مدیران حوزه اقتصاد دیجیتال: سرمایه، زیرساخت، نیروی انسانی و رگولاتوری چالشهای اصلی ما هستند
همراه اول با همکاری پارک علم و فناوری دانشگاه تهران، امروز نهم مهر ماه رویداد نقش‌آفرینی صنعت ICT در توسعه اقتصاد دیجیتال را برگزار کرد. در این رویداد چالش‌ها و فرصت‌های عرصه اقتصاد دیجیتال کشور بررسی شد.
علی اسدی، رئیس پارک علم و فناوری دانشگاه تهران، در آغاز این رویداد از اقتصاد دیجیتال به‌عنوان یکی از مهم‌ترین پیشران‌های اقتصاد کشور یاد کرد و این حوزه را یکی از عناصر رشد و نوآوری دانست که با وجود عرصه‌هایی همچون تجارت الکترونیک، خدمات دیجیتال، بانکداری دیجیتال و… به افزایش بهره‌وزی، کاهش هزینه‌ها، اشتغال‌زایی و توسعه کسب‌وکار کمک می‌کند.
اسدی به پایین بودن سهم اقتصاد دیجیتال کشور اشاره کرد و توضیح داد: «در دنیا سهم اقتصاد دیجیتال از GDP نزدیک به ۱۸ درصد است اما سهم اقتصاد دیجیتال ما حدود ۸ درصد است. این در حالی است که می‌دانیم استفاده از فناوری‌های نوین در کسب‌وکار باعث بهبود خدمات و تحول در عرصه‌های مختلف اقتصادی می‌شود و اگر به سرعت با این تحولات همراه نشویم از رقابت جهانی بازخواهیم ماند.»
او همگام شدن با توسعه اقتصاد دیجیتال را منوط به توسعه ظرفیت‌های اینترنتی، حمایت از کسب‌وکارها و تعیین قوانین و چارچوب‌ها دانست و تأکید کرد: «امروز اقتصاد دیجیتال نه یک انتخاب بلکه یک ضرورت برای آینده اقتصادی کشور است. از این رو، باید با هم‌افزایی بخش‌های دولتی و خصوصی کشور به دنبال ارتقای جایگاه ایران در این عرصه باشیم.»
همراه اول سالانه ۴ همت برای تأمین تجهیزات از شرکت‌های داخلی هزینه کرده است
وحید شاه‌منصوری، رئیس مرکز تحقیق و توسعه همراه اول، نیز در این مراسم «سرمایه‌گذاری، نوآوری، تربیت نیروی انسانی و تحقیق و توسعه» را چهار پایه توسعه اکوسیستم اقتصاد دیجیتال کشور دانست و اشاره کرد که «همراه اول در سال‌های گذشته در تلاش برای فعالیت در هر چهار پایه و کامل کردن پازل خود بوده و امروز هم این پازل تکمیل شده است.»
به گفته رئیس مرکز تحقیق و توسعه همراه اول، این شرکت در چند سال گذشته سالانه به‌طور متوسط حدود ۴ هزار میلیارد تومان در راستای تأمین تجهیزات، محصولات و خدمات از شرکت‌های دانش‌بنیان داخل کشور هزینه کرده است. او همچنین به مسیر اپراتورها در دنیا طی ۱۰ سال اخیر پرداخت و توضیح داد:
از ۱۰ سال قبل حرکت اپراتورهای کشورهای مختلف دنیا به سمت سکوها و سرویس‌های دیجیتال آغاز شد. پلتفرم اینترنت اشیا، هوش مصنوعی، راهکارهای بیگ دیتا و… بخشی از عرصه‌هایی است که اپراتورها به سمت آن رفتند. همچنین ارائه پلتفرم‌ها از سوی اپراتورها آغاز شده و در ایران هم برای مثال، پلتفرم شاد، روبیکا، سرویس حمل‌ونقل متصل و هوشمند برای خودروسازها و… بخشی از فعالیت اپراتور همراه اول در مسیر راه‌اندازی و ارائه سرویس‌های دیجیتال بوده است.- وحید شاه‌منصوری، رئیس مرکز تحقیق و توسعه همراه اول
اقتصاد دیجیتال از دریچه تجربه مدیران چه ویژگی‌هایی دارد؟
در ادامه این رویداد پنل تخصصی اقتصاد دیجیتال در قاب تجربه با حضور شهاب جوانمردی، مدیرعامل فناپ، رضا سمیع‌زاده مدیرعامل هلدینگ فاخر و مهرداد شاملو، مدیرعامل هلدینگ فراکاو (ورزش۳، آنتن و تماشا) برگزار شد.
شهاب جوانمردی، مدیرعامل فناپ، در آغاز این پنل درباره رویکرد این مجموعه در حدود ۲۰ سالی که از فعالیتش می‌گذرد، گفت:
فناپ همان‌طور که در شعارش هم آمده، می‌خواهد سکوی پرتاب به آینده باشد. یکی از بزرگ‌ترین مسئولیت‌های بنگاه‌ها در کشورهای دنیا توسعه زیرساخت‌ها و امکاناتی است که نه‌تنها کسب‌وکار خودشان را تقویت می‌کند بلکه فراهم‌کننده امکاناتی هستند که صنایع و کسب‌وکارهای دیگر هم بتوانند از آن‌ها استفاده کنند. در واقع این بنگاه‌های بزرگتر لوکومیتوی هستند برای این که بنگاه‌ها و کسب‌وکارهای کوچک را هم به دنبال خود بکشند و پیش ببرند. یعنی زیرساخت‌هایی را توسعه می‌دهند که بتواند به صنایع کوچک‌تر کمک کند و بر زیست آن‌ها اثر بگذارد.- شهاب جوانمردی، مدیرعامل فناپ
به گفته او، فناپ در ۱۵ سال ابتدایی فعالیتش عمده سرمایه‌گذاری خود را صرف توسعه زیرساخت‌های نرم‌افزاری کرده بود اما در ۵ سال اخیر به دنبال این بوده که فعالیت‌های اقتصادیش را معطوف به اثرگذاری بر اقتصاد دیجیتال کشور کند:
«در ۱۵ سال ابتدایی عمدتا محصول‌محور و بازارمحور بودیم اما در ۵ سال اخیر تلاشمان بر مبنای این بوده که از مسئله شروع کنیم چون اقتصاد دیجیتال جایی شکل می‌گیرد که بتواند مسائل موجود در کشور را حل کند.»
میزان سرمایه، تسهیلات، ایجاد امکانات برای صادرات و... برای توسعه اقتصاد دیجیتال ضروری است
جوانمردی در تشریح چالشهای موجود در حوزه اقتصاد دیجیتال ابتدا به چالشهای اقتصادی اشاره کرد و گفت: «اگر بنا باشد اقتصاد دیجیتال موثرتر و بزرگ‌تری داشته باشیم باید ببینیم ابعاد اقتصادی آن چه وضعیتی دارد؛ چقدر در GDP اثر دارد و توسعه‌اش چه پیش‌نیازهایی دارد.» اما او اعتقاد دارد که نگاه حاکمیت به حوزه این عرصه اقتصادی نیست و هنوز درک درستی نسبت به این بعد از اقتصاد ندارد:
در سطح سیاست‌گذاری هنوز فهم مناسبی از دیجیتالیزیشن به دست نیامده و بیشتر از جهت ابزارهای قناورانه به اقتصاد دیجیتال نگاه می‌شود. این که صرفا علم به فناوری تبدیل شود و صنایع از این فناوری‌ها استفاده کنند اقتصاد دیجیتال را نمی‌سازد.- شهاب جوانمردی، مدیرعامل فناپ
او با تأکید بر اینکه توجه به اقتصاد دیجیتال فقط در نظر داشتن ابعاد فناورانه آن نیست، گفت: «برای ساختن اقتصاد دیجیتال میزان سرمایه‌گذاری، سرمایه در گردش، تسهیلات، امکانات برای صادرات خدمات و محصولات و… مهم است. نرخ ورود سرمایه به اقتصاد دیجیتال بسیار اندک است. برای اثرگذاری جدی‌تر اقتصاد دیجیتال بر GDP وجود سرمایه‌های کلان لازم است.»
مدیرعامل فناپ در ادامه هم گفت: «الان باید سالی ۳ میلیارد دلار تزریق منابع برای جبران استهلاکات و سرمایه‌گذاری جدید برای ارائه خدمات و سرویس‌های جدید داشته باشیم اما این نگرش متاسفانه در سطح سیاست‌گذار بخش دولتی و خصوصی وجود ندارد.»
به گفته او، مهاجرت نیروی انسانی چالش دیگر عرصه اقتصاد دیجیتال است که از یک سو سرمایه انسانی از کشور خارج می‌شود و از سمت دیگر، چالش مهم‌تری که وجود دارد این است که سرمایه انسانی توانای ماندگارشده در کشور هم به‌درستی آموزش نمی‌بیند.
رگولاتور در ایران ۵-۴ گام از صنعت و کسب‌وکار عقب‌تر است
به زعم جوانمردی در کنار این‌ها چالش رگولاتور هم وجود دارد: «رگولاتور در دنیا یک گام عقب‌تر از کسب‌وکار و صنعت است اما رگولاتور در ایران ۵-۴ گام عقب‌تر از صنایع است. علاوه بر این، محیط قانونی و حقوقی برای فعالیت سرمایه‌گذارها در این حوزه هم وجود ندارد.»
با وجود همه این چالش‌ها جوانمردی معتقد است که «اگر امروز درباره سهم تک‌رقمی اقتصاد دیجیتال از GDP صحبت می‌کنیم به این معنی است که فرصت‌های بسیار زیادی هم برای افزایش این سهم وجود دارد.» اما این فرصت‌ها به شرطی قابل استفاده است که فعالان این حوزه مدار حرکتی خود را نه فقط در سطح ارائه محصول بلکه به‌عنوان ارائه‌دهنده راهکار برای مسائل موجود در کشور ببیند. مدیرعامل فناپ اضافه می‌کند:
با این نگاه من آینده این حوزه را بسیار روشن می‌بینم. به نظر من نه‌تنها فعالان حوزه اقتصاد دیجیتال بلکه کسب‌وکارهای پیشینی و سنتی نیز باید بخشی از سرمایه و توجهشان را به حوزه اقتصاد دیجیتال بدهند تا آن‌ها هم از مواهب و نتایج عرصه اقتصاد دیجیتال بهره‌مند شوند.
کیک اقتصاد دیجیتال کشور ثابت مانده و شیب رشدمان صعودی نیست
مهرداد شاملو، مدیرعامل هلدینگ فراکاو، نیز در بررسی چالشهای موجود در حوزه اقتصاد دیجیتال گفت: «به نظر من وقتی ما از اقتصاد دیجیتال صحبت می‌کنیم عملاً از چالش‌ها صحبت می‌کنیم.» به اعتقاد او موضوع سرمایه و عدم جذب سرمایه‌گذاری خارجی اصلی‌ترین چالش این حوزه است. شاملو این موضوع را این طور توضیح می‌دهد:
کیک اقتصاد دیجیتال ما ثابت مانده، پیشرفت ما با یک شیب صفر جلو می‌رود اما در بخش آفلاین شیب بسیار بالاتری وجود دارد. سرمایه‌گذاری به‌ویژه سرمایه‌گذاری خارجی در کشور انجام نمی‌شود.- مهرداد شاملو، مدیرعامل هلدینگ فراکاو
او هم معتقد به وجود مشکل در لایه زیرساخت است و هم به ضعف در بخش سرمایه انسانی اشاره می‌کند. البته مدیرعامل هلدینگ فراکاو موضوع سرمایه انسانی را از زاویه دیگری نگاه می‌کند: «موضوع منابع انسانی چالش مهمی است که در حوزه اقتصاد دیجیتال داریم. مسئله ارتباط دانشگاه با صنعت همیشه چالش جدی ما در کشور بوده؛ هرچند الان نسبت به گذشته کمی وضعیت بهتر شده است. درصد بسیار زیادی از نیروی انسانی ما بعد از تحصیل مهاجرت می‌کنند و درصد بالایی از آن‌ها هم developer می‌شوند تا فرصت شغلی پیدا کنند و بروند، در حالی که در بسیاری از حوزه‌های دیگر ما به توانایی و دانش این افراد احتیاج داریم.»
او معتقد است که ذات حوزه اقتصاد دیجیتال روبه‌جلو است و این عرصه در سال‌های آتی همچنان رشد خواهد داشت:
در حوزه دیجیتال امکان بازگشت نداریم، ذات تکنولوژی این است که روبه‌جلو حرکت کنیم. بنابراین، به هر حال گسترش اتفاق می‌افتد اما چالش‌ها باید حل شود تا شیب رشد و توسعه بیشتر شود. ما ناچاریم و یاد گرفته‌ایم که امید داشته باشیم.- مهرداد شاملو، مدیرعامل هلدینگ فراکاو
ضرورت فراهم کردن زیرساخت برای برخورداری از تکنولوژی‌های روز
رضا سمیع‌زاده، مدیرعامل هلدینگ فاخر، مفهوم اقتصاد دیجیتال را برگرفته از مفاهیم اقتصاد مشارکتی می‌داند و به اشتراک گذاشتن را در این بخش از اقتصاد حائز اهمیت معرفی می‌کند. او در توضیح تأثیرات اقتصاد دیجیتال می‌گوید:
اقتصاد دیجیتال روی اشتراک منابع، بهینه‌سازی منابع و افزایش کارایی منابع کار می‌کند. ما باید برای رسیدن به این سه مورد وارد حوزه اقتصاد دیجیتال شویم.- رضا سمیع‌زاده، مدیرعامل هلدینگ فاخر
مدیرعامل هلدینگ فاخر هم نداشتن زیرساخت‌های مناسب، چالشهای ناشی از رگولاتوری و مسائل حقوقی را اصلی‌ترین مشکلات حوزه اقتصاد دیجیتال می‌داند. در راستای اشاره به نیاز اساسی به زیرساخت‌های به‌روز سمیع‌زاده به اکوسیستم لجستیکی که این هلدینگ در حال طراحی آن است، اشاره می‌کند:
«ما در حال طراحی اکوسیستم لجستیکی زی‌بوم به‌عنوان یک ابر لجستیکی شبیه به اینترنت هستیم که کاربران همان‌طور که برای ارتباطات نیاز به دسترسی برای ارسال و دریافت دارند، در زی‌بوم هم کافی است به ابر وصل شوند و درخواستتان را مطرح کنند تا پردازش شود و عملیات مورد نظر انجام بگیرد. اما چنین پروژه‌ای نیاز به فناوری‌های IoT، شبکه 5G و هوش مصنوعی دارد، چون فقط با این تکنولوژی‌ها می‌شود به چنین سرویس‌هایی رسید.»