آشفته‌بازار آیفون؛ وقتی ممنوعیت واردات به سودجویان فرصت جولان می‌دهد
می‌شد حدس زد که اِعمال ممنوعیت برای واردات گوشی‌های اپل از آیفون ۱۴ به‌بعد بازار موبایل ایران را به‌شدت تحت‌تأثیر قرار دهد. فارغ از کوتاه‌ماندن دست مردم از فناوری روز دنیا و محروم‌شدن از فرصت انتخاب گوشی‌های محبوبشان، از همان زمان که زمزمه ممنوع‌شدن واردات گوشی آمریکایی آیفون مطرح شد و سپس کار به رجیستر‌نشدن گوشی‌های آیفون ۱۴ رسید، کارشناسان، برخی مسئولان، واردکنندگان و فعالان حوزه موبایل پیامدهای منفی این تصمیم را گوشزد کردند.
وفور کالای قاچاق در کشور، نوسان‌های قیمت، گران‌فروشی و التهاب در بازار موبایل از‌جمله تبعات این تصمیم بود. با وجود تمام شایعه‌هایی که درباره احتمال رجیستر‌شدن آیفون ۱۴ و لغو ممنوع‌شدن واردات آیفون ۱۴ و آیفون ۱۵ منتشر شد و بدون توجه به تلاش‌ها و نامه‌نگاری‌های بعضی از مسئولان، این ممنوعیت و محدودیت همچنان پابرجا ماند تا امروز با انواع شیوه‌های عجیب واردات مدل‌های قدیمی‌تر آیفون مواجه شویم که بازار را به‌شدت ناسالم و همه‌چیز را به‌ضرر مصرف‌کننده تمام کرده است.
پیش‌از‌این، اخباری درباره ورود گوشی‌های ریپک و ریفربیشد آیفون ۱۳ به بازار ایران منتشر شده بود. غیر‌قانونی‌بودن و رجیستر‌نشدن آیفون ۱۴ و ۱۵ در ایران تقاضا برای مدل‌های قدیمی‌تر، مخصوصاً آیفون ۱۳ را افزایش داد. باوجوداین، توقف تولید مدل‌های مختلف آیفون ۱۳ باعث شد تا عرضه گوشی‌های نو از میزان تقاضا کمتر شود و در‌نتیجه، گوشی‌های آیفون ۱۳ استوک، کارکرده، ریفربیشد و ریپک با ترفندهای مختلفی به بازار ایران وارد و به اسم گوشی نو و دست‌اول با قیمت غیر‌واقعی فروخته شوند.
آیفون ۱۳ زمین بازی جدیدی برای کلاه‌برداری و سودجویی از مردم شده است
تعداد بسیار کمی از خریداران و مصرف‌کنندگان هستند که تفاوت میان گوشی نو و دست‌اول با گوشی کارکرده و ریپک‌شده را بدانند و همین ناآگاهی باعث می‌شود افراد قیمت‌های گزافی را برای دستگاهی بپردازند که ارزش واقعی خریدش چندده‌میلیون تومان کمتر از پولی است که خریداران هزینه می‌کنند.
یکی از واردکنندگان و فروشندگان آیفون در گفت‌وگو با زومیت از جدیدترین ترفندهایی می‌گوید که این روزها برای کلاه‌گذاشتن بر سر متقاضیان مدل‌های مختلف آیفون ۱۳ به‌کار می‌رود:
گوشی‌هایی که در‌حال‌حاضر وارد بازار می‌شوند، گوشی‌هایی هستند که سریالشان با 5L شروع می‌شود و شنیده‌ام که همان گوشی‌های ریفربیشد اپل هستند که جعبه‌هایشان هم در امارات چاپ شده است. وقتی IMEI آن را در سایت اپل وارد می‌کنید، خطا می‌دهد و می‌گوید تاریخ خرید این دستگاه مشخص نیست (Purchase date not valid). برای بعضی از این دستگاه‌ها هم خطای دیگری می‌دهد و می‌نویسد این سریال وجود ندارد.- واردکننده و فروشنده گوشی‌های آیفون
ماجرای گوشی‌های دارای سریال 5L چیست؟
فرد یادشده که از فروشندگان پاساژ علاءالدین تهران است، می‌گوید دلیل دریافت این خطا از سایت اپل دقیقاً مشخص نیست؛ اما اخیراً این گوشی‌ها به‌وفور در بازار موبایل کشور دیده می‌شوند. وی در‌ادامه اضافه می‌کند:
گوشی‌هایی که سریالشان با 5L شروع می‌شود، به اسم گوشی‌های Not Active و ریفربیشد در بازار فروخته می‌شوند؛ اما وقتی گوشی را در سایت اپل وارد می‌کنید، پیغام Please active your device (برای دستگاه‌های Not Active است) را نمی‌دهد.- واردکننده و فروشنده گوشی‌های آیفون
مدیر فروش یکی از شرکت‌ها و پلتفرم‌های فروش لوازم دیجیتال هم این گفته را تأیید می‌کند و درباره گوشی‌های دارای سریال 5L به خطای دیگری هم اشاره می‌کند: «IMEI بعضی از این گوشی‌ها را که در سایت اپل وارد می‌کنید، متوجه می‌شوید تاریخ ساخت گوشی سال ۱۹۷۸ است.»
این مسئله موضوع عجیبی نیست و فقط هم برای گوشی‌های موجود در بازار موبایل ایران اتفاق نمی‌افتد.
موضوع این است که شرکت اپل برای بعضی گوشی‌های دست‌دوم که خودش رسماً ریفربیشد نکرده است، هنگام ثبت در سایت اپل پیغام «خریده‌شده در سال ۱۹۷۸» را نمایش می‌دهد. اپل با این پیغام و اشاره نمادین به سال ۱۹۷۸ به کاربر اطلاع می‌دهد که گوشی او گوشی دست‌دومی ریفربیشدی است که از‌طریق اپل خریده‌نشده و فروشنده‌های متفرقه آن را فروخته‌اند.
دلیل دریافت این خطا که مدیر فروش این شرکت فروش کالای دیجیتال به آن اشاره کرده، نیز همین است که نشان می‌دهد گوشی مدنظر دست‌دوم است.
چرا تاریخ تولید بعضی گوشی‌ها ۱۹۷۸ ذکر شده است؟
دلیل ذکر تاریخ ۱۹۷۸ در این مواقع ارزش و اهمیتی است که سال ۱۹۷۸ برای شرکت اپل دارد. شرکت اپل سال ۱۹۷۶ تأسیس شد و تولید محصولاتش را از سال ۱۹۷۸ آغاز کرد. ذکر این سال در خطای مذکور بیشتر جنبه نمادین دارد و قاعدتاً بدین‌معنی نیست که گوشی در آن سال ساخته شده است.
سایت اپل به کاربران خود امکان می‌دهد تا تاریخ ۱۹۷۸ دستگاهشان را اصلاح کنند؛ اما برای این کار باید مدرک خرید از فروشگاه‌های رسمی اپل ارائه دهند. با‌توجه‌به اینکه اپل استور در ایران وجود ندارد، چنین امکانی برای ایرانی‌هایی که هنگام ثبت گوشی چنین پیغامی را دریافت می‌کنند، فراهم نیست.
بعضی گوشی‌های آیفون ۱۳ را ارزان پک می‌کنند و گران می‌فروشند
درکنار واردات گوشی‌هایی با سریال 5L، یکی دیگر از معضلاتی که در واردات گوشی‌های آیفون ۱۳ از کشور امارات وجود دارد، موضوع پک‌شدن این آیفون‌ها است. مدیر فروش شرکت مذکور در گفت‌وگو با زومیت از مشاهدات اخیرش در کشور امارات می‌گوید:
یک ماه پیش که امارات بودم، نمونه‌هایی را می‌دیدم که بازرگان‌های خارجی گوشی‌های آیفون را به‌صورت فله‌ای می‌فروختند. این یعنی از بازرگان می‌پرسیدند چه جعبه‌ای می‌خواهد، چه پارت نامبری داشته باشد، چه کابلی داشته باشد و... . در‌واقع، خود خریدار مشخصات پکی را که می‌خواهد انتخاب می‌کند، برایش پک می‌کنند. بازرگان ایرانی هم گوشی را با مشخصات دلخواهش می‌خرد و این‌جا می‌فروشد.- مدیر فروش شرکت واردات و فروش کالای دیجیتال
فروشنده دیگری که خودش در حوزه واردات هم فعالیت می‌کند، می‌گوید اکثر کسانی که گوشی‌ها را به این شیوه وارد می‌کنند، آن‌ها را به‌عنوان گوشی نو و به همان قیمت می‌فروشند. این در حالی است که خودشان گوشی را به قیمت گوشی استوک و ریفربیشد خریده‌اند.
فروش گوشی ریفربیشد و استوک موضوعی غیر‌عادی نیست. مدیر فروش شرکت فعال در حوزه واردات و فروش کالاهای دیجیتال می‌گوید:
خود شرکت اپل هم این گوشی‌های استوک را با ۱۸ ماه گارانتی عرضه می‌کند؛ اما به‌عنوان گوشی نو و بازنشده آن‌ها را نمی‌فروشد. فقط در کشور ما این گوشی‌ها به‌عنوان گوشی نو فروخته می‌شود و سود بازرگانی واردات و خرید و فروش آن هم بسیار زیاد است. واردکننده‌ها و فروشنده‌های آیفون در ایران این گوشی را در امارات به‌عنوان گوشی استوک با قیمت ارزان‌تر می‌خرند؛ اما به اسم گوشی نو و به قیمت گوشی نو می‌فروشند.- ، مدیر فروش شرکت واردات و فروش کالای دیجیتال
همان‌طور‌که این مدیر فروش می‌گوید، گوشی‌های استوک و ریفربیشد ایراد یا نقصی ندارند؛ بلکه گوشی‌هایی هستند که احتمالاً مشکل یا نقص داشته‌اند؛ اما شرکت اپل این نقایص را برطرف و دوباره آن‌ها را پک و با قیمت ارزان‌تری به بازار عرضه می‌کند.
مسئله این است که بعضی از این گوشی‌های آیفون ۱۳ ریفربیشد که در بازار ایران وجود دارد، به نام گوشی نو و با همان قیمت فروخته می‌شوند. تعداد دیگری از این گوشی‌ها وضعیت به‌مراتب بدتری دارند؛ یعنی با ترفندهایی دست‌کاری می‌شوند و به‌عنوان گوشی دست‌اول عرضه می‌شوند.
دست‌کاری مشخصات گوشی با کیت‌های چینی و اماراتی
دست‌کاری مشخصات گوشی با کیت‌های خاص، ترفند دیگری است که بعضی واردکنندگان برای سوءاستفاده از مصرف‌کننده و به‌دست‌آوردن سود بیشتر از آن استفاده می‌کنند. همان واردکننده و فروشنده پاساژ علاءالدین به زومیت می‌گوید:
کیت‌‌هایی که عمدتاً تولید چین و امارات هستند، وارد بازار شده‌اند که از‌طریق آن‌ها تمام مک آدرس، بلوتوث آدرس و... دستگاه را می‌شود به‌صورت دستی وارد کرد، فقط IMEI گوشی را نمی‌توانید تغییر دهید. اتفاقی که الان در بازار می‌افتد، این است که دستگاه‌های تمیز و در حد نو را برمی‌دارند با این کیت‌ها سلامت باتری (Battery Health) را به ۱۰۰ درصد تغییر می‌دهند و گوشی را در بهترین حالت به‌عنوان گوشی دست‌دوم با سلامت باتری ۱۰۰ درصد می‌فروشند یا اصلاً اشاره‌ای به دست‌دوم‌بودن آن نمی‌کنند. جعبه گوشی را پلمب می‌کنند و به‌عنوان گوشی نو و اکتیو‌شده می‌فروشند.- ، واردکننده و فروشنده گوشی‌های آیفون
مجموع این شرایط باعث شده است تا از یک سو، رکود در بازار باشد و از سوی دیگر، همه‌چیز به‌ضرر مصرف‌کننده و خریدار تمام شود. این واردکنندگان و فروشندگان اعتقاد دارند این وضعیت نابه‌سامان نتیجه ممنوعیت واردات آیفون و رجیستر‌نشدن مدل‌های ممنوعه موجود در بازار است:
بسیاری از این مشکلات به‌دلیل عرضه‌نشدن مدل‌های جدید آیفون است. کل بازار دیجیتال خواه‌ناخواه تحت‌تأثیر گوشی‌های آیفون قرار می‌گیرد و قیمت گوشی‌های سایر برندها هم تحت‌تأثیر محدودیتی قرار گرفته‌اند که برای واردات آیفون ایجاد شده‌اند.
همه علیه مصرف‌کننده نهایی
مدیر فروش شرکت ارائه‌دهنده کالاهای دیجیتال نیز در توضیح وضعیت آشفته بازار آیفون می‌گوید: «این وضعیت به‌هیچ‌عنوان به سود مصرف‌کننده نیست؛ چون در این شرایط نابه‌سامان تفاوت قیمت بسیار زیاد است. در سایت ما، آیفون ۱۳ پرومکس با ظرفیت یک ترابایت به قیمت ۶۹ میلیون است؛ اما در سایت دیگری آیفون ۱۳ پرو مکس دو سیم‌کارته با ظرفیت ۲۵۶ گیگابایت ۹۰ میلیون قیمت دارد. با این شرایط مشتری نمی‌داند این ۳۰ میلیون تومان تفاوت قیمت چه دلیلی دارد؟ کدام گوشی را بخرد و... .»
به‌نظر او، نبود اصول و ضوابط مشخص در بازار موبایل ایران دلیل اصلی ایجاد این نابه‌سامانی است: «در امارات همه شرکت‌ها و بازرگان‌ها می‌دانند که آیفون ۱۳ پرو مکس را فقط ایرانی‌ها و کشورهای آفریقایی می‌خرند؛ یعنی کشورهایی که اصول خاصی ندارند و گوشی‌های استوک و ریپک و ریفربیشد وارد می‌کنند.»
با وجود تداوم ممنوعیت واردات مدل‌های جدید آیفون، همچنان این مدل‌ها وارد کشور می‌شوند؛ البته فروش آن‌ها در مواقعی برای فروشندگان دردسرساز هم شده است:
این گوشی‌ها در بازار فیزیکی خرید‌و‌فروش می‌شوند و تا امروز نمونه‌ای را ندیده‌ام که گوشی‌های آیفون ۱۴ و ۱۵از بازار جمع شده باشند. بااین‌حال، مسئله‌ای که درباره این گوشی‌ها وجود دارد، این است که چون غیرقانونی هستند، خریدار هرچند با علم به اینکه رجیستر نمی‌شود، گوشی را می‌خرد. بااین‌حال، می‌تواند با ادعای اینکه نمی‌دانسته کالا غیرقانونی است، ثبت شکایت کند و بلافاصله کالا به فروشنده عودت داده می‌شود؛ چون می‌گویند گوشی قاچاق است؛ اما توجه نمی‌کنند که خریدار در زمان خرید هم از غیر‌قانونی‌بودن و ممنوع‌شدن گوشی مطلع بوده است.- مدیر فروش شرکت واردات و فروش کالای دیجیتال
وضعیتی که امروز به شکل‌های مختلفی بازار موبایل را ناسالم و راکد کرده است، هم به اقتصاد کشور آسیب می‌زند و هم برای بعضی واردکنندگان و فروشندگان مشکل‌ساز است؛ اما ضرر اصلی را متوجه مردمی می‌کند که خریدار و مصرف‌کننده نهایی این گوشی‌ها هستند.
در اغلب مواقع، از آن‌ها به‌دلیل کمبود آگاهی و آشنا‌نبودن با روند و فرایندهای واردات سوءاستفاده می‌شود و آسیب و ضررهای مختلفی می‌بینند، فقط به این دلیل که می‌خواهند کالای دلخواهشان را داشته باشند؛ اما یا با محدودیت‌های قانون‌گذاران مواجه می‌شوند یا واردکنندگان و فروشندگان سودجو جیبشان را خالی می‌کنند.