معاون علمی رئیس‌جمهور: به‌جای بستن استارتاپ‌ها به جریان‌های اصیل و انقلابی فرصت رقابت بدهیم
نشست خبری روح‌الله دهقانی فیروزآبادی، معاون علمی، فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان رییس‌جمهور، امروز (هشتم اردیبهشت ماه) برگزار شد. در این نشست معاون علمی و فناوری رییس‌جمهور به یکی از جدی‌ترین مسائل روز در اکوسیستم اقتصاد دیجیتال کشور پرداخت. در چند ماه اخیر موضوع واگذاری سهام بعضی کسب‌وکارهای مطرح حوزه اقتصاد دیجیتال مطرح شده است؛ گلرنگ سهام تپسی را خرید و در هفته‌های اخیر هم اخباری از احتمال واگذاری عمده سهام دیجی‌کالا به همراه اول مطرح شده بود.
این مسئله تصوری مبنی بر این که فشار بیرونی برای واگذاری سهام استارتاپ‌های بزرگ به نهادهای حاکمیتی است، ایجاد کرد. معاون علمی و فناوری ریاست‌جمهوری اما این مسئله را تکذیب کرده و توضیح داد چون پیش از این، یک عده صحبت‌های نادرستی را بدون دلیل و مدرک درباره واگذاری بعضی کسب‌وکارهای حوزه اقتصاد دیجیتال به نیروهای انقلابی مطرح می‌کردند، این حساسیت به وجود آمد اما در اصل چنین هدفی وجود ندارد.
- میل به مصادره و انحصار؛ نگاه به اکوسیستم استارتاپی در حال تغییر است22 مرداد 02مطالعه '3
او در همین خصوص به فروش سهام تپسی اشاره کرد و گفت: «آقای منشی‌پور از ما خواست کمک کنیم که انتقال سهام تپسی حتماً انجام شود. این درخواست ابتدا با مخالفت معاونت علمی روبه‌رو شد اما با اصرار تپسی در نهایت با این موضوع موافقت کردیم.»
او چنین واگذاری‌هایی را نه به معنی واگذاری کسبوکارها به حاکمیت، بلکه نشان‌دهنده‌ی بلوغ این حوزه دانست:
واگذاری سهام این کسبوکارها بلوغ آن‌ها را نشان می‌دهد. این یعنی کسب‌وکارهای اقتصاد دیجیتال سرمایه‌های بزرگ از سایر شرکت‌ها جذب می‌کنند که در نهایت به بزرگ شدن جدی این کسبوکارها منجر می‌شود. یکی از این کسبوکارها با سرمایه یک واحدی وارد شده و الان سرمایه‌ی ۳۰۰ واحدی دارد. این یعنی هم فرصت رشد در این حوزه وجود داشت و هم سرمایه کلانی به این حوزه بازگشته است.- روح‌الله دهقانی فیروزآبادی، معاون علمی، فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان رییس‌جمهور
دهقانی فیروزآبادی در موضع‌گیری نسبت به مسئله‌ی فروش سهام کسب‌وکارهای اقتصاد دیجیتال حمایت خود از این موضوع را اعلام کرد و تنها شرط معاونت علمی، فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان رییس‌جمهور برای موافقت با فروش و واگذاری این سهام را بازگشت سرمایه به حوزه اقتصاد دیجیتال دانست.
هدف ما حاکمیتی کردن استارتاپ‌ها نیست
با این حال، سال گذشته با بعضی چالش‌ها و مشکلاتی که برای کسب‌وکارهای فعال در حوزه اقتصاد دیجیتال به وجود آمد چنین تصور می‌شود که اراده‌ای وجود دارد که مایل است در مدل مدیریتی کسب‌وکارهای این حوزه تغییراتی ایجاد کند. دهقانی فیروزآبادی وجود چنین موضوعی را کذب دانست و توضیح داد:
هم من هم آقای زارع‌پور دفاع و حمایت همه‌جانبه از کسبوکارها داشتیم. وقتی وارد حوزه‌ی اقتصاد دیجیتال می‌شویم محیط این فضاها با سایر صنایع متفاوت است و دلیلش این است که بخش عمده‌ای از این اقتصاد از محیط خارجی آمده است. اما ما به هیچ عنوان موافق تعطیلی کسبوکارها نیستیم. حرف من این بود که اگر می‌خواهیم کاری در این زمینه انجام بدهیم باید این باشد که به جریان‌های اصیل و انقلابی فرصت رقابت بدهیم اما اینکه این کسبوکارها به نیروهای انقلابی و حاکمیت واگذار شود کاملاً غلط است. حرف ما این است که کسبوکارها را نبندیم و به‌جای آن از جریان‌های انقلابی، بسیج دانشجویی و مانند آن‌ها استفاده کنیم.- روح‌الله دهقانی فیروزآبادی، معاون علمی، فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان رییس‌جمهور
راه‌اندازی صندوق پژوهش و نوآوری هوش مصنوعی با سرمایه ۱۰ هزار میلیارد تومان
او در ادامه با بیان اینکه در حال حاضر هوش مصنوعی در همان فرصتی قرار گرفته است که اقتصاد دیجیتال در دهه ۹۰ داشت، اشاره کرد که شرکت‌های فعال در این حوزه فرصت بسیار خوبی برای رشد و توسعه دارند؛ همان‌طور که کسب‌وکارهای اقتصاد دیجیتال یک دهه‌ی قبل چنین فرصتی را در اختیار داشتند.
هوش مصنوعی عرصه‌ای است که معاونت علمی و فناوری رییس‌جمهور به‌دنبال توسعه‌ی آن بوده و دهقانی فیروزآبادی می‌گوید با مرکز ملی هوش مصنوعی که اقدامات مختلفی در این حوزه صورت گرفته است:
سال گذشته با دستگاه‌های مختلفی در خصوص هوش مصنوعی تعامل شد و در نهایت مرکز ملی هوش‌مصنوعی و شورای راهبری هوش مصنوعی تشکیل شد. با ده‌ها جلسه‌ای که با متخصصین فنی و مدیریتی در حوزه هوش مصنوعی داشتیم، در نهایت به این جمع‌بندی رسیدیم که یک مرکز ملی در این حوزه داشته باشیم تا سیاست‌های کلان را تعریف کند و یک شورای راهبری هم داشته باشد که بر پروژه‌های این حوزه نظارت کند.- روح‌الله دهقانی فیروزآبادی، معاون علمی، فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان رییس‌جمهور
به گفته‌ی او، این مرکز ملی اسفند ۱۴۰۲ تأسیس شد و از آن زمان تعاملاتی با سرمایه‌گذاران و صندوق‌ها انجام شده و در نهایت، صندوق پژوهش و نوآوری هوش مصنوعی با سرمایه ۱۰ هزار میلیارد تومان راه‌اندازی شده است.
برنامه‌ای که معاونت علمی و فناوری برای حوزه هوش مصنوعی دارد این است که یک اپراتور هوش مصنوعی خدمات پردازشی (هاب) بزرگ، مرکز داده (دیتاسنتر) بزرگ و کتاب‌خانه‌های بزرگ زبانی و تصویری در این اپراتور ایجاد کند. به گفته‌ی دهقانی فیروزآبادی، این اپراتور در اختیار شرکت‌ها، سازمان‌ها، نهادها و دانشگاه‌ها قرار داده می‌شود تا بتوانند حوزه هوش مصنوعی را توسعه دهند.
او در ادامه اضافه کرد: «برنامه ما این است که همان‌طور که به کسب‌وکارهای اقتصاد دیجیتال کمک و از آن‌ها حمایت کردیم، این کمک را در زمینه ایجاد زیرساخت برای حوزه هوش مصنوعی هم انجام دهیم. از شرکت‌های این حوزه حمایت خواهیم کرد تا حوزه‌ی هوش مصنوعی توسعه پیدا کند. از تمام کسانی که در کشور GPU دارند، دعوت می‌کنم که بعد از راه افتادن این اپراتور GPU خود را به این اپراتور بیاورند.»
۱۰۰ شرکت غزال‌های نوآوری ایران می‌شوند
رشد شرکت‌های کوچک دانش‌بنیان یکی از اهدافی بود که روح‌الله دهقانی فیروزآبادی در دستور کار خود به‌عنوان معاون علمی، فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان ریاست‌جمهوری قرار داده بود. این دسته از شرکت‌ها که شرکت‌های فناوری کوچک با رشدهای بسیار خوب هستند با نام «غزال» شناخته می‌شوند و ملاک ارزیابی‌شان میزان رشدی است که تجربه کرده‌اند. همچنین، مسئله‌ی مخاطبان غزال‌ها به‌جای اینکه نوآوری‌ها برافکن و متحول‌کننده باشد، نوآوری‌های ترویجی و افزایشی است.
معاون علمی رییس‌جمهور در خصوص وضعیت غزال‌های کشور گفت: «همه‌ی شرکت‌های حوزه‌ی فناوری ما ظرفیت تبدیل شدن به غزال را دارند. از ۸۰۰ شرکت فناوری که تقریباً ۸ درصد کل شرکت‌های دانش‌بنیان کشور را تشکیل می‌دهند ۱۰۰ مورد انتخاب شده‌اند که هدف‌گذاری غزال‌های فناوری ایران هستند. پیش‌بینی می‌کنیم که تا آخر خرداد تعدادی از آن‌ها را معرفی کنیم.»
دهقانی فیروزآبادی که پیش‌تر از لزوم راه‌اندازی ۱۰ یونیکورن (استارتاپ یک میلیارد دلاری) در کشور صحبت کرده بود، حالا با اشاره به این که «داشتن یونیکورن‌های زیاد زیرساخت‌های خاصی نیاز دارد و سرمایه خطرپذیر واقعی می‌خواهد» توضیح داد که داشتن غزال در کشور هدف قابل دسترسی است. او همچنین اشاره کرد که در نظر گرفتن یک نظام ارزیابی دقیق برای تقسیم‌بندی شرکت‌های نوپا نیز با همین هدف صورت می‌گیرد.
امسال هزار شرکت نوپا وارد اکوسیستم فناوری کشور می‌شوند
نظام جدید ارزیابی شرکت‌های دانش‌بنیان آن طور که معاون علمی و فناوری ریاست‌جمهوری می‌گوید «علاوه بر سطح فناوری، میزان اشتغال تخصصی و گردش مالی شرکت‌های دانش‌بنیان را هم مورد ارزیابی قرار می‌دهد و در نهایت شرکت‌ها را به دسته‌بندی شرکت‌های نوپا، نوآور و فن‌آور تقسیم می‌کند.»
او مزیت استفاده از این نظام ارزیابی را ایجاد یک ابزار جدی برای شناخت شرکت‌ها و تعیین ملاک اعطای تسهیلات دانست و نتیجه بهره‌گیری از این نظام ارزیابی را این‌طور پیش‌بینی کرد:
امسال با استفاده از این ابزار ارزیابی‌های معاونت علمی، فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان ریاست‌جمهوری متناسب‌تر از پیش خواهد شد و علاوه بر این، موج جدیدی از هسته‌ها و شرکت‌هایی که در پارک‌های علم و فناوری هستند وارد زیست‌بوم فناوری کشور می‌شوند. پیش‌بینی من این است که هزار شرکت نوپا بتوانند از پارک‌ها وارد اکوسیستم فناوری کشور شوند.- روح‌الله دهقانی فیروزآبادی، معاون علمی، فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان رییس‌جمهور
دهقانی فیروزآبادی در ادامه این نشست به ارائه آمارهایی از فعالیت شرکت‌های دانش‌بنیان پرداخت و به مسیر روبه‌رشد آن‌ها در فروش و صادرات اشاره کرد: «فروش سال گذشته شرکت‌های دانش‌بنیان ۵۳۰ هزار میلیارد تومان بود و رقم صادرات این شرکت‌ها نیز به ۲ میلیارد دلار رسید که سه برابر میزان صادرات این شرکت‌ها در سال ۱۴۰۱ بود.»
دانش‌بنیان‌ها خلأهای اساسی کشور را پر کرده‌اند
به گفته او، با کمک شرکت‌های دانش‌بنیان بسیاری از نیازهای کشور رفع شده و خلأهایی که پیش از این وجود داشت، اکنون دیگر احساس نمی‌شود: «اگر در کشور ما با شرایط تحریمی بسیاری از خلأها پر شده به کمک همین دانش‌بنیان‌ها بوده است. برای مثال، یک زمان نبود انسولین یک چالش جدی برای کشور بود اما الان با کمک این شرکت‌ها دیگر چنین فقدانی حس نمی‌شود. در صنعت هوایی، صنعت دفاعی، در حوزه‌ی پدافندی و… همین شرکت‌های دانش‌بنیان نقش‌آفرینی کرده‌اند.»
دو برابر شدن تعداد شرکت‌های دانش‌بنیان راه‌یافته به بورس تا پایان سال
ورود شرکت‌های دانش‌بنیان به بورس یکی از مسائلی است که حتی با وجود تأکید بر حمایت از شرکت‌های دانش‌بنیان هنوز یک چالش اساسی برای این شرکت‌ها محسوب می‌شود. دهقانی فیروزآبادی هم یکی از ارکان اصلی بلوغ بعضی شرکت‌های دانش‌بنیان را همین ورودشان به بازار سرمایه و بورس می‌داند. البته او شرایطی را برمی‌شمارد که اگر شرکت‌ها از آن‌ها برخوردار باشند می‌توانند وارد بورس شوند:
شرکت‌های دانش‌بنیانی که می‌خواهند وارد بازار سرمایه شوند از نظر سوابق، ظرفیت توسعه بازار و… بررسی می‌شوند و باید مشخص شود که آیا شرکت از نظر ابعاد، امنیت سرمایه‌گذاری مردم و امید به رشد شرایط مناسبی دارد یا نه؛ اگر شرایط لازم را داشته باشد می‌تواند وارد بازار بورس شود.- روح‌الله دهقانی فیروزآبادی، معاون علمی، فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان رییس‌جمهور
البته معاون علمی رییس‌جمهور می‌گوید در این میان شرکت‌هایی که کلان‌داده‌ها را در اختیار دارند به‌طور ویژه بررسی می‌شوند: «برای شرکت‌هایی که مسائلشان مستقیماً با ابعاد حکم‌رانی در ارتباط است، مثل آن‌هایی که به داده‌های کلان مردم دسترسی دارند یا داده‌هایشان مرتبط با امنیت ملی است، یک بررسی دیگری در موردشان انجام می‌شود که کارگروهی در معاونت علمی این بررسی را انجام می‌دهد و پس از تأیید این کارگروه می‌تواند وارد بورس شود.»
دهقانی فیروزآبادی از افزایش تعداد شرکت‌های بورسی تا پایان سال خبر داد و گفت: «در حال حاضر ۱۰۸ شرکت از شرکت‌های دانش‌بنیان وارد بورس شده‌اند و امیدواریم تا پایان سال ۱۴۰۳ رشد حداقل ۱۰۰ درصدی داشته باشند.»
هیچ مرجعی برای ارائه آمار دقیق میزان مهاجرت از کشور نداریم
سال گذشته پس از انتشار گزارش رصدخانه مهاجرت معاون علمی، فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان ریاست‌جمهوری آمارهای ذکرشده در این گزارش را غیردقیق دانسته بود. او در نشست خبری امروز خود نیز اعلام کرد:
یک نهاد در کشور وجود ندارد که آمار واقعی از مهاجرت ارائه دهد. تمام کسانی که از بحث‌های مهاجرتی حرف می‌زنند مرجع آمار دقیق و مشخصی ندارند و بر مبنای آمایش و پیمایش گزارش می‌دهند. اطلاعات مربوط به مهاجرت نخبگان در دست پلیس گذرنامه است. با آن‌ها توافق کردیم این داده‌ها را به ما بدهند، این داده‌ها محرمانه است و در اختیار بنیاد نخبگان قرار می‌گیرد.- روح‌الله دهقانی فیروزآبادی، معاون علمی، فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان رییس‌جمهور
دهقانی فیروزآبادی با بیان اینکه «کسی که خارج می‌شود با من مشکل دارد، با وطنش که مشکل ندارد» از بازگشت نخبگان به کشور ارائه داد و گفت: «در سال گذشته بازگشت نخبگان از ۲۰۰ دانشگاه برتر دنیا بیش از ۲ برابر سال قبل از آن شد و ۸۰۰ نفر را شامل می‌شود.»
منتفی شدن پروژه هواپیمای ۷۲ نفره
معاون علمی و فناوری رییس‌جمهور درباره آخرین وضعیت ساخت هواپیمای مسافربری ٧٢ نفره، که به عنوان یک پروژه دانشگاهی در دانشگاه امیرکبیر، پیگیری می‌شود، نیز اعلام کرد: «از این پروژه بازدید کردیم، پروژه خوبی است، اما از نظر فنی اصلاً زیرساخت ندارد. این پروژه در ٧-٨ جلسه بررسی و مشخص شد که به دلایل متعدد، پروژه‌ای نیست که جوابگوی صنعت هواپیمایی باشد.»
او در ادامه نیز توضیح داد که در رابطه با این پروژه تصمیم بر این شده است که شرکت‌های دانش‌بنیان توانمند در این حوزه به سراغ ساخت و طراحی بخش‌های مختلفی از جمله سیم‌های کنترل، ناوبری هدایت، ابزار‌های موتور بروند و همچنین با کشور‌هایی که روابط خوبی داریم، در صنعت هوایی کنسرسیوم تشکیل دهیم. دهقانی فیروزآبادی اضافه کرد: «در نهایت جمع‌بندی ما این شد که به‌عنوان عضوی از یک کنسرسیوم در ساخت یک هواپیمای جدید روسیه مشارکت داشته باشیم.»
بودجه‌ای که تخصیص داده نشد
معاون علمی رییس‌جمهور درباره بودجه معاونت علمی، ناوری و اقتصاد دانش‌بنیان نیز این طور توضیح داد: «در سال ۱۴۰۱ تصویب شد که از محل صادارت نفت بودجه‌ای معادل ۱۵ هزار میلیارد تومان به معاونت اختصاص پیدا کند که برای پروژه‌های پیشران و اشتغال‌آفرین سرمایه‌گذاری شود اما متأسفانه بخش‌نامه‌ی آن صادر نشد و اواخر اسفند سال گذشته جلسه‌ی سران قوا آن را تصویب کرد و در بودجه سال جاری گنجانده شد.»
به گفته‌ی او، در سال جاری ۷ هزار میلیارد تومان و سال آینده ۸ هزار میلیارد تومان بودجه از محل نفت اختصاص داده می‌شود که ۲۶ پروژه با همکاری معاونت علمی، دستگاه دولتی ذی‌ربط و کنسرسیومی که در آن مورد تشکیل می‌شود، سرمایه‌گذاری خواهد شد.