دیش استارلینک با منظره‌ی برج میلاد؛ چرا همه‌جا صحبت از استارلینک در ایران است؟
با همه‌ی ممنوعیت‌ها، مودم‌ها و دیش‌های اینترنت ماهواره‌ای استارلینک به ایران رسیده است. تصاویری که از راه‌اندازی تجهیزات اینترنت استارلینک در فضای مجازی منتشر شده نشان می‌دهد که این بازار غیررسمی مشتری‌های خود را یافته است. سرعت گسترش اتصال به اینترنت ماهواره‌ای در جهان آنقدر زیاد است که دیر یا زود دسترسی به این فناوری در اینجا هم ممکن می‌شد؛ هرچند با محدودیت‌ها و چالش‌های خاص خودش.
شمار ماهواره‌های استارلینک در مدار زمین به ۶ هزار و ۳۵۰ رسیده است. این عدد یعنی در توسعه فناوری اینترنت ماهواره‌ای با سرعتی عجیب مواجهیم و به‌زودی، این تکنولوژی هم مثل همه‌ی موارد مشابه ممنوعه‌ی دیگر همه‌گیر خواهد شد. چه آنکه اخبار «قاچاق تجهیزات» آن گاه و بی‌گاه منتشر می‌شود.
صحبت از اینترنت استارلینک در ایران در روزهایی گل کرده که وزیر ارتباطات دولت چهاردهم حل مسئله‌ی فیلترینگ با «اجماع‌سازی و اقناع‌سازی» را وعده داده است.
تصویری از نقطه‌های اتصال به اینترنت بدون فیلتر استارلینک در ایران در شبکه اجتماعی ایکس منتشر شده که بعضی کاربران می‌گویند نمایشگر اتصال‌های غیررسمی به اینترنت ماهواره‌ای است. این تصویر اگرچه قابل تأیید نیست، نمی‌توان انکار کرد که اینترنت بی‌کیفیت و سد فیلترینگ، بعضی کاربران را ناچار کرده که به تجهیزات غیررسمی روی بیاورند و با صرف هزینه‌ای گزاف و خرید اشتراک از کشورهای دیگر به اینترنت آزاد متصل شوند.
این ادعا در حالی است که در نقشه دسترسی به اینترنت ماهواره‌ای استارلینک، ایران هنوز نقطه‌ای تاریک است یعنی در میان کشورهای «در دسترس»، «فهرست انتظار» و آنها که «به‌زودی» مشتری رسمی شرکت اسپیس‌ایکس می‌شوند قرار ندارد. بعضی کشورهای همسایه ما در فهرست انتظار هستند و بعضی به‌زودی از این فناوری برخوردار خواهند شد. نقشه‌ی به‌روز وبسایت استارلینک نشان می‌دهد که فروش رسمی اینترنت ماهواره‌ای در قطر، عمان، بحرین و جمهوری آذربایجان تا چند ماه دیگر و در کویت، ترکمنستان و ازبکستان تا سال دیگر (۲۰۲۵) آغاز خواهد شد.
تصویری که به نام استارلینک‌های فعال در ایران در حال دست‌به‌دست شدن در شبکه اجتماعی ایکس و اینستاگرام است، مربوط به وبسایتی است که موقعیت قرارگیری ماهواره‌های استارلینک را در مدار زمین نشان می‌دهد. در این وبسایت البته امکان اضافه کردن داده از سوی کاربران وجود دارد.
محمد کشوری، مدیرعامل گروه علمی «طیف» هم در شبکه اجتماعی ایکس نوشته است که به نظر نمی‌رسد این داده‌ها درباره‌ی ایران معتبر باشند. طبق توضیح او نقاط سبز در این نقشه مربوط به افرادی است که مدعی کاربری استارلینک هستند اما تاریخ نصب اینترنت اغلب کاربران مربوط به ۷۱۳ روز قبل است. نقاط قرمز کسانی هستند که در وبسایت اعلام کرده‌اند که استارلینک می‌خواهند و نقاط خردلی‌رنگ مربوط به سفارش (Order) است؛ آن هم در حالی که سفارش از ایران ممکن نیست.
مردم، کسب‌وکارها و سازمان‌های مختلف در حدود ۱۰۰ کشور از استارلینک استفاده می‌کنند. تعداد کاربران رسمی این فناوری به بیش از ۳ میلیون نفر می‌رسد و هر روز در حال افزایش است. در همین حال اتصال‌های غیررسمی هم در حال افزایش است. بلومبرگ چندی پیش در گزارشی نوشت که بازار سیاه با فعال کردن پایانه‌های استارلینک در کشورهای مجاور، اتصال به ایران را به ممکن کرده است و این ایستگاه‌ها را فعال می‌کند.
در حال حاضر استارلینک به‌طور غیررسمی یعنی خرید اشتراک از یک کشور دیگر، در ایران قابل استفاده است. برخی کاربران شبکه‌های اجتماعی معتقدند با وجود قیمت بالا، سرعت آپلود پایین و پینگ بالا، آنچه به دستشان می‌رسد، «اینترنت آزاد» است و ارزش دارد. نسل یک تا چهار تجهیزات و سرویس استارلینک قابل خرید است، بین ۴۰، ۵۰ تا ۲۰۰ میلیون تومان قیمت دارد. هزینه‌ی اشتراک ماهانه هم حدود ۴۰ دلار تخمین زده می‌شود اما متقاضیان انتظار دارند با افزایش تقاضا قیمت بیش از این‌ها افت داشته باشد.
تصاویری از نصب دیش‌های استارلینک روی پشت‌بام‌ها و فعال‌سازی اینترنت ماهواره‌ای در ایران نگاه‌ها را به خود جلب کرده است. در همین حال بعضی به یاد ممنوعیت دیش‌های ماهواره‌ای و همه‌گیری کنونی آنها افتاده‌اند و چالش‌های دسترسی به تجهیزات استارلینک را با موانع قانونی درباره‌ی ماهواره مقایسه کرده‌اند.
استارلینک از مدت‌ها پیش به گزارش‌های رسمی هم راه پیدا کرده است. کمتر از یک سال قبل مرکز پژوهش‌های مجلس در گزارشی اتصال به اینترنت ماهواره‌ای در ایران را قطعی دانست. این گزارش که بر «حفاظت از منافع ملی در برابر اینترنت ماهواره‌ای»، تأکید داشت و می‌گفت فراگیری اینترنت ماهواره‌ای موانع مختلف حقوقی، اقتصادی و فنی دارد.
با همین رویکرد، فعال شدن شبکه استارلینک در ایران دولت را چند بار به اعتراض واداشته است. عیسی زارع‌پور، وزیر پیشین ارتباطات در بهمن ۱۴۰۱ دراین‌باره گفته بود: «قواعد سرزمینی مربوط به فعالیت اینترنت ماهواره‌ای را به آنها ابلاغ کرده‌ایم و منتظر پاسخ آنها هستیم.»
در نهایت آبان ۱۴۰۲، هیئت مقررات رادیویی اتحادیه بین‌المللی مخابرات (RRB)، شرکت اسپیس‌ایکس برای ارائه خدمات اینترنت ماهواره‌ای خود مکلف به همکاری با ایران شد. این شکایت اواخر ۱۴۰۲ بار دیگر مطرح شده و به نتیجه‌ای مشابه رسیده است. زارع‌پور تیرماه امسال به «زومیت» گفت: «استارلینک یا هر شرکت ارائه‌دهنده اینترنت ماهواره‌ای دیگری که مایل به فعالیت در ایران باشند باید مجوز سازمان تنظیم مقررات را دریافت کند.»
از طرف دیگر هم شرکت استارلینک جریمه‌ای ۳۰۰ دلاری برای دلال‌های اینترنت ماهواره‌ای در نظر گرفته و ایران هم در زمینه واردات کالای قاچاق جریمه‌هایی تعریف کرده است و در یکی از موارد چند نفر در پرونده «قاچاق ۶۰ دستگاه تجهیزات اینترنت ماهواره‌ای استارلینک» محکوم شدند.
در حالی که بررسی‌های مختلف کیفیت پایین اینترنت را تأیید می‌کند و باعث افزایش نارضایتی شده است، رسیدن تجهیزات اینترنت ماهواره‌ای به ایران با وجود همه‌ی ممنوعیت‌ها نشان می‌دهد نمی‌توان جلوی تکنولوژی را گرفت، حتی وقتی که خود شرکت استارلینک اعلام کرده که دسترسی به اینترنت ماهواره‌ای در کشورهایی که فعالیت قانونی ندارد، قطع خواهد شد.