آیا ربات‌های مبتنی بر هوش مصنوعی می‌توانند آثار هنری خلاقانه تولید کنند؟

شرکت گام‌گام (GumGum) با همکاری محققان آزمایشگاه هنر و هوش مصنوعی دانشگاه راتگرز موفق به طراحی رباتی مبتنی بر هوش مصنوعی شده‌ است که نقاشی‌هایی خلاقانه می‌بکشد که بی‌شباهت به نقاشی‌های هنرمندان نیست.

به نقاشی‌های زیر نگاه کنید. ۵ طرح توسط هنرمندانی از سراسر جهان کشیده شده شده‌ است. یکی از نقاشی‌ها توسط رباتی به نام کلاودپینتر به‌تصویر کشیده شده است. آیا می‌توانید حدس بزنید کدام نقاشی توسط ربات طراحی شده‌ است؟ آیا می‌توانید تفاوت بین نقاشی‌های طراحی‌شده توسط انسان و ربات را تشخیص دهید؟

در اصل محققان در قد‌م‌های اولیه‌ی پروژه سعی دارند فرآیند طراحی را در ماشین‌های مبتنی بر هوش مصنوعی مورد بررسی قرار دهند و به محصول نهایی توجه زیادی نشان نمی‌دهند؛ هرچند بررسی محصول نهایی و نقاشی ترسیم‌شده نیز از اهمیت زیادی برخوردار است. هنر ابزاری برای برقراری ارتباط است و ایجاد حس و تجربه‌ی مشترک می‌کند. آیا تنها انسان‌ها می‌توانند خالق اثرات هنری باشند و چنین حس مشترکی را ایجاد کنند؟ آیا ممکن است ربات‌ها هم بتوانند اثرات هنری منحصر‌به‌فردی همانند انسان‌ها خلق کنند؟ بن پلیمیون، مدیر بازاریابی شرکت گام‌گام معتقد است:

وقتی نوزادی متولد می‌شود، یا فردی فوت می‌کند، ماشین‌ها و سیستم‌ها نمی‌توانند این تجربه را درک و احساس کنند. ماشین‌ها و سیستم‌ها نمی‌دانند معنی منتظرماندن برای یک آلبوم موسیقی جدید چیست. آیا ممکن است ماشین‌ها بتوانند اثر هنری از خود خلق کنند که همانند اثرات هنری خلق‌شده توسط انسان‌ها قدرتمند و تاثیرگذار باشد؟ آیا ماشین‌ها می‌توانند فرآیندی خلاقانه را در تولید محتوای هنری طی کنند؟

از ۶ هنرمند شرکت‌کننده در آزمایش خواسته شد که با الهام از قطعه‌ای هنری مربوط به قرن بیستم، یک نقاشی بکشند. یکی از این ۶ هنرمند، رباتی به نام کلاودپینتر است که با الگوبرداری از الگوریتم طراحی‌های پیندار ون آرمن (Pindar van Arman) هنرمند و مبتکر ویرجینیایی، در این آزمایش شرکت کرده است. از بین ۶ نقاشی موجود، طرح F توسط ربات کشیده شده است. همان‌طور که مشاهده می‌کنید، نقاشی کشیده‌شده توسط ربات فاصله‌ی زیادی با نقاشی‌های سایر هنرمندان دارد. هرچند استفاده از خطوط مختلف و رنگ‌های متنوع باعث شده است که طراحی به‌نظر شگفت‌انگیز و خلاقانه برسد؛ ولی از نظر هنر نقاشی اشکالات فاحشی دارد، مثلا رنگ‌ها از بین خطوط بیرون زده است.

ربات Cloudpainter، همانند بسیاری از تکنولوژی‌های اتوماتیک و خودکار امروزی هنوز نیاز به حضور نیروی انسانی دارد. ون آرمن، طراح و برنامه‌نویس نرم‌افزاری ربات، فردی است که خروجی نهایی ربات را تعیین می‌کند. ربات کلاودپینتر، تصویر خوبی از همکاری بین انسان و ربات را به‌تصویر می‌کشد، که بازتاب همان چیزی است که در صنعت اتوماسیون شاهد آن هستیم.

تجهیزات اتوماسیون مدرن امروزی بیشتر شبیه سایبورگ هستند. سایبورگ مخفف سایبرنتیک و ارگانیسم است و به موجودی گفته می‌شود که هم دارای اجزای مکانیکی و هم دارای اجزای ارگانیکی است. تجهیزات مبتنی بر هوش مصنوعی امروزی، بیش از آنکه بخواهند ترس فیلم‌هایی همچون robocalypse را در فیلم‌های آخرالزمانی به‌تصویر بکشند، در حوزه‌ی سایبورگ قرار دارند. ربات‌های دیگری همچون pizza chef و chess master نمونه‌هایی از سیستم‌های مبتنی بر هوش مصنوعی هستند که صنعت اتوماسیون مدرن امروزی را به‌تصویر می‌کشند. ولی چنین ایده‌هایی بیشتر به حوزه‌ی سایبورگ تعلق دارند و ماشین‌هایی را به تصویر می‌کشند که قدرت و کارایی انسان را تقویت می‌کنند؛ اما کماکان نمی‌توانند جایگزین انسان‌ها شوند و باید نیروی انسانی در کنار ماشین‌ها حضور داشته باشند. به‌طوری که انسان‌ها و ماشین‌آلات با یکدیگر کار می‌کنند، ولی ماشین‌ها به‌تنهایی قدرتی از خود ندارد.

پلیمیون معتقد است که در موضوعات هنری، ربات‌ها می‌توانند نقش دستیاران مجازی را بازی کنند. ربات‌ها می‌توانند برای الهام بخشیدن به هنرمندان و انجام برخی امور هنری مانند سایه‌زدن در پس‌زمینه‌ها یا ترکیب رنگ‌های خاص نقش خود را به‌خوبی ایفا کنند. پلیمیون همچنین معتقد است که مفهوم خلاقیت در انسان‌ها قابلیت تکامل یافتن با تکنولو‌ژی را دارد. استفاده از ابزارهای جدید هنری می‌تواند منجر به بروز خلاقیت‌های بیشتری در آثار هنری شود. به‌کارگیری فرآیندهای جدید و خلاقانه، حتی می‌تواند کمک کند تا آثار هنری که توسط انسان‌ها تولید می‌شوند، خلاقانه‌تر و متفاوت‌تر از قبل باشند.

صرف‌نظر از اینکه احساس شما نسبت به ربات‌ها و اثرات هنری آنها چیست؛ هنر ربات‌ها یک واقعیت است. ماه گذشته، کریستی برای اولین بار، بخشی از یک اثر هنری تولید‌شده توسط هوش مصنوعی را به حراج گذاشت و آن را با قیمت ۱۰.۰۰۰ دلار فروخت. آیا روزی فراخواهد رسید که آثار هنری تولیدشده توسط ماشین، نیاز به نامگذاری داشته باشند؟ برنامه‌نویسی به نام دیلان فریدمن که در زمینه‌ی هنر تولیدشده توسط هوش مصنوعی در گوگل تحقیق می‌کند، در مورد این حوزه گفت:

باید ببینیم هنر تولیدشده توسط ماشین‌‌های مبتنی بر هوش مصنوعی تا چه اندازه می‌تواند بر ادراک و احساس ما تاثیرگذار باشد. آیا هنر تولید‌شده توسط ماشین می‌تواند همانند هنر تولید‌شده توسط انسان‌ها بر عواطف انسانی تاثیرگذار باشد؟ آیا می‌توانیم محصولات هنری این‌چنینی را به نام محصولات هنری معرفی کنیم. البته تاکنون هنوز هیچ‌گونه اثر هنری توسط ماشین مبتنی بر هوش مصنوعی بدون دخالت انسان تولید نشده است و معلوم نیست چه زمان این اتفاق می‌افتد، و آیا محصول نهایی، یک اثری هنری خواهد بود یا خیر.