آگهی عجیب ثبت علامت تجاری «فین‌تک»؛ می‌شود یک حوزه کاری را ثبت انحصاری کرد؟
انتشار آگهی ثبت درخواست علامت تجاری «فین‌تک» از طرف یک شرکت گردشگری فعالان حوزه فین‌تک را متعجب کرده است. فین‌تک کلمه‌ی پرتکرار این روزها در جهان فناوری است و به فناوری مالی اشاره دارد. منتقدان می‌گویند این اتفاق، مثل این است که شخصی حقیقی یا حقوقی کلمه «smartphone/گوشی هوشمند» را به‌عنوان علامت تجاری انحصاری خود ثبت کند و دیگر هیچ شرکتی نتواند محصول تولیدی‌اش را گوشی هوشمند بنامد.
آگهی جدیدی که در روزنامه رسمی منتشر شده نشان می‌دهد که «شرکت سرمایه‌گذاری میراث فرهنگی و گردشگری ایران» ثبت کلمات «Fintech» به لاتین و همینطور «فین تک» به فارسی را برای علامت تجاری خود درخواست کرده است. در این آگهی که ۲۷ آبان ۱۴۰۲ تقاضا شده و ۱۹ فروردین امسال به مرحله انتشار رسیده، فقط به این اشاره شده است که «متقاضی نسبت به کلمه تک tech به‌تنهایی حق استفاده انحصاری ندارد». سوال این است که چطور با درخواست ثبت انحصاری فین‌تک در جایگاه یک مفهوم عام و حوزه‌ای کاری که افراد مختلفی به آن مشغولند موافقت شده است؟
فین‌تک (Fintech) حوزه‌ی نوظهوری در فناوری است که فعالیت‌های مالی و اقتصادی کاربران مثل سرمایه‌گذاری، پرداخت و دریافت وام را تسهیل می‌کند. درحال حاضر استارتاپ‌های مختلفی در این بخش فعالیت می‌کنند. موافقت با انتشار آگهی تقاضای ثبت علامت تجاری فین‌تک بدون توجه به تمام این مفاهیم و شرایط اکوسیستم استارتاپی کشور انجام شده است.
انجمن فین‌تک به این آگهی اعتراض کرده است اما نتیجه این اعتراض روشن نیست
طبق آگهی منتشرشده، برای اعتراض به اداره ثبت علائم تجاری ۳۰ روز مهلت تعیین شده است. پیگیری «زومیت» نشان می‌دهد انجمن فین‌تک (انجمن صنفی کارفرمایی فناوری‌های نوین مالی ایران) به این آگهی اعتراض کرده است.
محمدمهدی فاطمیان، رئیس هیئت‌مدیره انجمن فین‌تک دراین‌باره می‌گوید: «وقتی علامتی ثبت می‌شود، مهلتی برای اعتراض تعیین می‌شود تا اگر برند و هویت دیگری به آن نام وجود دارد، اعتراض خود را به اداره ثبت علائم تجاری اعلام کند. ما این فرآیند را شروع کرده‌ایم.»
درخواست ثبت برند فین‌تک برای ما اقدام بسیار عجیبی بود. اگر چنین باشد هر کس امکان این را دارد که ثبت درخواست خود را برای هر نامی انجام دهد. به همین دلیل اینکه صرفاً از مسیر قانونی پیگیری کنیم منطقی‌تر است. اکنون منتظر نتیجه هستیم.- محمدمهدی فاطمیان، رئیس هیئت‌مدیره انجمن فین‌تک
آیا این اعتراض به نتیجه می‌رسد؟ محمدجعفر نعناکار، حقوق‌دان در گفت‌وگو با «زومیت» می‌گوید اعتراض به اداره ثبت علائم تجاری کافی نیست. او بعید می‌داند که شکایت انجمن فین‌تک به سرانجام برسد.
به گفته‌ی این کارشناس حقوقی، در حوزه‌ی حمایت از مالکیت فکری که در دنیا آن را به نام Intellectual Property (IP) می‌شناسند، سازمان جهانی مالکیت معنوی وایپو (WIPO) فعال است و مالکیت فکری خود شامل چند بخش است؛ مثل ثبت علامت تجاری، ثبت علائم جغرافیایی و اختراع، طراحی صنعتی و غیره. اینجا به‌دنبال دفاع از علامت تجاری هستیم.
تکرار ماجرای هایپرمارکت
آنچه برای فین‌تک اتفاق افتاده، یا به قول نعناکار «ثبت نام تجاریِ یک کلمه‌ی عام یا یک کانسپت (موضوع/حوزه/سطح)» مسبوق به سابقه است.
بیشتر از ۱۰ سال پیش، یکی از شرکت‌ها برند هایپرمارکت را به‌همین شکل ثبت کرده بود. اصولاً مواردی مثل فین‌تک یا هایپرمارکت که کانسپتِ نوعی تجارت هستند، قابل ثبت نیستند اما کارشناس اداره ثبت لزوماً سواد IP ندارد، سواد حقوقی ندارد و چون تخصص دیگری دارند با این مسائل خیلی آشنا نیستند. به همین دلیل است که گاهی این خطای انسانی رخ می‌دهد و حوزه یا مفهومی از یک نوع بیزینس را ثبت می‌کنند.
او باز هم مثال می‌زند: «تصور کنید کسی «تاکسی اینترنتی» را به‌عنوان علامت تجاری خود ثبت کند. این عبارت قابل ثبت نیست چون مفهومی از کسب‌وکار است. فین‌تک هم حوزه‌ای از کسب‌وکار است که می‌تواند بخش‌های مختلفی داشته باشد. در حوزه فین‌تک علائم تجاری مختلفی ثبت شده است؛ مثل نوبیتکس که در جایگاه یک صرافی در حوزه فین‌تک فعالیت می‌کند، یا دیجی‌کالا در کانسپت فین‌تکی فروش محصول، یا علامت تجاری زرین‌پال به‌عنوان یک پرداخت‌یار در حوزه‌ی فین‌تک.»
اینطور که نعناکار می‌گوید در حوزه ثبت علامت تجاری دو قاعده مهم در داخل کشور داریم:
۱- کنوانسیون پاریس در حوزه ثبت علائم تجاری (ماده ۸)
۲- قانون ثبت اختراعات، طرح‌های صنعتی و علائم تجاری (مصوب ۱۳۸۶)
به استناد همین دو قانون فین‌تک، هایپرمارکت یا هر عنوان دیگری که یک حوزه کاری محسوب می‌شود اصولاُ قابلیت ثبت ندارد- محمدجعفر نعناکار، حقوق‌دان
ذی‌نفعان پیش‌قدم شوند
از نگاه این وکیل دادگستری، شکایت هایپرمارکت خاورمیانه و هایپر استار کار را به سرانجام رساند و جلوی ثبت علامت یک بستر فروش را به‌جای یک علامت تجاری گرفت. درباره آگهی ثبت فین‌تک هم نعناکار معتقد است یک انجمن صنفی به خودی خود نمی‌تواند ذی‌نفع باشد و اعتراضش به یک اداره چندان به کار نخواهد آمد، بلکه ذی‌نفعان باید پیش‌قدم شوند.
وکیل باید با استناد قضایی و حقوقی، به قاضی دادگاه ثابت کند که نامی که به‌عنوان نشان تجاری ثبت شده یک دانش، مفهوم یا سطحی از کسب و کار است
مسئله این است که ثبت کانسپتی مثل هایپرمارکت، فین‌تک یا بلاکچین به‌عنوان علامت تجاری متعارضی ندارد. بنابراین معمولاً اعتراضی هم که می‌شود محلی از اعراب ندارد و به جایی نمی‌رسد. مگر اینکه مذاکره‌ای صورت بگیرد. از طرف دیگر اعلام به اداره ثبت هم باید از طرف ذی‌نفع باشد اما انجمن صنفی صرفاً بازوی مشورتی است. در این مرحله اگر از طرف ذی‌نفع به اداره ثبت علامت تجاری اعتراض شد و افاقه نکرد، ابطال باید در دادگاه پیگیری شود.- محمدجعفر نعناکار، حقوق‌دان
این وکیل دادگستری مراحل شکایت قضایی را اینطور شرح می‌دهد: «وقتی چنین اتفاقی می‌افتد ذی‌نفع و کسی که در آن حوزه فعالیت می‌کند باید شکایت خود را به دادگاه ببرد. در تهران معمولاً شعبه ۳ دادگاه شهید بهشتی، شعبه تخصصی رسیدگی به دعاوی مالکیت فکری است. وکیلی آشنا به این حوزه باید با استناد قضایی و حقوقی، به قاضی دادگاه ثابت کند که نامی که به‌عنوان نشان تجاری ثبت شده یک دانش، مفهوم یا سطحی از کسب و کار است و قابلیت ثبت ندارد چون بسیاری در همین حوزه مشغول به کار هستند و نمی‌تواند نشان تجاری یک شرکت خاص باشد.»
به گفته او از آنجا که ثبت علامت تجاری فین‌تک باعث انفکاک محصول نمی‌شود و نمی‌تواند برای یک کالا، محصول یا خدمت با محصول دیگری وجه ممیزی ایجاد کند، دادگاه درنهایت حکم به ابطال آن نشان تجاری می‌دهد.
نظرات