گوگل و اوراکل: دعوای ۹ میلیارد دلاری بر سر چیست؟

گوگل و اوراکل از سال ۲۰۱۰ درگیر نبرد حقوقی پیچیده‌ای هستند. این هفته اما اوراکل وارد دادرسی دومی شده است که غرامتی بالغ بر ۹ میلیارد دلار را پیش روی گوگل قرار خواهد داد. محور اصلی شکایت این ادعا است که گوگل با استفاده از زبان برنامه‌نویسی جاوا، حق کپی‌رایت شرکت اوراکل را نقض کرده است.

گوگل می‌گوید که نحوه‌ی استفاده‌ی آن‌ها شامل بند «استفاده‌ی منصفانه» در قانون کپی‌رایت می‌شود؛ و اوراکل نمی‌تواند این گونه از استفاده را تحت پیگرد قانونی قرار دهد.

پیامد این محاکمه موج جدیدی در صنعت تکنولوژی ایجاد خواهد کرد: در صورتی که اوراکل برنده‌ی دادگاه شود؛ ساخت نرم‌افزارهایی که با اپ‌های دیگر سازگار باشند؛ از لحاظ قانونی بسیار سخت‌ خواهد شد. اما جاوا دقیقا چیست؟ چرا گوگل از آن استفاده کرده است و چرا اوراکل با این موضوع مشکل دارد؟ پاسخ‌ این سوالات را در ادامه می‌بینید.

با توجه به نظرات مختلف، جاوا بزرگترین یا دومین زبان برنامه‌نویسی بزرگ در دنیا است. بخش زیادی از «آمازون»، گوگل، «نت‌فلیکس»، «پی‌پال» و بسیاری از نرم‌افزارها و اپلیکیشن‌های وب قدرتمند با جاوا (در کنار زبان‌هایی مثل C++) ساخته‌ شده‌اند.

جاوا برای اولین بار توسط ابرقدرت سال‌های اولیه‌ی سیلیکون ولی، «سان میکروسیستم»، و در گروهی با رهبری برنامه‌نویس مشهور «جیمز گاسلینگ» تولید شد. گاسلینگ این زبان را بر مبنای زبان فراگیر آن زمان، C++، پایه‌گذاری کرد؛ هرچند در نوشتن آن همواره نگاهی به آینده داشت.

جاوا، در مقایسه با بسیاری زبان‌های دیگر، به کند بودن معروف است. اما پایدار و قابل اعتماد است. این زبان همچنین بر روی تمام فرم‌های کامپیوتر شخصی (از ویندوز تا مک و لینوکس) قابل استفاده است.

(رایان گاسلینگ، ابداع‌کننده‌ی زبان برنامه‌نویسی جاوا)

برنامه‌نویس‌های امروزی‌تر نگاهی از بالا به پایین به این زبان برنامه‌نویسی دارند. آن‌ها جاوا را برای عصر اسمارت‌فون‌ها و اپلیکیشن‌های وب خشک و قدیمی می‌دانند. اما این زبان خصوصیات مهمی دارد که شرکت‌های بزرگ را جذب خود می‌کند.

«پاول فورد» در مقاله‌ی «کد چیست؟» خود در مجله‌ی «Bloomberg Businessweek» می‌نویسد: «جاوا چندان هیجان‌انگیز نیست؛ اما بسیار قابل پیشبینی عمل می‌کند. زبانی است برای ساختن برنامه‌های بسیار بزرگ، برای شرکت‌های بسیار بزرگ، با تیم‌های برنامه‌نویسی بسیار بزرگ. با اینکه مردم از آن شکایت می‌کنند؛ اما این زبان همیشه خوب کار می‌کند.»

به این دلیل که جاوا تا این حد قابل اعتماد و تا این حد خوب کار می‌کند؛ همیشه بازاری برای برنامه‌نویسانی که جاوا می‌دانند وجود دارد. پس در پاسخ به این نیاز برنامه‌نویسان زیادی در صنعت تکنولوژی به این زبان مسلط هستند.

در سال ۲۰۰۹، اوراکل شرکتِ سان میکروسیستم را خرید؛ و خیلی زود مشکل حقوقی آن‌ها با گوگل شروع شد.

در سال ۲۰۰۵، گوگل با مبلغ ۵۰ میلیون دلار استارت‌آپی به نام اندروید را خرید؛ و تیم گسترش‌دهنده‌ی آن را استخدام کرد تا سیستم‌عامل جدیدی برای گوشی‌های موبایل تهیه کنند.

این تیم، که بهتر از هرکسی از توانایی بازار اسمارت‌فون‌ها با خبر بودند؛ می‌خواستند تا جای ممکن برای عرضه‌ی اندروید از زمان جلو بیفتند. برای این کار آن‌ها این پلتفرم را بر پایه‌ی تکنولوژی‌های رایگان (مانند کرنلِ لینوکس و زبان برنامه‌نویسیِ جاوا ساخته‌ی شرکت سان) بنا کردند.

برای گوگل این ایده از دو جهت عالی بود: اول اینکه بسیاری از گسترش‌دهنده‌ها جاوا را بسیار خوب می‌دانند؛ پس گسترش‌دهنده‌ها برای طراحی اپ اندروید نیاز به یادگیری زبان جدید نخواهند داشت. دوم، با توجه به محبوبیت جاوا، این زبان به شکل غنی و عمیقی از عناصری پشتیبانی می‌کرد که گوگل برای تولید یک سیستم‌عامل به آن‌ها نیاز داشت؛ پس نیازی به کار کردن از صفر و تولید زیرساخت‌های جدید نبود.

(اندی روبین، یکی از پایه‌گذاران اندروید)

در دادگاهِ این هفته، رئیس اجرایی آلفابت، «اریک اشمیت»، شهادت داد که این شرکت به سان مبلغی تا اندازه‌ی ۴۰ میلیون دلار را برای لایسنس جاوا پیشنهاد کرده است. این گفتگوها به سرانجام نرسید؛ به این معنی که گوگل از لوگوی رسمی جاوا در اندروید و تکنولوژی‌های دیگر این شرکت استفاده نخواهد کرد.

اما مسئله‌ی مهم این است که شما همانقدر می‌توانید خود را صاحب یک زبان برنامه‌نویسی یا دارنده‌ی کپی‌رایت آن بدانید؛ که بتوانید بر سر زبان انگلیسی ادعایی داشته باشید. به همین دلیل گوگل راه خود را در استفاده از جاوا برای اندروید ادامه داد؛ هرچیزی را که نتوانست از سان با لایسنس بدست آورد برای خود کپی زد و سایر بخش‌ها را نیز از صفر ساخت.

اشمیت شهادت داد که گوگل فکر نمی‌کرد که عملکرد اشتباهی دارد؛ زیرا که این کدها به شکل آزادانه در اختیار عموم قرار داشتند. به نظر می‌رسد که سان نیز از استفاده‌ی بی‌اجازه‌ی گوگل از این زبان برنامه‌نویسی ناراحت یا متعجب نشده است. چون این شرکت هرگز به دنبال شکایت کردن از گوگل نرفت. هرچند اوراکل نگاه متفاوتی دارد.

اما مشکلات گوگل به استفاده‌ی بدون کپی‌رایت از زبان‌ برنامه‌نویسی جاوا محدود نمی‌شود. اوراکل می‌گوید که حتی اگر استفاده گوگل از زبان برنامه‌نویسی جاوا قانونی باشد؛ این شرکت با استفاده از یک سری کدهای اختصاصی اوراکل خط قرمز را رد کرده است.

مشکل اوراکل این است که گوگل از بخشی از رابط‌های برنامه‌نویسی اپلیکیشن (APIs- راه‌ها و پروتکل‌هایی برای ارتباط نرم‌افزارها با یکدیگر) تا بتواند به یکسری امکانات پشت پرده‌ی جاوا دسترسی پیدا کند. در حالی که امکان دارد زبان جاوا در مقابل قانون کپی‌رایت مصون باشد؛ اوراکل می‌گوید که این رابط‌ها جزو حقوق معنویِ این شرکت هستند.

بسیاری در صنعت تکنولوژی مخالفت خود را با این ایده‌ که استفاده‌ از API دستبرد به حقوق شرکت اوراکل است؛ و حتی اینکه APIها را می‌توان تحت کپی‌رایت نگه داشت؛ ابراز کرده‌اند. هرچند یک ایمیل از رئیس سابق اندروید، «اندی روبین»، که چهارشنبه در دادگاه دست‌به‌دست می‌شد اشاره می‌کند که گوگل در زمان استفاده از API از مغایرت آن با قوانین کپی‌رایت اطلاع داشته است.

همانطور که گفته شد نتیجه‌ی این دادگاه موجی از تغییرات را برای دنیای فناوری به دنبال خواهد داشت. اگر APIهایی که دسترسی به امکانات جاوا را فراهم می‌کنند تحت قانون کپی‌رایت باشد و (برخلاف ادعای گوگل) شامل بند استفاده‌ی منصفانه نشوند؛ معادله‌ی دنیای نرم‌افزار برای برنامه‌نویس‌ها و گسترش‌دهنده‌ها بیش از پیش پیچیده خواهد شد.