ساخت آزمایشگاهی در یک تکه کاغذ به رهبری دانشمند ایرانی

البته پیش از این نیز این فناوری‌‌‌ها در زمینه‌‌‌ی آزمون دی‌ان‌‌‌ای یا شناسایی ویروس‌‌‌ها پیشرفت‌‌‌های بسیاری کرده بود، اما این بار پژوهشگران در دانشگاه رود آیلند آمریکا سامانه‌‌‌ای را توسعه داده‌اند که بر پایه‌‌‌ بسترهای کاغذی توسعه داده شده و به گفته‌‌‌ی آن‌‌‌ها قادر است طیف وسیعی از بیماری را شناسایی کند.

البته حسگرهای کاغذی هم اکنون نیز در برخی زمینه‌‌‌ها همچون تشخیص بارداری در بازار وجود دارند. در این نوارهای تشخیصی مایع نمونه از درون کانال‌‌‌های تعبیه شده درون کاغذ عبور کرده و با مواد فعالی که درون کاغذ قرار داده شده واکنش داده و سپس باعث تغییر رنگ آن‌‌‌ها می‌‌شود. برای انجام آزمون‌‌‌های پیشرفته‌تر با درجه‌‌‌ی پیچیدگی بالاتر البته ضروری است که بتوان مواد واکنش‌گر بیشتری را در زمان مشخص فعال کرد تا تشخیص امکان پذیر شود.

فناوری جدیدی که هم‌اکنون دانشمندان برپایه کاغذ توسعه داده‌اند کار خود را از سال 2011 آغاز کرده و عملکرد آن جهت انجام آزمون خون سریع است. این ابزار هم اکنون پس از توسعه بیشتر مجهز به یک میکروپمپ جهت کنترل دقیق جریان شده و البته اندازه‌‌‌ی آن نیز کاهش پیدا کرده است.

به گفته‌‌‌ی دکتر محمد فقری مایع نمونه جریان مواد واکنشگر را در زمان و ترتیب مشخص فعال می‌‌سازد که این به همراه یک خوانشگر رنگی که می‌‌تواند تلفن هوشمند شما باشد نتایج نهایی را با دقت بالایی به شما نمایش می‌‌دهد. این روش می‌‌تواند به سادگی دقتی در حد آزمون‌‌‌های آزمایشگاهی را به شما ارائه دهد.

یکی از مهم‌ترین ویژگی‌‌‌های این آزمایشگاه کوچک معماری خاص آن است، به صورتی که لایه‌‌‌های مختلف کاغذ به وسیله‌‌‌ی واکس در یک ساختار سه بعدی شامل کانال‌‌‌ها و شیرهای جریان مایع کنار هم قرار گرفته‌اند. با این روش نمونه مورد آزمایش می‌‌تواند مواد واکنشگر مختلفی را در زمان مناسب جهت تشخیص بیماری فعال کند آن هم بی نیاز از هر گونه نیروی مکانیکی، الکتریکی یا مغناطیسی خارجی.

به کمک بستری که در این فناوری توسعه داده شده، پژوهشگران توانستند با استفاده از زیست شناسه‌‌‌هایی که پیش از این شناسایی شده بود یکی از بیماری‌‌‌های خطرناک را که حتی منجر به مرگ بیمار می‌‌شد نیز شناسایی کنند.

در خصوص کاربردهای این فناوری، پژوهشگران گستره‌‌‌ی وسیعی را در آینده‌‌‌ای نزدیک نوید می‌‌دهند. این فناوری می‌‌تواند برای آزمون تشخیص بیماری‌‌‌های بسیاری از بیماری لایم گرفته تا ایدز، ایبولا، مالاریا و بسیاری دیگر به کار رود. از این روش می‌‌توان همچنین در تشخیص آلودگی‌‌‌های محیطی یا تهدیدهای شیمیایی در مورد بیماری‌‌‌های دام نیز بهره برد.

در حقیقت به کمک این روش تنها کافی است زیست شناسه‌‌‌ی خاص یک بیماری شناسایی شود تا با استفاده از این روش بتوان حسگر تشخیصی مناسب آن را نیز تولید کرد. پروفسور فقری هم اکنون این فناوری را در قالب شرکتی به نام Labonachip LLC به مرحله‌‌‌ی توسعه جهت تجاری سازی رسانده است.

به امید روزی که چنین شرکت‌‌‌هایی در کشور عزیزمان ایران نیز ظهور پیدا کنند تا ضمن بهره گیری از نیروهای متخصص و جوان کشور زمینه‌‌‌ی ارتقای سطح سلامت جامعه نیز فراهم شود.