتفرم‌ها با قائم مقام وزیر ارشاد سید محمد هاشمی نشستی برای بررسی مصوبه شورای عالی انقلاب فرهنگی داشتند. شورای عالی انقلاب فرهنگی در ماده واحده «تعیین الزامات ساماندهی حوزه صوت و تصویر فراگیر» تصویب کرده که صدا و سیما نهاد ناظر بر پلتفرم‌های صوت و تصویر فراگیر باشد: «مسئولیت تنظیم‌گری، صدور مجوز و نظارت بر رسانه‌های فعال در عرصه صوت و تصویر فراگیر، شامل رسانه‌های کاربرمحور و ناشرمحور (VOD) و نیز شبکه نمایش خانگی به ویژه تولید سریال‌ها و برنامه‌های تلویزیونی و امثال آن، به عهده سازمان صداوسیما است.»
همچنین مسئولیت صدور مجوز نظارت و تنظیم مقررات تبلیغات و آگهی در حیطه صوت و تصویر فراگیر هم به عهده صداوسیما خواهد بود. علاوه بر این، شورای عالی انقلاب فرهنگی تولید و پخش زنده برنامه‌ها و صدور مجوز نظارت بر «پخش زنده» در فضای مجازی را نیز منحصرا به صداوسیما واگذار کرده است.
این تصمیم و مصوبه آن‌قدر شوکه کننده بود که مدیرعامل فیلم‌نت علیرضا سرتیپی در جلسه با معاون وزیر ارشاد آن را تصمیمی خلق‌الساعه مانند بنزین دانست: «با ما اصلا صحبتی نشد. به شورای انقلاب فرهنگی رفتیم گفتند حرف شما و همه چیز درست است و گفتند پشت شما هستیم اما از شورا مصوبه‌ای بیرون می‌آید که نه اطلاعی از آن داریم و نه صحبتی در این باره با ما شده است. بهتر بود جلسه مشترک بگذارند با هم حرف بزنیم. یک دفعه مصوبه‌ای بیرون می آید و آدم احساس پوچی می‌کند.»
خزانه‌دار انجمن محمد صراف در همین نشست گفت: «می‌گویند مشورت کردیم اما قانون دیگری بیرون می‌آید. این‌گونه برخورد کردن با صنعت برای کشور خجالت‌آور است. ما دیگر همه چیزمان را روی آب بنا کردیم. کسی به حرف ما گوش نمی‌کند. اگر قرار است مشورت کرده و این مشورت تاثیرگذار باشد کفش آهنی به پا می‌کنیم. این بحث حیات بیزینس است وگرنه خودش راهش را پیدا می کند.»
محمدجواد شکوری مقدم عضو هیات مدیره انجمن و مدیرعامل آپارات و فیلیمو هم معتقد است چه در حاکمیت و چه در بخش خصوصی همه می‌دانند مشکل چیست و همه می‌گویند صدا و سیما متولی درستی برای این کار نیست چون تضاد منافع وجود دارد: «می‌شود مطالعه کرد و همانگونه که در دنیا صورت گرفته در جلسات دو به دو مطرح کرد. همه موافقند و می‌گویند غلط است و مساله شرعی دارد. حتی اگر ۵۰ جلسه دیگر هم گذاشته شود همگی مساله را می‌دانند. چرا صدا و سیما را از محوریت ماجرا بیرون نمی‌کشند؟ مساله ما بر سر تضاد منافع است و باید این مساله برطرف شود. ما و صدا و سیما باید با هم دیده شوند.»
با وجودی که همه مشکل را می‌دانند و از تبعات تنظیم‌گری صدا و سیما برای حوزه‌ای که خودش در آن ذی‌نفع است خبر دارند، با وجودی که نمایندگان مجلس هم در این باره انتقاد دارند، همچنان وظیفه‌ی تنظیم‌گری برای صدا و سیما در نظر گرفته شده است و به قول سعید رسول‌اف عضو هیئت مدیره انجمن شاید نگرشی و تفکری در مجموعه حاکمیت وجود دارد که مساله نادیده گرفته می‌شود: «شاید توقع ما از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی نقش‌آفرینی جدی بود و اگر زمینه برای بخش خصوصی فراهم می‌شد اتفاق‌های خوبی می‌افتاد. اگر قرار است مساله صوت و تصویر بررسی شود ما و صدا و سیما باید با یک خط کش و تراز دیده شویم.»
به گفته‌ی دبیر انجمن صنفی شرکت‌های نمایش آنلاین محمدمهدی عسگر پور، موضوع معیشتی است و به همین دلیل خانه سینما پشت آن ایستاده است: «چند هزار نفر از اهالی سینما با وی.او.دی‌ها کار کردند و تلویزیون هم دامنه خود را گسترش داده تا حدی که خودی‌ها را هم بیرون می‌کنند.» تنظیم‌گری صدا و سیما یعنی بیرون راندن تمام کسانی که صدا و سیما به دلایل مختلف تمایلی به همکاری با آن‌ها ندارد.
اشتباه عمدی در تعریف واژه صوت و تصویر فراگیر
وی‌اودی‌ها البته هنوز از پای ننشسته‌اند. در پنل «یک پایان تلخ برای وی‌اودی‌ها؟» که در الکامپ ۲۶ برگزار شد، نمایندگان شرکت‌های نمایش خانگی گفتند با وجود همه مشکلات، این عرصه مسیر رو به پایان را طی نمی‌کند و به حیات خود ادامه خواهد داد. محمدجعفر نعناکار در آن پنل تاکید کرده بود پایان تلخ پیش روی وی‌اودی‌ها نیست و باید روحیه‌ی جنگنده را حفظ کرد.
آن‌ها تا به حال بر قانونی نبودن ماهیت ساترا که بازوی نظارتی صدا و سیما است تاکید می‌کردند و می‌گفتند صدا و سیما نمی‌تواند هم ذی‌نفع باشد و هم با ساترا قانون‌گذار و تنظیم‌گر. ساترا هم در این سال‌ها با اهرم‌های مختلف بر این پلتفرم‌ها فشار آورده بود، از مسدود کردن درگاه پرداخت تا تقاضا برای فیلتر کردن که بتواند جای پای خود را محکم کند. اگر مصوبه شورای عالی انقلاب فرهنگی در مجلس به سرانجام برسد، نظارت صدا و سیما هم قانونی می‌شود. هرچند پیش از این برنامه هفتم توسعه هم صدور برخی مجوزها و وظیفه نظارت بر حوزه صوت و تصویر فراگیر را به صورت انحصاری به صدا و سیما واگذار کرده است.
البته صدا و سیما همین حالا هم تنظیم‌گری خود را بر حوزه صوت و تصویر فراگیر بخشی از قانون اساسی می‌داند. پیمان جبلی رئیس سازمان صدا و سیما پس از مصوبه شورای عالی انقلاب فرهنگی گفته بود اینکه صدا و سیما متولی صوت و تصویر فراگیر در همه بسترها باشد بر اساس قانون اساسی است و تصویب آن در شورای عالی انقلاب فرهنگی تثبیت و تاکید بر مبنای قانونی آن است.
در مقابل انجمن انجمن صنفی می‌گویند اصلا تعریف صوت و تصویر فراگیر است که اشکال دارد. عسگرپور در پنل نمایشگاه الکامپ و همچنین در نشست با معاون وزیر این موضوع را توضیح داده است: «یک واژه مجعول خلق شده با عنوان «صوت و تصویر فراگیر» که وقتی جست‌و‌جو می‌کنیم می‌بینیم با پدیده‌ای رو‌به‌رو هستیم که معنی آن شناخته شده نیست؛ اسامی از طرف کسانی خلق شده که به دنبال یافتن اسامی پرطمطراقی بودند که تعریف مشخصی از آن وجود ندارد. در مورد این واژه طی سال‌های اخیر بحث‌های زیادی شده است و به نظر می‌آید نزدیک‌ترین معنی به آنچه منظور پشت این واژه بوده، پخش زنده است، زیرا براساس قانون اساسی پخش زنده زیر نظر صداوسیماست، اما از آنجا که حکومت تمایل زیادی برای نادیده گرفتن بخش خصوصی به نفع دولت دارد، به گونه‌های دیگر این واژه تعبیر می‌شود.»
در نهایت موضوع مشخص است، پیشی گرفتن مخاطبان شبکه نمایش خانگی از صدا و سیما و کم‌رونق شدن این رسانه است که جرقه‌ی دخالت‌های صدا و سیما در این حوزه را روشن کرده. اما ماجرا به همین‌جا ختم نمی‌شود. کیهان به تازگی مطلبی نوشته که در آن گفته نوبت پلتفرم‌های غیررسمی نمایش خانگی است که فیلتر شوند یا تحت کنترل درآیند. یعنی تمام سایت‌هایی که فیلتر شده یا نشده محصولات نمایشی روز دنیا را در اختیار مخاطبان قرار می‌دهند در صف تنظیم‌گری، گروه بعدی خواهند بود.