گزارش ۲۰۲۳ استاتیستا: ایران چهارمین کشور با بیشترین قطعی اینترنت و بیشترین خسارت

اعمال محدودیت اینترنت در طول سال ۲۰۲۳ برای ایران که چهارمین کشور با بیشترین میزان قطعی اینترنت است، ۳۳.۷ میلیون نفر را تحت تاثیر قرار داده است. این آمار که برآمده از گزارش اخیر پایگاه داده‌ای استاتیستا است، نشان می‌دهد در طول سال گذشته میلادی، ایران چهارمین کشور با بیشترین میزان خسارت ناشی از قطعی و فیلترینگ اینترنت بوده است.

در جهان بزرگی که میلیاردها نفر از طریق اینترنت به هم متصل می‌شوند، دسترسی به اینترنت برای شماری از ساکنان زمین رویایی دور از دسترس است. از یک سو زیرساخت بی‌کیفیت و قطعی‌های غیرعمدی و از سوی دیگر اعمال فیلترینگ و محدودیت‌های شدید، سبب کاهش دسترسی به اینترنت و ایجاد نابرابری شده است.

بر اساس گزارش‌های پیشین استاتیستا، تا سال ۲۰۲۲، چین کمترین سطح آزادی اینترنت در سطح جهان را داشت و میانمار و ایران به‌ترتیب پس از آن قرار داشتند. اکنون رده‌بندی جدید قطعی اینترنت در سال ۲۰۲۳، ایران در رتبه چهارم بیشترین میزان قطعی و فیلترینگ اینترنت جای گرفته است. پیش از ایران، هند، میانمار و اتیوپی به‌ترتیب در سه جایگاه اول قرار گرفته‌ و روسیه، تانزانیا، سنگال و جمهوری آذربایجان هم در رده‌های پس از ایران هستند.

برپایه این گزارش در بسیاری از کشورها قطع کردن اینترنت و ایجاد اختلال در آن پاسخی به نارضایتی‌ها و ناآرامی‌هاست. این نوع خاموشی‌ها زمانی رخ می‌دهد که شخصی (معمولاً دولت) به‌عمد اینترنت یا دسترسی به شبکه‌های اجتماعی را مختل کند؛ اقدامی که البته همیشه مورد انتقاد و اعتراض بوده است. قطع اینترنت در جریان انقلاب ۲۰۱۱ مصر و کودتای نافرجام ترکیه در سال ۲۰۱۶ مصادیقی از این نوع برخورد با اینترنت از سوی حکومت‌هاست.

در هند که در سال ۲۰۲۳ بیشترین سهم را در قطعی اینترنت داشته، وقوع تنش‌های قومیتی بهانه‌ی قطعی هدفمند اینترنت از سوی دولت شد. طبق این بررسی، حدود ۵۹ میلیون نفر در مجموع تقریباً ۸هزار ساعت تحت تاثیر این خاموشی قرار گرفته و بیشترین خسارت را دیده‌اند. ناآرامی‌های مشابهی در میانمار و اتیوپی هم وضعیت امروز اینترنت ساکنان این کشورها را رقم زده است.

پیش از این در دومین گزارش کیفیت اینترنت، با اشاره به بررسی‌های وب‌سایت سرف‌شارک، آمده بود که اغلب قطعی‌های اینترنت ایران در سال ۲۰۲۳ در روزهای جمعه و در رابطه با حوادث سیاسی اجتماعی زاهدان رخ داده است. طبق این بررسی، ایران با ۱۴ بار قطع، هند با ۹ بار و پاکستان با سه بار قطعی به‌ترتیب محدودترین اینترنت‌های جهان در نیمه اول سال ۲۰۲۳ را داشته‌اند.

روند اختلال اینترنت و کاهش سرعت آن در ایران همواره ادامه داشته است. چنان که بر اساس گزارش ماهانه اسپیدتست، میانه سرعت اینترنت ثابت ایران در فوریه ۲۰۲۴ دچار کاهش شده و رتبه اینترنت ثابت کشور پنج پله افت کرده است.

با این همه بخش دیگری از قطعی اینترنت و کاهش کیفیت اینترنت ثابت کشور هم به کیفیت پایین زیرساخت نسبت داده شده است. پاییز امسال وزیر ارتباطات گفته بود: «زیرساخت‌های ارتباطات ثابت در ده سال گذشته نوسازی نشده و بدترین کیفیت را دارد.»

گزارش تازه استاتیستا از شیوع قطعی اینترنت و کاهش عمدی سرعت آن در جهان خبر می‌دهد؛ آن هم در شرایطی که اینترنت در زندگی روزمره جایگاه ویژه‌ای دارد و محدود کردن دسترسی به آن می‌تواند پیامدهای مالی در پی داشته باشد. طبق بررسی پایگاه Top10VPN در روسیه، اتیوپی و میانمار، قطعی‌های متعدد اینترنت و مدت‌زمان طولانی این قطعی بسیار گران تمام شده است. چنان که حدود ۱۳۵۰ ساعت قطعی عمدی اینترنت و محدودیت هدفمند در ۲۰۲۳، به اقتصاد روسیه ۴ میلیارد دلار ضرر زده است.

یک سال پیش از این (۲۰۲۲ میلادی) هم روسیه با ۲۱.۵۹ میلیارد دلار بیشترین آسیب را از قطعی اینترنت دیده و در صدر جدول خسارت‌ها قرار داشت و پس از آن میانمار و ایران در رده‌های بعد بودند. در آن سال ایران ۱۱ مورد محدودیت اینترنتی را تجربه کرد که شامل فیلترینگ دو شبکه اجتماعی، ۵ قطعی سراسری و ۴ قطعی منطقه‌ای اینترنت بود. این وضعیت سبب شد سرف‌شارک ایران را دومین کشور دارای بیشترین محدودیت اینترنت در سال ۲۰۲۲ معرفی کند.

طبق بررسی شرکت فناوری Top10VPN، روسیه پس از حمله به اوکراین، ابتدا با محدود کردن و سپس فیلترینگ شبکه‌های اجتماعی و رسانه‌های خبری، خسارت‌بارترین انسداد اینترنت را در سال‌های ۲۰۲۲ و ۲۰۲۳ رقم زده است.

هزینه اقتصادی قطعی اینترنت در سال ۲۰۲۳ در حالی ۴ میلیارد دلار تخمین زده شده که فیلترینگ در سراسر این کشور ۱۱۳ میلیون نفر را تحت تأثیر قرار داده است. در واقع شمار بالای افراد تحت تاثیر اعمال قطعی‌ها و فیلترینگ، میزان خسارت را بالا برده است. برآورد هزینه محدود کردن اینترنت، روسیه را از کشور اتیوپی که در رتبه دوم قرار دارد، جلوتر می‌اندازد. در اتیوپی تقریباً ۳۰ میلیون نفر با هزینه اقتصادی ۱.۶ میلیارد دلاری تحت تأثیر این محدودیت‌ها قرار گرفتند.

میانمار به‌دلیل قطعی اینترنت در راستای سرکوب نارضایتی‌ها و همچنین محدود کردن دسترسی به شبکه اجتماعی ایکس (توئیتر سابق) از زمان آخرین کودتای این کشور در سال ۲۰۲۱، سومین جایگاه را به خود اختصاص داده است. هزینه‌های اقتصادی برای این امر به حدود ۱ میلیارد دلار رسیده است. میانمار همچنین کشوری است که اینترنت را برای طولانی‌ترین زمان در سال ۲۰۲۳ قطع کرده است: تقریباً ۱۹هزار ساعت. در همین حال فیلترینگ هدفمند در درازمدت حدود ۲۴ میلیون نفر از شهروندان این کشور را تحت تاثیر قرار داده است.

گزارش top10vpn با عنوان «قطعی اینترنت: تبعات اقتصادی از ۲۰۱۹ تا ۲۰۲۴» نشان می‌دهد که از ابتدای سال ۲۰۲۴ تاکنون، ۳۳ مورد مسدودسازی اینترنت در ۱۵ کشور ۱.۵۳ میلیارد دلار خسارت در پی داشته است.

جمع مدت‌زمان کل قطعی‌های عمدی اینترنت در این مدت در سراسر جهان ۲۴۸۷۱ ساعت بوده است و در میان کشورها میانمار با ۷۹۳.۶ میلیون دلار بیشترین آسیب را از قطعی اینترنت دیده و پس از آن هند و سودان قرار دارند.