یک پژوهشگر اقتصادی: ما پاسخ جدی برای مشکلاتی که به وجود می‌آیند نداریم، برای همین هر سال ابعاد بحران بیشتر می‌شود
حسین رجب‌پور، پژوهشگر اقتصادی و استاد دانشگاه علامه طباطبایی، باور دارد قطع شدن مکرر برق صنایع مختلف با تحمیل هزینه تاخیر در فروش محصولات، هزینه نیروی کار و هزینه تسهیلات و مواد اولیه، جریان تولید را با مشکلات جدی مواجه خواهد کرد.
به گفته رجب‌پور صنایع مختلف پیش از این با جابه‌جا کردن زمان‌های کاری و تنظیم کردن پیک‌های قطع شدن برق، تلاش می‌کردند تا آسیب‌های وارده را تا حدودی جبران کنند اما با افزایش زمان‌های این قطعی، برطرف کردن این مشکل با چالش‌های جدی مواجه شده است.
او در این باره گفت: «انرژی یکی از منابع اصلی تولید است و زمانی که منابع انرژی قطع می‌شود قطعا تولید هم ضرر می‌بیند. در این چند سال اخیر چون ما مدام با کمبود برق و گاز مواجه بوده‌ایم، قطعی‌های مکرری برای بخش صنعت و تولید به وجود آمده است. معمولا در بخش صنعت، صنعت‌گران تلاش می‌کردند با جابه‌جا کردن زمان‌های کاری فشار را کم کنند اما زمانی که قطعی‌ها زیاد باشد قطعا تولید آسیب می‌بیند و ما رکود خواهیم داشت.»
این پژوهشگر اقتصادی درباره تاثیرات کوتاه‌مدت و میان‌مدت این قطعی‌ها اضافه کرد: «در کوتاه‌مدت زمانی که صورت‌های مالی شرکت‌های بورسی منتشر می‌شود، در صورت‌های ماهانه و سه ماهه این تاثیر روی حجم فعالیت شرکت‌ها مشخص خواهد شد.»
رجب‌پور افزود: «زمانی که منبع انرژی برخی از واحدها مثل واحدهای فولادی قطع می‌شود، دوباره تا بتوانند کوره را احیا کنند، آسیب و خسارت زیادی می‌بینند و خط تولید دچار مشکل می‌شود. این موضوع خودش را در فرسودگی ماشین آلات نشان می‌دهد و خرابی بیشتر آن در میان‌مدت باعث می‌شود تولید افت کند و حجم استهلاک بالا برود.»
رجب‌پور خسارت‌های وارد شده به کسب‌وکارها را به سه دسته تقسیم کرد و گفت: «اول اینکه جریان تولید می‌خوابد و تولیدکنندگان نمی‌توانند سفارش‌هایی که گرفته بودند به موقع تحویل دهند بنابراین احتمالا از تحویل ندادن به موقع کالاهایشان متحمل ضرر و زیان می‌شوند.»
به گفته او خسارت دومی که به کسب‌وکارها وارد می‌شود، استخدام نیروی کار و پرداخت هزینه آن در روزهایی است که آورده اقتصادی برای آنها ندارد. او ادامه داد: «خسارت سوم این است که کسب‌وکارها تسهیلات بانکی و پول‌هایی بابت مواد اولیه پرداخت کرده بودند، باید اقساط آنها را بدون اینکه کالایی تحویل داده باشند و هزینه آن را گرفته باشند، پرداخت کنند.»
این پژوهشگر درباره تاثیر قطع شدن منابع انرژی بر کسب‌وکارهای تجاری گفت: «منابع انرژی متغیر جریانی است که هر نوع اختلال در آن، به همه نوع کسب‌وکاری آسیب می‌زند. بازارها یک ساعت مفید کسب‌وکار دارند. الان به طور مثال در شهرهایی مثل مشهد به خاطر سرمای هوا، از ساعت ۸ شب به بعد فروشگاه‌ها باید بسته باشند. این موضوع ساعت کاری آنها را تغییر داده و باعث می‌شود مشتری‌های خود را از دست بدهند.»
او درباره تاثیر قطع شدن گاز و برق بر کسب‌وکارهایی مثل مرغ‌داری‌ها اضافه کرد: «در چند وقت اخیر مرغ‌داری‌ها خیلی عصبانی هستند چون سهمیه گازوئیل دارند و به خاطر تعطیلی اداره گاز، در دریافت سهمیه‌هایشان مشکل دارند. این موضوع این خطر را برای آنها ایجاد کرده که نتوانند مرغ‌داری خود را گرم کنند و جوجه‌هایشان تلف شوند و بحران‌های دیگری برایشان به وجود بیاید.»
رجب‌پور درباره وابستگی انواع مختلف کسب‌وکارها به انرژی اضافه کرد: «همه نوع کسب‌وکارها به اشکال مختلف به مسائل انرژی وابسته هستند. انرژی بخشی از امنیت ملی کشورها را می‌سازد و ما در کشورهای مختلف صنعت امنیت انرژی داریم. مثلا آمریکا در دو دهه اخیر به دلیل وابستگی انرژی‌اش به خاورمیانه و بحران ملی که می‌تواند برایش به وجود بیاید، تمهیدات زیادی اندیشیده‌اند.»
او افزود: «در دهه ۱۹۷۰ زمانی که قیمت نفت بالا رفت، در آمریکا انبارهای نفتی زیادی به وجود آوردند تا هر نوع بحرانی پیش آمد تا ۶ ماه بتوانند بازار را مدیریت کنند. یعنی تا به میزان زیادی برای آن تمهیدات ایجاد شده بود ولی در چند سال اخیر، ما پاسخ جدی برای همه مسائلی که به وجود آمده بود نداشتیم و باعث شده است هر سال ابعاد بحران بیشتر شود.»
این پژوهشگر اقتصادی دلیل اصلی بحران انرژی را نبودن سرمایه‌گذاری دانست و اضافه کرد: «قبلا در تابستان مشکل برق داشتیم اما الان در زمستان هم این مشکل را داریم و علاوه بر آن احتمالا امسال هم مشکل گاز همچنان خواهد بود. دلیل اصلی این بحران جدی در نبودن سرمایه‌گذاری است. اقتصاد ایران در این چند سال مشکل تشکیل سرمایه داشته و نتیجه آن در کمبود ظرفیت‌های تولید دیده می‌شود.»
رجب‌پور افزود: «در ۷-۸ سال گذشته مدام نرخ تشکیل سرمایه در ایران کمتر شده است. هر چند که گفته شده در این چند سال بهبود یافته ولی نسبت به سال‌های پیش از تحریم، تشکیل سرمایه به شدت افت کرده است و دلایل متنوعی دارد.»
او درباره دلایل این موضوع گفت: «در چند سال اخیر تشکیل سرمایه از میزان استهلاک کمتر شده است. یعنی هر سال بخشی از سرمایه موجود مستهلک می‌شود و باید بخشی از سرمایه‌گذاری صورت بگیرد تا همان ظرفیت موجود حفظ شود که این اتفاق رخ نداده است.»
به گفته رجب‌پور به دلیل افزایش مصرف وسایل برقی توسط خانوارها و افزایش تولید، مصرف برق، گاز و انواع حامل‌های انرژی روند افزایشی را تجربه کرده است. او ادامه داد: «مثلا در چند سال گذشته میزان نیروگاه‌های جدیدی که به بهره‌برداری رسیده‌اند خیلی کم بوده است و خود این موضوع بخشی از همان سرمایه‌گذاری کم در صنایع بوده که نتیجه آن، کمبود انرژی در کشور شده است.»
