گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس: اقبال کم ناشران به تولید کتاب الکترونیک
مرکز پژوهش‌های مجلس در گزارشی با عنوان «واکاوی چالش‌های اقتصادی حوزه کتاب و ارائه راهکار» آمارهایی از نشر الکترونیک کتاب و گردش مالی آن ارائه داده است. بر اساس آمارهای موجود تا سال ۱۴۰۲ در مجموع یک میلیون و ۷۶۶ هزار و ۹۳۱ عنوان کتاب از خانه کتاب شابک گرفته و منتشر شده‌اند در حالی که تعداد کتاب‌های الکترونیکی منتشرشده حدود ۱۰۰ هزار عنوان برآورد می‌شود.
این گزارش تأکید می‌کند که بخش قابل توجهی از این تعداد مربوط به بخش خصوصی است و مثلاً فیدیبو ۶۲ هزار عنوان کتاب الکترونیکی دارد. طاقچه هم در آخرین گزارش سالانه خود اعلام کرده که بیش از ۹۲ هزار عنوان کتاب دارد.
پیش از این علی محمدپور، دبیر انجمن فعالان کتاب دیجیتال اعلام کرده بود که در بسیاری از کشورهای پیشرفته سهم گردش مالی کتاب دیجیتال نسبت به کتاب چاپی تا ۳۵ درصد است در حالی که در ایران این سهم ۷ درصد برآورد می‌شود. او در گفت‌وگو با فرهیختگان گفته بود حدود سه میلیون کاربر از ۱۲۰ هزار عنوان کتاب منتشرشده الکترونیک استفاده می‌کنند. از آنجا که قیمت کتاب‌های الکترونیک تا یک‌سوم کتاب‌های چاپی است سهم بازار فروش کتاب‌های الکترونیک ۷ درصد کل سهم بازار کتاب است. او همچنین با استناد به آمار استاتیستا گفته بود که حدود ۱۰ میلیون ایرانی تجربه خواندن کتاب الکترونیک دارند. هرچند کاربران موجود رسمی پلتفرم‌های کتاب دیجیتال دو و نیم میلیون نفر هستند.
در سال ۱۳۹۶ گردش مالی کتاب الکترونیک در کشور حدود ۲۰ میلیارد تومان بود که در سال ۱۴۰۱ به رقم ۲۵۰ میلیارد تومان افزایش پیدا کرد. مرکز پژوهشها اعلام کرده که در نتیجه میزان اقبال به کتاب الکترونیک هر سال دو برابر شده و در دوران کرونا چهار برابر شده است. هرچند باید افزایش قیمت کتاب را هم در این افزایش گردش مالی در نظر گرفت.
آمارهای جهانی می‌گویند در سال ۲۰۱۹ رقم ۱۸٫۳ میلیارد دلار برای فروش کتاب‌های الکترونیکی در بازار جهانی ثبت شده که نسبت به سال ۲۰۱۸ رشد ۴۰ درصدی داشته است. همچنین در سال ۲۰۱۹ حدود ۹ درصد از فروش بازار جهانی کتاب مختص کتاب‌های الکترونیکی بود.
گزارش مرکز پژوهشها مهم‌ترین مشکل در این حوزه را عدم ورود ناشران داخلی به نشر الکترونیک می‌داند. بر اساس یک نظرسنجی از ناشران در سال ۱۴۰۰، ۷۶ درصد آن‌ها در حوزه نشر الکترونیک تولید ندارند. در حوزه کتاب صوتی هم آمار به همین ترتیب است. طبق نظرسنجی سازمان فرهنگ، هنر و ارتباطات از ناشران، بیش از ۸۹ درصد آن‌ها فعالیت و تولیدی در زمینه کتاب‌های صوتی ندارند. فعالان حوزه نشر صوتی گفته‌اند عواملی مانند عدم رعایت حق نشر این نوع از محتوا، کم‌توجهی و حمایت ناچیز دولت از ناشران کتاب صوتی نسبت به کتاب‌های چاپی، تصورات نادرست سیاستگذاران درباره این نوع از کتاب بخشی از موانع رشد این حوزه هستند.
ناشران ضعف برنامه‌های کتابخوان الکترونیک را یکی از دلایل ضعف نشر الکترونیک عنوان کرده‌اند. این گزارش از قول یکی از ناشران فعال نوشته که تکنولوژی‌ها در این زمینه مربوط به ۲۰ سال پیش هستند.
از میان ۲۳ برنامه کتابخوان الکترونیکی در کشور، میزان نصب فعال چهار برنامه فیدیبو، طاقچه، کتابراه و کتاب سبز در گوگل‌پلی و بازار بیشتر از بقیه است و می‌توان آن‌ها را پرکاربردترین برنامه‌ها دانست. بر اساس یک پژوهش دانشگاهی با عنوان «شناسایی ویژگی‌های برنامه‌های کتابخوان الکترونیکی و ارزیابی برنامه‌های پرکاربرد ایرانی» دو برنامه طاقچه و فیدیبو از نظر ارائه خدمات و برخورداری از ویژگی‌های مورد توجه در وضعیت مطلوب‌تری قرار دارند.
نظرات