اجرای اینترنت طبقاتی در پارک فناوری پردیس؛ پرسرعت و بدون فیلتر اما فقط برای بعضی افراد
وزارت ارتباطات موظف شده تا پایان سال اینترنت فلیترنشده و پرسرعت فراهم کند، اما نه برای همه. با اینکه مردم در سراسر کشور از وضعیت بد اینترنت، فیلترینگ گسترده، سرعت و کیفیت کم به ستوه آمده‌اند، دستور تازه هیأت وزیران فراهم کردن اینترنتی بدون دردسرهای فعلی برای شرکت‌هایی است که در «منطقه بین‌المللی نوآوری» فعالیت می‌کنند. به این ترتیب به‌زودی برخی گروه‌ها، اینترنتی با کیفیت متفاوت در اختیار خواهند داشت؛ این نخستین قدم‌ها برای رسمیت بخشیدن به طرحی است که در محافل مختلف اینترنت طبقاتی معرفی می‌شود.
مصوبه‌ی اخیر هیأت وزیران برای «تشکیل منطقه بین‌المللی نوآوری ایران» و فراهم کردن اینترنت بدون فیلتر برای شرکت‌ها، در شرایطی در آخرین روزهای دولت سیزدهم ابلاغ شده که کاربران از اینترنتی استفاده می‌کنند که از نظر کیفیت در پایین‌ترین رتبه‌های جهانی قرار دارد.
پاسخ گلایه کاربران از کندی اینترنت و گزارش‌های کارشناسی که تأیید وضعیت بد اینترنت در کشور است در آخرین اظهارنظرهای عیسی زارع‌پور، وزیر ارتباطات دولت سیزدهم خوب پیداست. او در دیدار با پزشکیان، رئیس جمهور منتخب کاهش سرعت دسترسی به اینترنت را به گردن استفاده از فیلترشکن به دلیل تحریم‌های ظالمانه و نه فیلترینگ داخلی انداخته است:
بیشتر گله کاربران از سرعت اینترنت ناشی از دو موضوع محدودیت در دسترسی به برخی سرویس‌ها و تحریم‌های ظالمانه غرب در ایجاد محدودیت در دسترسی به سایت‌های مورد نیاز کاربران است. چراکه برخی از کاربران برای دور زدن این محدودیت‌ها مجبور به استفاده از فیلترشکن هستند که این امر ضمن کاهش سرعت دسترسی، باعث ناامنی گوشی و رایانه کاربران و آسیب‌پذیر‌شدن آنها در مقابل حملات سایبری می‌شود.- عیسی زارع‌پور، وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات
این توضیح درباره وضع اینترنت در حالی است که سومین گزارش کیفیت اینترنت ایران تأکید دارد: «نقش فیلترینگ از ایجادکننده محدودیت بسیار فراتر رفته و امروز به بزرگ‌ترین عامل ایجاد کندی مستمر و ناپایداری و مانع بزرگی برای افزایش سرعت و توسعه اینترنت تبدیل شده است.»
جزئیاتی درباره مصوبه‌ی جدید
علی بهادری جهرمی، سخنگوی دولت شنبه‌ی گذشته (۲۳ تیر) با انتشار پستی در پلتفرم فیلتر‌شده‌ی ایکس مصوبه تشکیل منطقه بین‌المللی نوآوری ایران را «اقدامی ماندگار» و «تصویب‌نامه‌ی بدیع» وصف کرد و از مزایای این سند گفت.
اما این همه‌ی ماجرا نیست. صحبت از مصوبه‌ای است که وزارت ارتباطات را موظف کرده تا با ارائه طرحی به کارگروه تعیین مصادیق محتوای مجرمانه، تا پایان سال جاری برای شرکت‌های حاضر در پارک فناوری پردیس، اینترنت طبقاتی یا آنطور که در تصویب‌نامه آمده، مجوز «رفع یا تغییر دسترسی‌های موجود و دسترسی به اینترنت پرسرعت و تامین اینترنت پایدار» فراهم کند.
نخستین بار در دولت دوازدهم بود که محمدجواد آذری جهرمی، وزیر وقت ارتباطات به‌طور رسمی درباره طبقه‌بندی اینترنت برای گروه‌های مختلف سخن به میان آورد. او که معتقد بود ایجاد سطوح دسترسی متفاوت بهتر از فیلترینگ عمل می‌کند، در شهریور ۱۳۹۸، در جلسه علنی مجلس طرح سؤالی درباره مدیریت فیلترشکن‌ها را به سطح‌بندی اینترنت کشاند:
بدون ساماندهی برخی حوزه‌ها نمی‌شود موضوع فیلترشکن‌ها را بررسی کرد. ما بارها در جلسات مختلف گفتیم طبقه‌بندی کنیم. نمی‌شود سطح سیستم برای پزشک، برای استاد دانشگاه یا برای خبرنگار با یک کودک هشت، نه ساله برابر باشد.- محمدجواد آذری جهرمی، وزیر ارتباطات دولت دوازدهم
ایده اینترنت طبقاتی بارها در طرح‌های مختلفی مطرح شد؛ از جمله فراهم کردن اینترنت بدون فیلتر برای شماری از خبرنگاران، درخواست رفع فیلتر یوتیوب برای دانشجویان، استادان دانشگاه و فعالان اقتصادی و اجرای آزمایشی این طرح در بعضی دانشگاه‌ها.
با اعمال فیلترینگ گسترده پلتفرم‌های بین‌المللی در دولت سیزدهم اینترنت طبقاتی باز هم پررنگ‌تر شد، تا آنجا که در پاییز ۱۴۰۱، کارگروه ویژه اقتصاد دیجیتال آیین‌نامه‌ای برای حمایت از فریلنسرها تدوین کرد که اینترنت پرسرعت و پایدار برای «آزادکاران اعتبارسنجی‌شده» یکی از تسهیلات آن بود. اگرچه جزئیات بیشتری از نتایج این آیین‌نامه منتشر نشد. «دارندگان پروانه کسب اتحادیه فناوران رایانه تهران» هم در زمستان آن سال به اینترنت بدون فیلتر دسترسی پیدا کردند و طولی نکشید که اعضای اتاق بازرگانی تهران هم به این امکان دسترسی یافتند.
در موردی دیگر که گویی نمونه‌ی اولیه‌ی اینترنت طبقاتی برای منطقه بین‌المللی نوآوری است، در اردیبهشت ۱۴۰۲، معاون علمی ریاست جمهوری از ارائه‌ی اینترنت خاص به شرکت‌های دانش‌بنیان در حال فعالیت خبر داده و گفته بود که «همه‌چیز برای اجرا آماده است» و مرکز ملی فضای مجازی، شورای عالی فضای مجازی، هیئت دولت و سایر مراجع متولی و حمایت‌کننده‌ی این طرح هستند.
چنین طرح‌هایی با نام اینترنت خاص یا ویژه در شرایطی اجرا شد و رسمیت یافت که منتقدان فراهم کردن اینترنت برای گروهی از افراد خاص را همواره تبعیض‌آمیز خوانده و خلاف دسترسی آزاد به اطلاعات دانسته‌اند.
پارک فناوری پردیس کجاست؟
این مصوبه علاوه بر اینترنت پرسرعت و بدون فیلتر امکانات مختلفی برای پارک فناوری پردیس در نظر گرفته است. طبق این سند منطقه‌ی بین‌المللی نوآوری ایران، «شامل پارک فناوری پردیس و مرحله یا فازهای توسعه آن و شهرک مسکونی نخبگانی» است.
- ماده ۳۵ مصوبه وزارت راه و شهرسازی و وزارت کشور را موظف کرده که برای صدور مجوزها و امکانات لازم در راستای جانمایی و اختصاص حداکثر اراضی توسعه منطقه با اولویت واگذاری مانده اراضی ملی به پارک و ایجاد شهرک مسکونی نخبگانی واقع در اراضی طاهرآباد تا پایان سال ۱۴۰۳ اقدام کند.
- ماده‌ی ۳۶ هم سازمان محیط زیست را موظف کرده تا در صدور مجوزهای محیط زیستی برای بهره‌برداری پارک از منطقه حفاظت‌شده جاجرود همکاری کند.
- وزارتخانه‌های نیرو و نفت موظف شده‌اند که منطقه را از «اعمال هرگونه خاموشی برنامه‌ریزی‌شده در زمان اوج مصرف شبکه برق و قطعی آب و گاز» معاف کنند.