اتاق بازرگانی تهران: هر سال ۴۰۰ هزار تن زباله الکترونیکی در ایران تولید می‌شود
هر سال ۴۰۰ هزار تن زباله الکترونیکی در ایران تولید می‌شود اما طبق بررسی اتاق بازرگانی تهران هم تبعات محیط زیستی و هم ارزش اقتصادی این میزان پسماند نادیده گرفته می‌شود.
معاونت بررسی‌های اقتصادی اتاق بازرگانی تهران در گزارش خود ایران را «بزرگ‌ترین بازار مصرف قطعات رایانه در منطقه» خوانده است و می‌گوید میزان قابل توجهی از پسماندهای الکترونیکی و الکتریکی در تهران تولید می‌شود که هر روز بر جمعیت آن افزوده می‌شود و واحدهای خدماتی، تجاری، تولیدی، و صنعتی و از همه مهم‌تر وزارتخانه‌ها، ادارات و سازمان‌ها در آن مستقر هستند.
اتاق بازرگانی تهران با بیان این آمار تأکید دارد: «به دلیل نبود برنامه جامع و فرهنگ بازیافت زباله‌های الکتریکی و الکترونیکی، می‌توان گفت محیط زیست کشور و استان از این ناحیه در خطر و فرصت اقتصادی آن نیز مورد غفلت است.»
گزارش «مروری بر وضعیت زباله‌های صنایع الکتریکی و الکترونیکی» با اشاره به قانونی مثل «ضوابط و روش‌های مدیریت اجرایی پسماندهای برقی و الکترونیکی» و اجرای طرح «الکتروکاپ» برای جمع‌آوری این ضایعات در تهران می‌گوید:
هنوز بخش اعظم زباله‌های الکترونیکی و الکترونیکی بدون تفکیک با پسماند شهری به مراکز دفن می‌روند؛ درحالی که عناصری مانند جیوه، سرب و کروم وارد محیط زیست شده و موجب آلودگی خاک و آب‌های زیرزمینی می‌شوند و این در حالی است که ۷۰ درصد آلودگی فلزات سنگین در شیرابه‌ها مربوط به پسماندهای الکتریکی و الکترونیکی است. درعین‌حال عدم توجه کافی به بازیافت این نوع زباله‌ها موجب از دست رفتن میزان قابل توجهی از عناصر و فلزات ارزشمند مانند طلا، نقره و مس می‌شود.- معاونت بررسی‌های اقتصادی اتاق بازرگانی تهران
این گزارش ادامه می‌دهد:
هرچند از میزان تولید و بازیافت زباله‌های الکترونیک و الکتریکی در ایران اطلاع دقیقی در دسترس نیست و به نظر می‌رسد بخش غیررسمی در جمع آوری و بازیافت این نوع زباله‌ها فعالیت بیشتری دارد، اما گفته می‌شود در کشور سالانه حدود ۴۰۰ هزار تن زباله الکترونیکی تولید می‌شود که اگر به درستی جمع‌آوری و بازیافت شود، می‌تواند میلیاردها تومان ارزش اقتصادی ایجاد کند. با این حال، مدیریت زباله الکترونیکی در کشور ما به خوبی انجام نمی‌شود و این فرصت اقتصادی عظیم تا حد زیادی نادیده گرفته شده است.
فرایند سریع دیجیتالی شدن در دهه‌های اخیر باعث شده تقاضا برای تجهیزات الکترونیکی به طرز بی‌سابقه‌ای افزایش پیدا کند؛ این روند هم شیوه زندگی ما رو تغییر داده و ارتباط با دورترین نقاط زمین را ممکن کرده و هم به بروز بحران جهانی زباله‌های الکترونیکی منجر شده است.
«زومیت» چندی پیش در گزارشی با تیتر «پسماند الکترونیکی در مشت مافیا؛ برای استخراج طلا بردهای PCB را در کور‌ه‌های آجرپزی می‌سوزانند» نوشت: «موج بحران آلودگی‌های الکترونیکی که تا پیش از این بیشتر متوجه کشورهای صنعتی و پیشرفته دنیا بود، اکنون به کشورهای در حال توسعه رسیده است. این سریع‌ترین جریان پسماند است و دیر یا زود نشانه‌های آن در ایران هم دیده خواهد شد.»
بخش محیط زیست سازمان ملل در آخرین گزارش خود سرعت افزایش زباله‌های الکترونیکی و الکتریکی (E-waste) را پنج برابر بیشتر از نرخ مستند بازیافت زباله‌های الکترونیکی اعلام کرده است. به عبارت دیگر، در حالی که زباله‌های الکترونیکی به سرعت در حال افزایش هستند، میزان بازیافت این زباله‌ها به طرز قابل توجهی کندتر است.
ما از پیش‌بینی‌ها درباره آینده‌ی ایران آماری در دست نداریم اما در سطح جهانی، تولید سالانه زباله‌های الکترونیکی به‌طور سالانه ۲٫۶ میلیون تن در حال افزایش است و پیش‌بینی می‌شود تا سال ۲۰۳۰ به ۸۲ میلیون تن برسد که نشان‌دهنده‌ی افزایشی ۳۳ درصدی نسبت به سال ۲۰۲۲ خواهد بود.
بر پایه‌ی این تحلیل، کمتر از یک چهارم از رکورد ۶۲ میلیارد کیلوگرم پسماند الکترونیکی تولیدشده در جهان در سال ۲۰۲۲ بازیافت شده است.
اتاق بازرگانی تهران در جمع‌بندی گزارش خود با اشاره به آثار منفی محیط زیستی و بهداشتی ناشی از دفع غیررسمی زباله‌های الکترونیکی و آلودگی ناشی از روش‌های نامناسب بازیافت راهکارهایی برای مدیریت این تهدید ارائه کرده است.
بالا بردن هزینه‌های بازیافت غیررسمی، بررسی و بازرسی تجهیزات الکتریکی و الکترونیکی از منظر داشتن مواد خطرناک در محل تولید و یا در بازار، کاهش واردات محصولات الکتریکی و الکترونیکی و کنترل هنگام واردات از منظر داشتن مواد خطرناک، جداسازی قطعات قابل استفاده مجدد، ارتقا یا بازیابی از سایر قطعات و دفع ایمن قطعات بازمانده از جمله این راهکارها است.
همچنین ممنوعیت و ممانعت از سوزاندن زباله‌های الکترونیکی، واردات یا تولید رایانه‌هایی با قابلیت ارتقا و دوام بیشتر، تعیین ایستگاه‌های دریافت و تحویل این زباله‌ها سرمایه‌گذاری در حوزه زیرساخت‌ها و فناوری‌های بازیابی زباله‌ها و مسئولیت پذیرکردن تولیدکننده از دیگر راهکارهایی است که اتاق بازرگانی تهران در گزارش خود به آن اشاره می‌کند.
این گزارش در نهایت به اجرای قوانین و ضوابط موجود تأکید می‌کند: «اجرای کامل ضوابط و روش‌های مدیریت اجرایی پسماندهای برقی و الکترونیکی و ایجاد زیرساخت‌های لازم برای جمع‌آوری، تفکیک و بازیافت این زباله‌ها می‌تواند تأثیرات مثبتی بر اقتصاد و محیط زیست کشور داشته باشد. با توجه به ارزش بالای مواد موجود در زباله‌های الکترونیکی و خطرات محیط زیستی ناشی از مدیریت نامناسب آن‌ها، نیاز به برنامه‌ریزی جامع و اجرای مؤثر قوانین مرتبط با مدیریت زباله‌های الکترونیکی بیش از پیش احساس می‌شود.»