گزارش اقتصادی «شاپرک»؛ ۹۲.۵ درصد تراکنش‌های اینترنتی آذر کمتر از ۶۰۰ هزار تومان بود

آذر امسال، ۸۹.۷۲ درصد خدمات ارائه‌شده شاپرک (شرکت شبکه الکترونیکی پرداخت کارتی) برای خرید کالا و خدمات بوده و تعداد و مبلغ تراکنش‌ها روندی افزایشی پیدا کرده است. بااین‌حال، دقیق‌ترشدن در آمار این گزارش، نشانه‌هایی از کاهش قدرت خرید مردم را نمایان می‌کند؛ ازجمله اینکه ۹۲.۵ درصد تراکنش‌های اینترنتی رقمی کمتر از ۶۰۰ هزار تومان بوده و ارزش حقیقی تراکنش‌ها بدون درنظرگرفتن اثر تورم، حاکی از رشد منفی تراکنش‌های شاپرک است.

آخرین گزارش اقتصادی شرکت شبکه الکترونیکی پرداخت کارتی شاپرک که مربوط به آذر ۱۴۰۲ است، با تحلیل وضعیت آماری تراکنش‌ها، این ارقام را با سال گذشته مقایسه می‌کند. براساس این گزارش، در این ماه ۴.۱۰۶ میلیون تراکنش به ارزش ۱۰ هزار و ۴۲۸ میلیارد ریال در شبکه پرداخت الکترونیک کشور انجام شده است که افزایش ریالی ۲۵.۱۳ درصدی را درمقایسه‌با آبان سال پیش نشان می‌دهد. همچنین، این رقم درمقایسه‌با آبان‌ رشد ۰.۰۶ درصدی در تعداد و ۱.۳۴ درصدی در ارزش ریالی را نشان می‌دهد.

این گزارش نسبت تراکنش‌های هر‌یک از ابزارهای پذیرش و سهم هر‌یک از انواع خدمات پرداخت الکترونیک‌کارت (خرید کالا و خدمات، پرداخت قبض و خرید شارژ تلفن همراه و مانده‌گیری) را با ارائه شاخص‌هایی بررسی کرده است.

شاپرک درادامه رشد ارزش تراکنش‌های شاپرک را تحلیل کرده است. بر این اساس با اینکه ارزش اسمی تراکنش‌های آذر ۱۴۰۲ درمقایسه‌با آبان با رشد ۱.۳۴ درصدی همراه بوده، ارزش حقیقی تراکنش‌ها رشد منفی ۱.۵۱ درصدی را تجربه کرده است. ارزش حقیقی تراکنش‌ها در‌واقع ارزش تراکنش‌های شاپرکی بدون درنظرگرفتن اثرهای تورم است.

سوئیچ شرکت شبکه الکترونیکی پرداخت کارت سه نوع «ابزار پذیرش اینترنتی» و «ابزار پذیرش موبایلی» و «ابزار پذیرش کارتخوان فروشگاهی» را پشتیبانی می‌کند که در این گزارش اقتصادی، تعداد هریک از این ابزارها درکنار سایر عوامل نظیر تعداد تراکنش و دسترسی و توسعه شبکه پرداخت الکترونیک کارتی بررسی شده است.

بر این اساس تعداد ابزارهای شاپرکی در مجموع درمقایسه‌با آبان رشد منفی ۰.۴۷ درصدی را تجربه کرده‌اند که به‌نظر می‌رسد دلیل این تغییر کاهش منفی ۰.۷۹ درصدی تعداد ابزار کارتخوان فروشگاهی است. ابزارهای پذیرش اینترنتی در آذر امسال درمقایسه‌با آبان ۱۴۰۲ رشد ۲.۶۶ درصدی را تجربه کرده‌اند.

کارتخوان فروشگاهی با سهم ۹۱.۶۶ درصدی، بیشترین تعداد تراکنش را در بین سایر ابزارهای پذیرش داشته است و ابزار پذیرش اینترنتی و ابزار پذیرش موبایلی به ترتیب در جایگاه‌های بعدی قرار گرفته‌اند.

بیشترین سهم بازار تراکنش‌های شاپرکی دراختیار ابزار کارتخوان فروشگاهی است. این در حالی است که عواملی مانند محدودیت انجام تراکنش روی ابزار پذیرش موبایلی، تعداد زیاد ابزار کارتخوان فروشگاهی، فراگیربودن این ابزار، بی‌نیازی این ابزار به تجهیزات مکمل دیگر نظیر کامپیوتر یا گوشی موبایل و عواملی از‌این‌دست را ‌می‌توان از‌جمله عوامل تأثیرگذار بر تعداد تراکنش‌های ابزار پذیرش کارتخوان فروشگاهی دانست.

همچنین، گزارش شاپرک تأکید می‌کند که برای استفاده از ابزار پذیرش اینترنتی، به بستر اینترنتی امن و در استفاده از ابزار پذیرش موبایل، به دستگاه گوشی تلفن‌همراه نیاز است که ممکن است هنگام خرید در‌دسترس همگان قرار نداشته باشد.

در آذر متوسط تعداد تراکنش‌های اینترنتی با افزایش ۰.۹۴ درصدی، از ۲۳۴ تراکنش در آبان ۱۴۰۲ به ۲۳۶ تراکنش رسیده است. متوسط تعداد تراکنش هر ابزار پذیرش موبایلی ۱۴,۲۶۰ تراکنش است که این مقدار درمقایسه‌با ماه قبل با کاهش ۳۹۵.۰۶ واحدی همراه بوده است.

همچنین بر‌اساس بررسی‌های این گزارش، تراکنش‌های ابزار پذیرش موبایلی به‌طور متوسط کمترین ارزش ریالی را داشته است و ابزار پذیرش اینترنتی از این منظر رتبه نخست را دارد.

۹۸.۶۱ درصد مبلغ خدمات ارائه‌شده در آذر امسال مربوط به خدمت «خرید کالا و خدمات» بوده است و خدمت «مانده‌گیری» نیز به‌دلیل نبود اثر مالی بر مبلغ تراکنش‌های شبکه پرداخت، سهم مبلغی صفر را داشته است.

این بررسی نشان می‌دهد هم‌زمان با افزایش ۰.۳۲ درصدی سهم تعداد تراکنش‌های «خرید کالا و خدمات» در آذر ۱۴۰۲ درمقایسه‌با آذر ۱۴۰۱، سهم مبلغی آن نیز به میزان ۰.۰۱ درصد افزایش یافته است.

علاوه‌بر‌این، تعداد تراکنش‌های «پرداخت قبض و خرید شارژ» در قیاس نقطه‌به‌نقطه با کاهش ۰.۴۶ درصدی همراه بوده است. همچنین، تعداد تراکنش‌های مانده‌گیری نیز افزایش ۰.۱۴ درصدی را تجربه کرده است.

بر‌اساس گزارش شاپرک، استان‌های تهران، خراسان‌رضوی، فارس، اصفهان و خوزستان به‌ترتیب بیشترین تعداد کارتخوان فروشگاهی فعال را در آذر ۱۴۰۲ داشته‌اند.

این گزارش در بخش دیگر درباره تعداد ابزارهای پذیرش اینترنتی و موبایلی فعال سیستمی توضیح می‌دهد:

امکان استفاده از ابزارهای پذیرش اینترنتی و موبایلی برای انجام عملیات پرداخت الکترونیکی (برعکس کارتخوان فروشگاهی) به‌دلیل اینکه به حضور فیزیکی ابزار کارت نیاز ندارد، لزوماً به منطقه یا استان خاصی تعلق نداشته و از سایر نقاط کشور نیز امکان استفاده از خدمات این ابزارهای پذیرش میسر است. بنابراین محاسبه تعداد سرانه این ابزارها برای بررسی معنای دقیقی ندارد و تنها تعداد این ابزارها در استان‌های کشور بررسی می‌شود. این اطلاعات بر‌مبنای آدرس و استان ثبت‌شده در اطلاعات پذیرندگان ابزار پذیرش موبایلی و ابزار پذیرش اینترنتی محاسبه شده است.

این گزارش مبالغ تراکنش‌ها را با دقت بیشتر بررسی و دامنه مبلغی تراکنش‌های ابزار کارتخوان فروشگاهی را ترسیم کرده است که نشان می‌دهد:

• ۹۴.۹۰ درصد تعداد تراکنش‌های ابزار کارتخوان فروشگاهی مبلغ کمتر از ۶میلیون ریال داشته‌اند.
• ۵.۰۰ درصد تراکنش‌های ابزار کارتخوان فروشگاهی در بازه مبلغی ۶میلیون و ۱ ریال تا ۲۰۰ میلیون ریال بوده‌اند.
• ۰.۱۰ درصد تراکنش‌ها با مبلغ بیش از ۲۰۰ میلیون ریال انجام گرفته‌اند.

دامنه مبلغی تراکنش‌های انجام‌شده با ابزار پذیرش اینترنتی، مبیّن آن است که بیشترین تعداد تراکنش‌ها در کمتر از بازه ۶ میلیون ریال قرار گرفته‌اند و این بازه ۹۲.۵۵ درصد از کل تراکنش‌ها را دربر می‌گیرد. در این ابزار پذیرش حدود ۴.۴۱ درصد کل تراکنش‌ها در بازه مبلغی بیشتر از ۶ میلیون تا ۲۰ میلیون ریال هستند.

شرایط تراکنش‌های ابزار پذیرش موبایلی با ابزار پذیرش اینترنتی و کارتخوان فروشگاهی کاملاً متفاوت بوده است؛ به‌نحوی که ۲۶.۷۷ درصد مجموع تراکنش‌ها مبلغ بین ۰ تا ۵۰ هزار ریال و ۵۲.۴۶ درصد تراکنش‌ها مبلغ بین ۵۰۰۰۱ تا ۲۵۰ هزار ریال داشته‌اند.

در این آمار، باید به تأثیر ممنوعیت ارائه خدمت خرید کالا و خدمات با استفاده ابزار پذیرش موبایلی توجه کرد که دی ۱۳۹۴ بانک مرکزی آن را اعلام کرد. نکته مهم در پرداخت قبض و خرید شارژ تلفن همراه با ابزار پذیرش موبایلی، اعمال محدودیت سقف مبلغی ۲میلیون ریالی است.

شاپرک در فصل دیگری از این گزارش تراکنش‌های دهک‌ها را مقایسه می‌کند و می‌گوید: «محاسبه این نسبت (نسبت متوسط ارزش دهک دهم به دهک اول) برای مبلغ تراکنش‌ها، بیانگر توزیع نابرابر مبلغی تراکنش‌هایپرداخت الکترونیک کارتی است که روند غیرمتمرکز آن بیانگر تغییر ارزش تراکنش‌های این شبکه همراه با تغییرات اقتصادی جامعه است.»

متوسط مبلغ تراکنش‌های خرید کالا و خدمات در دهک آخر قیمتی در ابزار پذیرش اینترنتی بیشتر از ابزار کارتخوان فروشگاهی است، این امر مؤید این موضوع است که ابزار پذیرش اینترنتی ابزار مطلوب انجام تراکنش‌های خرید در دهک دهم است.

آمار مربوط به خرید کالا و خدمات هم نشان می‌دهد که به‌طور متوسط ۷۰ درصد تراکنش‌ها در ابزارهای کارتخوان فروشگاهی و اینترنتی مربوط به خرید کالا و خدمت با مبلغ کمتر از ۱میلیون ریال بوده است.