اینستاگرام هنوزهم محبوب‌ترین پلتفرم عرضه کالا و خدمات است

مرکز توسعه تجارت الکترونیکی در گزارشی وضعیت تجارت الکترونیک کشور در سال ۱۴۰۱ را با ذکر آمار و ارقام مختلفی تشریح کرده است. داده‌های این گزارش از منابعی مانند گزارش‌های بانک جهانی، مرکز آمار ایران، بانک مرکزی و وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات گردآوری شده است.

یافته‌های این گزارش نشان می‌دهد که در سال گذشته ضریب نفوذ اینترنت و موبایل به‌عنوان زیرساخت‌های تجارت الکترونیکی رشد پیدا کرده است. ضریب نفوذ اینترنت در سال ۱۴۰۱ به ۱۳۷ درصد رسیده که درمقایسه‌با سال قبل از آن ۸ درصد رشد کرده است. ضریب نفوذ موبایل نیز با رشد ۵ درصدی درمقایسه‌با سال ۱۴۰۰ به ۱۷۵ درصد رسیده است.

گزارش مرکز توسعه تجارت الکترونیکی از افزایش ۴۸ درصدی ارزش اسمی معاملات تجارت الکترونیکی نیز حکایت می‌کند. بر‌اساس داده‌های این گزارش، ارزش اسمی این معاملات در سال گذشته ۱۸۳۳ هزار میلیارد تومان (همت) بوده است؛ البته عدد و رقمی از ارزش حقیقی این معاملات در گزارش ذکر نشده است.

دیگر نکته مهم این گزارش آن است که هرچند فیلترینگ سهم اینستاگرام ازنظر میزان استفاده از آن به‌عنوان پلتفرم ارائه کالا و خدمات را از ۸۰ درصد (در سال ۱۴۰۰) به ۴۰ درصد در سال ۱۴۰۱ رسانده است، حتی با وجود فیلتر‌شدن اینستاگرام در سال گذشته، این شبکه اجتماعی همچنان محبوب‌ترین پلتفرم برای عرضه کالا و خدمات است. ناگفته نماند که تلگرام و واتساپ دومین و سومین پلتفرم‌های پرکاربرد در این حوزه هستند.

تعداد تراکنش‌های تجارت الکترونیکی در سال گذشته بیش از ۲ میلیارد و ۹۸۳ هزار بوده که درمقایسه‌با سال قبل ۱۷ درصد کاهش یافته و مبلغ هر خرید الکترونیکی به‌طور میانگین ۶۱۴ هزار تومان برآورد شده است. تعداد معاملات تجارت الکترونیکی در سال گذشته حدود ۳.۶ میلیارد فقره و در سال ۱۳۹۹ نیز ۳.۲ میلیارد فقره بوده است؛ اما در سال ۱۴۰۱، این میزان به کمتر از ۳ میلیارد فقره رسیده است.

مجموع مبالغ تراکنش‌های خرید از‌طریق درگاه پرداخت اینترنتی در سال گذشته ۱۲۸۳ همت بوده و مجموع مبالغ پرداخت در محل و سایر روش‌های پرداخت ۵۵۰ همت اعلام شده است.

بیش از ۴۲۱ هزار فقره معاملات الکترونیکی دولتی در سال ۱۴۰۱ انجام شده که نشان‌دهنده رشد ۲۲ درصدی درمقایسه‌با سال ۱۴۰۰ است. همچنین، ارزش معاملات الکترونیکی دولتی در سال گذشته ۱۱۶ درصد رشد یافته و به حدود ۶۵۳ هزار میلیارد تومان رسیده است.

بر‌اساس آمارهای این گزارش، تعداد واحدهای تجارت الکترونیکی در سال ۱۴۰۱، حدود ۴۷۰ هزار واحد برآورد شده كه تا‌کنون ۱۴۰ هزار و ۹۹۰ واحد از آن‌ها اینماد دریافت كرده‌اند؛ یعنی معادل حدود ۳۰ درصد از کل واحدهای تجارت الکترونیکی. نمودار زیر تعداد واحدهای دارای اینماد فعال را در سال‌های ۱۳۸۹ تا پایان ۱۴۰۱ نشان می‌دهد.

به‌طور‌کلی، ۶۵ درصد از کل واحدهای تجارت الکترونیکی در سال گذشته به فروش کالا تعلق داشته است و ۳۳ درصد از واحدها در حوزه فروش خدمات فعال بوده‌اند و ۲ درصد باقی‌مانده نیز هم‌زمان به فروش کالا و خدمات پرداخته‌اند.

ارزش اسمی تولید ناخالص داخلی به قیمت‌های جاری با احتساب نفت در سال ۱۴۰۱، با رشد ۵۲ درصدی درمقایسه‌با سال ۱۴۰۰ به حدود ۱۴ هزار و ۱۲۳ هزار میلیارد تومان رسیده است. همچنین، ارزش اسمی تولید ناخالص داخلی به قیمت‌های جاری بدون احتساب نفت حدود ۱۱ هزار و ۷۲۳ همت بوده که درمقایسه‌با سال ۱۴۰۰ رشدی ۵۱ درصدی را نشان می‌دهد.

در جدول زیر که در گزارش مرکز توسعه تجارت الکترونیکی آمده است، ارزش تجارت الکترونیکی با ارزش تولید ناخالص داخلی در سال‌های ۱۳۹۷ تا ۱۴۰۰ ذکر شده است.

در این گزارش، مبلغ فروش کالا و مبلغ فروش خدمات به‌تفکیک هر‌ماه از سال ۱۴۰۱ در قالب یک نمودار نمایش داده شده است. بر‌اساس این نمودار، کمترین مبلغ تراکنش از‌طریق درگاه پرداخت اینترنتی هم در‌خصوص کالا و هم خدمات متعلق به خرداد ۱۴۰۱ بوده و بیشترین مبلغ نیز برای اسفند ۱۴۰۱ ثبت شده است.

از منظر تعداد خدمات و کالاهایی که در ماه‌های مختلف سال گذشته فروخته شده است، تعداد تراکنش‌های خرید اینترنتی کالا در مهر ۱۴۰۱ به بیشترین حد خود رسیده است. تعداد تراکنش‌های خرید خدمات در ماه‌های مختلف سال ۱۴۰۱ نوسان چندانی نداشته است.

بر‌اساس یافته‌های گزارش مرکز توسعه تجارت الکترونیکی، منابع دولتی و جمع‌سپاری مالی روش تأمین مالی، تنها ۲ درصد از واحدهای تجارت الکترونیکی بوده است. ۶ درصد از این واحدها از‌طریق شتاب‌دهنده‌ها و صندوق‌های خطرپذیر و فرشتگان کسـب‌وکار تأمین مالی کرده و سهم سایر روش‌ها هم تنها ۵ درصد بوده است. سایر واحدهای تجارت الکترونیک، یعنی ۸۵ درصد از آن‌ها، از سرمایه شخصی برای تأمین مالی استفاده کرده‌اند.

در میان واحدهای تجارت الکترونیکی، حدود ۴۰ درصد از این واحدها شبکه‌های اجتماعی را به‌عنوان اصلی‌ترین روش ارائه کالا و خدمت خود به‌عنوان فضای تجاری مکمل در‌کنار استفاده از وب‌سایت انتخاب کرده‌اند. ۲۶ درصد از واحدهای تجارت الکترونیکی استفاده از تلفن و ۲۳ درصد استفاده از پیام‌رسان‌ها و ۱۱ درصد استفاده از نرم‌افزار تلفن‌همراه را برای ارائه کالا و خدمت خود در‌کنار فضای تجاری‌شان (درکنار به‌کارگیری وب‌سایت) انتخاب کرده‌اند.

در میان شبکه‌های اجتماعی و پیام‌رسان‌های مختلف داخلی و خارجی، بیشتر واحدهای تجارت الکترونیکی از اینستاگرام برای عرضه کالا و خدمات استفاده کرده‌‎اند. تلگرام و واتساپ دیگر پلتفرم‌های مورد‌استفاده این واحدها بوده‌اند. سهم ایتا در این زمینه ۲۱ درصد، روبیکا ۱۴ درصد، بله ۱۱ درصد و سروش ۵ درصد بوده است. سایر پلتفرم‌ها نیز به میزان ۹ درصد استفاده شده‌اند.

نتایج این گزارش نشان می‌دهد که ۷۱ درصد از واحدهای تجارت الکترونیکی، درگاه پرداخت اینترنتی را به‌عنوان اصلی‌ترین روش دریافت وجه از مشتری انتخاب کرده‎اند. ۱۹ درصد از آن‌ها انتخابشان برای دریافت وجه روش واریز بانکی است و پس‌از‌آن به‌ترتیب پرداخت در محل به نماینده کسب‌وکار و پرداخت در محل به مأمور پست را برای دریافت وجه از مشتری انتخاب کرده‌اند.

* گزارش کامل تجارت الکترونیکی سال ۱۴۰۱ را این‌جا ببینید.