گزارش سال ۱۴۰۲ دیجی‌اکسپرس؛ تحول تجارت الکترونیک به هوشمندی لجستیکی وابسته است
بازوی لجستیکی گروه دیجی‌کالا تا حدی رشد کرده که خود را یکی از بازیگران صنعت لجستیک در تجارت الکترونیک ایران معرفی می‌کند. دیجی‌اکسپرس در نخستین گزارش عملکرد سالانه خود می‌گوید که با ۸۵۰۰ راننده و ۱۶۰۰ سفیر موتوری فریلنسر، در طول ۱۴۰۲ بیش از ۳۰ هزار بسته را به نقاط مختلف کشور رسانده است. مدیران ارشد دیجی‌کالا شب گذشته در مراسم رونمایی از این گزارش با تشریح عملکرد دیجی‌اکسپرس، از ضرورت هوشمندشدن صنعت لجستیک و چالش‌های آن در ایران گفتند.
سعید محمدی، مدیرعامل گروه دیجی‌کالا و رئیس هیات‌مدیره دیجی‌اکسپرس در این مراسم سالانه که عنوانش «روایت هزار مقصد» بود، از فلسفه‌ی شکل‌گیری دیجی‌اکسپرس در گروه دیجی‌کالا گفت. او با اشاره به چهار ستون اصلی زیرساخت صنعت ایکامرس گفت: «شرکت‌های بزرگ ایکامرسی اگر بتوانند چهار ستون اصلی یعنی فناوری‌های مالی، فناوری‌های مرتبط با مارکتینگ، خدمات و تکنولوژی‌های ابری و لجستیک را به درستی پی‌ریزی کنند، می‌توانند در سطح جهانی نقش ایفا کنند. در زنجیره ارزش تجارت الکترونیک، بدون اتکا به یک ستون لجستیکی قوی و کارآمد، نمی‌توان اکوسیستم ایکامرسی قابل اعتمادی ایجاد کرد. به همین دلیل حوزه لجستیک در دیجی‌کالا همیشه پررنگ بود.»
او توضیح داد که تحولاتی که در دیجی‌کالا رخ داد، آنها را با تجربه‌های جدید لجستیکی روبه‌رو کرد و از مواردی مثل توسعه گروه‌های محصولی به همه‌ی کالاها، مارکت‌پلیس شدن مدل کسب‌وکار، انتظار کاهش زمان تحویل مثال زد: «لجستیک برای ما از یک موضوع عملیاتی ساده تبدیل به فرآیندی پیچیده شد که حل آن نیازمند نگاهی جدید بود. به همین دلیل ایده شکل‌گیری دیجی‌اکسپرس به‌عنوان کسب‌وکاری مستقل برای ما پررنگ‌تر شد.»
هر چه جلوتر آمدیم تجارت الکترونیک الزامات و اقتضائات جدیدتری را می‌طلبید. مثلاً هر روز زمان تحویل سفارش کوتاه‌تر شد و در همین حال شرایط اقتصادی کشور، افزایش رقابت، کاهش قدرت خرید جامعه و کاهش مارجین‌های کسب‌وکارهای تجارت الکترونیک فشار زیادی روی بهای تمام‌شده سرویس اعمال می‌کرد. موضوع بهای تمام‌شده بسیار جدی شد و باید خیلی بیشتر از قبل هزینه را کنترل می‌کردیم و به ایده‌هایی فکر می‌کردیم که از طریق آن بهای تمام‌شده سرویس‌های متنوع را کاهش دهیم. در اینجا غیر از کاهش هزینه‌های عملیاتی هیچ شانسی پیش روی خود نمی‌دیدیم. همه‌ی این موارد باعث شد روی دیجی‌اکسپرس به‌عنوان کسب‌وکاری استراتژیک سرمایه‌گذاری قابل توجهی داشته باشیم و تلاش کنیم با کمک همه شرکت‌های فعال در حوزه جستیک و مدل‌های مختلف، به این موضوع با چشم جدیدی نگاه کنیم.- سعید محمدی، مدیرعامل گروه دیجی‌کالا
او سپس چالش‌های پیش روی این حوزه را برشمرد:
- ناترازی انرژی در کشور و قیمت پایین حامل‌های انرژی
- کمبود نیرو یا در دسترس نبودن نیروی انسانی
- فرسودگی ناوگان
- حاشیه سود پایین صنعت لجستیک
محمدی تأکید کرد: «به‌نظر می‌رسد هیچ راه حلی نیست جز اینکه تحولی اساسی در این حوزه رخ بدهد تا این صنعت بهره‌وری را در سطح دیگری تجربه کند. بهره‌وری هم میسر نیست مگر با استفاده از هوشمندسازی و استفاده حداکثری از فناوری در حوزه‌های مختلف لجستیکی، اتوماسیون و مکانیزه کردن، ادغام و همکاری شرکت‌های لجستیکی برای هم‌افزایی، بازطراحی و بهینه‌سازی دینامیک شبکه‌های لجستیکی، تنوع‌بخشی به سرویس‌ها و در نهایت اصلاح قیمت سرویس‌ها. اگر زیرساخت لجستیکی در کشور، توسعه را تجربه کند کل تجارت الکترونیک متحول می‌شود.»
رکورد ارسال ۱۵۰ هزار بسته در یک روز
در بخش دیگر این رویداد علیشاد اعتضادی، مدیرعامل دیجی‌اکسپرس هم عملکرد سال ۱۴۰۲ این کسب‌وکار را تشریح کرد و گفت: «در سال ۱۴۰۱ استراتژی‌ها کلان‌تر شد و قرار شد لجستیک بزرگ‌تر شود. از آنجا که بنا بود کل لجستیک دیجی‌کالا به دیجی‌اکسپرس منتقل شود، باید ۱۵۰۰ نیروی انسانی به یک شرکت دیگر منتقل می‌شدند.»
بر اساس نخستین گزارش سالانه‌ی دیجی‌اکسپرس بیش از ۸۸ درصد کل سفارشات دیجی‌کالا توسط دیجی‌اکسپرس برای افراد ارسال شده است و در سال گذشته ۶ درصد سفارشات به‌صورت حضوری تحویل داده شده است.
به گفته اعتضادی دیجی‌اکسپرس توانست زیرساخت‌های لجستیکی‌ای که دیجی‌کالا ۱۰ سال از آن استفاده می‌کرد تغییر دهد و اکنون تعداد کل همکاران دیجی‌اکسپرس به ۴۳۸۱ نفر رسیده است.
رکوردهای دیجی‌اکسپرس بر اساس گزارش سال ۱۴۰۲:
- تعداد بسته‌های ارسالی در یک سال: ۳۰ میلیون و ۲۴۴هزار و ۹۵
- رکورد ارسال ۱۵۰ هزار بسته در یک روز در آذر ۱۴۰۲
- ثبت شلوغ‌ترین ماه با سه میلیون بسته در اسفند ۱۴۰۲
اعتضادی در شرح این گزارش به این اشاره کرد که دیجی‌اکسپرس در سال گذشته برای هر تهرانی به‌طور میانگین یک بسته ارسال کرده است. بر اساس این گزارش سالانه ۳۹۲ هزار و ۵۴۶ سفر برای تحویل هر کالا در تهران انجام شده است و در هر دقیقه ۵۵ بسته در تهران توزیع می‌شود.
مدیرعامل دیجی‌اکسپرس همچنین گفت: «در هر روز حدود پنج هزار سفارش از طریق سرویس «ارسال امروز» در تهران و کرج توزیع می شود که حدود ۱۰ درصد سفارشات تهران و کرج است. همچنین دیجی‌اکسپرس با پوشش بیش از ۲هزار شهر و روستا، ۹۴ درصد سفارش‌ها را در زمان مقرر به دست مشتری رسانده است.»
در سال ۱۴۰۲ حدود ۸۵۰۰ راننده در دیجی‌اکسپرس فعالیت کرده‌اند:
- ۱۶۰۴ نفر به‌صورت سفیر موتوری فریلنسر
- ۳۳۵۳ نفر سفیر خودرویی فریلنسر
- ۷۲۱ نفر سفیر استخدامی
- ۲۷۸۱ نفر سفیر پیمانکاری
دلیل رشد نکردن تجارت الکترونیک «ارزانی قیمت سوخت» است
در ادامه‌ی این رویداد مسعود طباطبایی، مدیرعامل دیجی‌کالا با اشاره به اینکه هنوز قیمت سوخت پایین است از تأثیر این روند در صنعت لجستیکی کشور گفت: «یکی از دلایل رشد نکردن تجارت الکترونیک در ایران قیمت پایین سوخت است. این روند باعث شده که بهینه‌سازی سیستم لجستیکی رخ ندهد. اما هزینه سوخت در ایران پایین است و با این روند به بهینه‌سازی هزینه‌های عملیاتی نمی‌رسیم. در این شرایط همه شرکت‌ها ناگزیرند که از تکنولوژی برای بهینه‌سازی در حوزه لجستیک استفاده کنند. بنابراین تا وقتی سوخت بخش کوچکی از هزینه‌های جستیکی است بهینه‌سازی هم رخ نمی‌دهد.»
او ادامه داد: «تلاش ما این است که زیرساخت‌های توسعه‌یافته‌ی دیجی‌اکسپرس را در اختیار باقی شرکت‌ها یا فروشندگان دیگر قرار دهیم. این همکاری ما را به خدمات‌دهندگان این حوزه توسعه می‌دهد.»
علی مرزبان، معاون عملیات دیجی‌کالا هم با اشاره به این موضوع گفت: «در کشورهای توسعه‌یافته بین ۸ تا ۱۰ درصد تولید ناخالص داخلی صرف هزینه‌های لجستیکی می‌شود. در کشورهای در حال توسعه این عدد ۱۲ تا ۲۰ درصد است که نشان می‌دهد بخش زیادی از درآمد در حوزه لجستیک مصرف می‌شود و در نهایت روی قیمتی که مصرف‌کننده تجربه می‌کند تاثیر می‌گذارد. در کشورهای کمتر توسعه‌یافته یا توسعه‌نیافته این رقم بین ۲۰ تا ۳۰ درصد است. در ایران ۱۵ تا ۱۶ درصد تولید ناخالص داخلی خرج لجستیک می‌شود. ظاهراً این رقم خیلی بد نیست اما وقتی به موضوع قیمت حامل انرژی می‌پردازیم می‌بینم اگر قیمت تغییر کند، این درصد بالاتر می‌رود و در مقایسه ما را در جای ضعیف‌تری قرار می‌گیریم.»
او با این گفته‌ها به درصد بالای هزینه‌ها در ایران پرداخت:
برداشت من این است که یکی از اصلی‌ترین دلایل بالا بودن هزینه‌ها در ایران وجود تعداد زیادی نقش‌آفرین کوچک و مستقل است که این صنعت را به سمت آلودگی هوا و ترافیک سوق می‌دهد. در مقابل به نقش‌آفرینان بزرگ در هیچ حیطه‌ای اعتماد نمی‌شود. از طرف دیگر با توجه به اینکه سال‌های متمادی در تحریم بوده‌ایم و در انزوای اقتصادی قرار داریم زیرساخت‌های لجستیکی و جاده‌ای ما سال‌هاست نوسازی نشده است.
مرزبان تأکید کرد: «در دنیایی که به سوی استفاده از ماشین‌های الکتریکی می‌رود ما هنوز این دغدغه را داریم که ناچاریم از کامیون حملی با قدمت ۲۰ سال و بالاتر استفاده کنیم.»
او مشکل دیگر صنعت لجستیک در ایران را نبود متولی واحد برای قانون‌گذاری در این حوزه دانست: «وزارت صمت، وزارت بازرگانی، وزارت بهداشت، وزارت راه و شهرسازی و... هر کدام از ظن خود مقررات متفاوتی وضع و تحمیل می‌کنند که برای سازمان‌های دیگر تبدیل به مانع می‌شود. صنعتی که این میزان از هزینه تولید ناخالص داخلی را دارد باید متولی واحدی داشته باشد.»
مرزبان ادامه داد: «موضوع آخر که درد ماست بحث کمبود نیروی کار متخصص و ماهر است. چون در سال‌های گذشته در رشته‌های دانشگاهی چنین رشته‌ای نداشتیم و امروز تعداد کسانی که در این حوزه ماهر هستند کفاف نیاز ما را نمی‌دهد. در این شرایط سازمان‌ها ناچارند خودشان آموزش بدهند و این روند زمان زیادی از آنها می‌گیرد.
معاون عملیات دیجی‌کالا حرف‌های خود را اینطور به پایان برد: «در دنیای امروز با توجه به سرعت تحولات، برای اینکه صنعت لجستیک ایران را به نیاز مخاطبان برسانیم باید برنامه‌ریزی خود را با افق زمانی بلندمدت و میان‌مدت طوری بچینیم که با واقعی‌شدن قیمت رقابت جدی‌تر شود و شرکت‌های بزرگ لجستیکی در بازار نقشی تعیین‌کننده داشته باشند.»