ماشین زمان: کنسول NES؛ آغازگر راه نینتندو در صنعت بازی

کنسول Nintendo Entertainment System که در سراسر جهان با نام مخفف NES شناخته می‌شود، خاطرات شیرین چند نسل را با خود به‌همراه دارد. این کنسول بازی دوست‌داشتنی از ساختاری ۸ بیتی بهره می‌برد و ساخت آن بر عهده‌ی شرکت ژاپنی نینتندو قرار داشت.

این کنسول که در تاریخ ۲۵ خرداد ۱۳۶۲ (۱۵ ژوئن ۱۹۸۳) ابتدا برای بازار ژاپن عرضه شد، رایانه‌ی خانوادگی (Family Computer) نام داشت؛ اما با عرضه‌ی آن در بازارهای جهانی، نام NES برای این دستگاه در نظر گرفته شد. NES پس از گذشت دو سال از عرضه‌اش در ژاپن، حضور در بازار آمریکای شمالی  را به سال ۱۳۶۴ (۱۹۸۵) از نیویورک آغاز کرد. سپس در سال‌های ۱۳۶۵ (۱۹۸۶) و ۱۳۶۶ (۱۹۸۷) به‌ترتیب راه خود را به قاره‌ی اروپا و کشور استرالیا باز کرد؛ این در حالی است که حضور این دستگاه در بازار برزیل تا سال ۱۳۷۲ (۱۹۹۳) طول کشید.

NES توانست در آن زمان لقب پرفرو‌ش‌ترین کنسول بازی را با خود همراه کند. موفقیت NES در بازارهای جهانی باعث شد تا صنعتِ خمود بازی‌سازی در آن دوران، جانی دوباره بیابد و عناوین خاطره‌انگیزی چون برادران سوپر ماریو ۱، ۲ و ۳ (قارچ‌خور)، بوکس (مایک تایسون)، افسانه‌ی زلدا، مگامن و کونترا، پانچ‌ اوت و داک هانت و بسیاری دیگر، نوستالژی چند نسل را تشکیل دهند.

نینتندو با کنسول NES استاندارد جدیدی را تعریف کرد که امروزه به یک رسم تبدیل شده است. این شرکت ژاپنی با لایسنس‌کردنِ توسعه‌دهندگان شخص‌ثالث، امکانی را به‌وجود آورد تا آن‌ها نیز بتوانند مانند استودیوهای داخلی، ساخته‌های خود را برای پلتفرم نینتندو منتشر کنند. ظهور کنسول NES و موفقیت آن باعث شد تا این استاندارد نیز با اقبال اکثر استودیوهای بازی‌سازی مواجه شود و درنتیجه، شکل‌گیری بسیاری از تیم‌های بازی‌سازی قدرتمند را زمینه‌سازی کند.

بااین‌حال، حیف است در این مقاله‌ی سراسر خاطره تنها به موضوعات عادی بپردازیم؛ بیایید کمی به عقب‌تر بازگردیم تا گرمای خورشید آن روزها را بهتر حس کنیم.

هنگامی که ژاپن در سال ۱۶۳۳ میلادی روابط خود را با دنیای غرب قطع کرد، استفاده از کارت‌های بازی ممنوع شد. در آن زمان این کارت‌ها از محوبیت‌ بالایی برخوردار بودند؛ از همین رو، طولی نکشید که ژاپنی‌ها خود دست به کار شدند و نمونه‌های مشابه وطنی را تولید کردند. نخستین دسته از این کارت‌ها برای بازی‌ Unsun Karuta استفاده شد؛ اما پس از اینکه دولت متوجه شد که افراد از آن برای شرط‌بندی و قمار استفاده می‌کنند، باز هم قانون ممنوعیت استفاده شامل حال این کارت‌های سرگرمی شد. در طول یک قرن بعدی، ساخت این کارت‌ها و سپس ممنوعیت دولت تبدیل به امری عادی شده بود.

در نهایت قرن ۱۹ از راه رسید و بازی کارتی جدیدی با نام Hanafuda خلق شد که به‌ جای اینکه اعداد در آن محوریت باشند، تصاویر موجود روی کارت‌ها اهمیت داشتند؛ بنابراین استفاده از این بازی برای قمار تقریبا غیرممکن شد. بالأخره پس از گذشت ۱۰۰ سال از ممنوعیت‌های متوالی دولت، اجازه‌ی فروش رسمی هانافودا صادر شد. ممنوعیت چندین ساله‌ی قمار در سرزمین خورشید تابان تأثیر خود را روی علایق جامعه گذاشت و با وجود نبود ماهیت قمار در این بازی تازه خلق شده، ژاپنی‌ها استقبال بی‌نظیری از آن انجام دادند؛ این قضیه ادامه پیدا کرد تا زمانی‌که کارآفرین جوانی با نام فوساژیرو یامائوچی پا به صحنه گذاشت.

در سال ۱۸۸۹ جوانی ۲۹ سااله با نام فوساژیرو یامائوچی شرکتی را با نام Nintendo Koppai تأسیس کرد که در ابتدا به تولید کارت‌های هانافودا از چوب درخت شاه‌توت می‌پرداخت. کیفیت نقاشی‌های روی کارت و شیوه‌ی طراحی کارت‌های هانافودا توسط نینتندو باعث شد تا محصولِ این شرکت با استقبال عظیمی رو‌به‌رو شود و شرکت تازه‌‌تأسیس یامائوچی به جایگاه نخست شرکت‌های سرگرمی ژاپن دست پیدا کند.

با گذشت ۴۰ سال از این اتفاق، نینتندو همچنان در صدر شرکت‌های سرگرمی ژاپنی قرار داشت. در سن ۷۰ سالگی، یامائومچی رسماً بازنشسته شد و داماد خود را که سکِریو کانِدا نام داشت، به‌جای‌نشینی خود برگزید؛ بااین‌حال، سکریو پس از اعمال تغییرات فراوان، به‌دلیل سکته‌ی مغزی از سمتِ خود کناره‌گیری کرد و بزرگ‌ترین نوه‌ی خود را به جانشینی خود برای مدیریت این کسب‌و‌کار خانوادگی قرار داد. هیرو یامائومچی که نتیجه‌ی بنیان‌گذار نینتندو محسوب می‌شد، توانست با ایجاد تغییرات فراوان در ساختار کلی این شرکت، نیتندو را برای ورود به‌عصر بازی‌های ویدیویی آماده سازد.

به‌ دنبال موفقیت‌های بسیاری که بازی‌های آرکید در اوایل دهه‌ی ۱۳۶۰ دست پیدا کرده بودند؛ نینتندو تصمیم گرفت کنسولی کارتریجی را توسعه دهد. به‌ همین منظور، نینتندو کنسولی را طراحی کرد که از سیستمی ۱۶ بیتی بهره می‌برد و به‌ همراه صفحه‌کلید و فلاپی‌دیسک درایو عرضه می‌شد؛ اما هیروشی یامائومچی که مدیریت نینتندو را برعهده داشت، این ایده را به‌کل رد کرد و تصمیم گرفت کنسولی را توسعه دهد که قیمتِ پایین‌تری داشته باشد و از بازی‌های کارتریجی که در آن زمان مرسوم بود، استفاده کند.

بنابراین مهندسین این شرکت مشغول به ساخت کنسولی شدند که با اسم رمز فامیکام شناخته می‌شد. در ابتدا تصمیم بر این بود که بازی‌های این کنسول نهایتاً به‌اندازه‌ی یک نوار کاست باشد؛ اما به‌دلیل محدودیت‌های تکنولوژیک در آن زمان، این اندازه در نسخه‌ی نهایی به دو برابر اندازه‌ی نوار کاست‌ افزایش پیدا کرد.

در این میان، خوب است بدانید که بازی زلدا به‌دلیل حجم بالای خود نسبت به استانداردهای آن زمانه، توسعه‌دهندگان این بازی را مجبور ساخت تا از دیسک برای انتشار بازی خود استفاده کنند.

در نهایت آن‌ها پس از تلاش‌های فراوان توانستند در ۲۴ تیر ۱۳۶۲ (۱۵ ژوئیه ۱۹۸۳) دستگاه نهایی را با نام رایانه‌ی خانوادگی با قیمت ۱۵۵ دلار برای بازار ژاپن عرضه کنند. در اوایل عرضه، مشکلات زیادی با این کنسول همراه بود؛ اما پس از فراخوا‌ن‌هایی که برای رفع مشکلات سخت‌افزاری توسط نینتندو صادر شد، بالأخره این کنسول خاطره‌انگیز توانست محبوبیت خود را افزایش دهد و به مقام پرفروش‌ترین کنسول بازی تا پایان سال ۱۹۸۴ دست پیدا کند.

باتوجه‌به مؤفقیتی که نینتندو در بازار ژاپن به‌ دست آورد، آن‌ها تصمیم گرفتند تا به بازار آمریکایی شمالی وارد شوند. در ابتدا قرار بر این بود که NES با نام «سیستم پیشرفته‌ی بازی‌های ویدیویی نینتندو» توسط شرکت آتاری در این بازار عرضه شود؛ اما به‌دلیل عدم توافق بین این دو شرکت بر سرِ برخی موضوعاتِ خاص، ژاپنی‌ها تصمیم گرفتند تا ساخته‌ی خود را مستقیماً و بدون واسطه وارد بازار آمریکای شمالی کنند.

آن‌ها در ابتدا تصمیم داشتند کنسول خود را همراه‌با کاست، کنترلر بی‌سیم، صفحه‌کلید و نمونه‌ای خاص از کارتریج عرضه کنند؛ اما باتوجه‌به لغو قرارداد نینتندو با آتاری، این موضوع نیز به فراموشی سپرده شد. تا آغاز سال ۱۹۸۵، بیش از ۲.۵ میلیون دستگاه در ژاپن به فروش رسیده بود و این شرکت تصمیم داشت تا در آینده‌ای نزدیک به بازار آمریکای شمالی قدم بگذارد.

اگر به رسانه‌های بازی آن زمان مراجعه کنیم، متوجه خواهیم شد که صنعت‌ بازی‌سازی شرایط خوبی را سپری نمی‌کرد؛ از این رو، بسیاری از تحلیلگران ورود نینتندو به بازار آمریکا را اقدامی غیرخردمندانه عنوان می‌کردند. بااین‌حال و برخلاف گفته‌ی تحلیلگران، نینتندو در CES ۱۹۸۵ از نسخه‌ی آمریکایی کنسول فامیکام با نام NES رونمایی کرد که بهبودهای فراوانی را تجربه کرده بود. در نهایت کنسول NES یا همان NES، در شهریور ۱۳۶۵ (سپتامبر ۱۹۸۶) با ۱۷ عنوان عرضه‌ی عمومی شد.

عرضه‌ی کنسول NES در بازار آمریکا توانست برخلاف عقیده‌ی صاحب‌نظران، برگ جدیدی را در تاریخ صنعت‌ بازی‌سازی ورق بزند. دسترسی وسیع توسعه‌دهندگان شخص‌ثالث به پلتفرم بازی نینتندو باعث شد تا استاندارد جدیدی در صنعت بازی شکل بگیرد که امروزه نیز شاهد ادامه‌ی آن هستیم.

شرکت نینتندو نسخه‌های مختلف و وسایل جانبی گوناگونی را برای این کنسول عرضه کرد که شما می‌توانید تصاویر برخی از آن‌ها را در قسمت مشاهده کنید.

در میان وسایل جانبی این کنسول، اسلحه‌ی مشهور آن که با نام‌های NES Zapper و تفنگ پرتوی می‌شناسیم، نقش مهمی در خاطره‌سازی با این دستگاه داشته است. این اسلحه‌ی دوست‌داشتنی که ازطریق پرتو نور کار می‌کرد، پس از یک‌ سال از عرضه‌ی کنسول فامیکام، در تاریخ ۲۵ بهمن ۱۳۶۲ (۱۴ فوریه ۱۹۸۴) برای کاربران ژاپنی عرضه شد؛ اما کاربرانِ آمریکای شمالی از ابتدای عرضه‌ی NES به این اسلحه دسترسی داشتند.

این نوستالژی کودکی به ما اجازه می‌داد تا به‌مانند یک اسلحه‌ی واقعی آن را به‌سمت صفحه‌نمایش تلویزیون نشانه بگیریم و به اهداف درون بازی نظیر اردک، کبوتر، کابوی‌ها، مجرمان و دیگر اهداف شلیک کنیم. Zapper تنها توسط تعداد محدودی از بازی‌ها پشتیبانی می‌شد که از شاخص‌ترین آن‌ها می‌توان به Duck Hunt و Wild Gunman اشاره کرد؛ افزون بر این، نینتندو قابلیتی را فراهم آورده بود تا گیمرها پیش از ورود به بازی، با استفاده از این تفنگ اقدام به انتخاب گزینه‌های موجود در منوها کنند.

در ادامه‌ نسخه‌های متفاوتی از این اسلحه توسط شرکت‌های دیگر نظیر کونامی به بازار عرضه شد که هر کدام ویژگی‌های خاص مختص به خود را داشتند؛ به‌عنوان نمونه، در یکی از نسخه‌های این اسلحه، دوربین به قسمت فوقانی اسلحه اضافه شده بود تا حس تفنگداران دوربین‌دار به بازیکنان  القا شوند.

میکرو جنیوس نام برندی است که نسخه‌های شبیه به کنسول فامیکام (و بعدها کنسول نسل بعدی SNES) را تحت نام برندی دیگر در بازارهایی که نینتندو در آن‌ها حضور نداشت، عرضه می‌کرد. به‌سبب نبود نینتندو در بازارهای آسیای جنوبی، آمریکای جنوبی، اروپا شرقی، آفریقای جنوبی، آسیای شرقی و خاورمیانه، ما ایرانی‌ها بیشتر از اینکه با کنسول‌های نینتندو نوستالژی داشته باشیم، با ساخته‌های میکرو جنیوس خاطره داریم.

درواقع نامِ میکرو که به اشتباه توسط عمومِ گیمرهای ایرانی برای نام‌ بردنِ این کنسول استفاده می‌شود، ریشه در نام برند میکرو جنیوس دارد.

در اوایل دهه‌ی ۱۹۹۰، حضور پرقدرت این برند در بازارهایی چون مالزی باعث شد تا کنسول جنیوس فامیکام به‌عنوان محبوب‌ترین کنسول بازی در این کشور شناخته شود.

شما می‌توانید مدل‌های مختلفی که تحت برند میکرو جنیوس تولید شده‌اند، در فهرست زیر مشاهده کنید:

• IQ-201 - یک مدل اولیه مشابه به کنسول فامیکام با کنترلرهای سیمی.
• IQ-301 - مشابه با مدلِ IQ-201 همراه‌با سوئیچ توربو.
• IQ-501 - مدلی با جوی‌استیک‌های قابل جدا شدن که در روسیه به‌عنوان دندی کلاسیک به فروش می‌رسید.
• IQ-502 - این مدل در روسیه به‌عنوان دندی کلاسیک ۲ و پگاسوس IQ-502 در لهستان به فروش می‌رسید.
• IQ-701 - با نسخه‌ی جهانی کنسول فامیکام که با نام NES شناخته می‌شد، شباهت بسیاری داشت.
• IQ-901 - نسخه‌ای ابتدایی از کنسول دستی برای بازی با تلویزیون.
• IQ-1000 - یک مدل ساخته شده با گیرنده مادون قرمز، همراه‌با یک کنترلر بی‌سیم و یک کنترلر سیمی.
• IQ-2000 - مشابه به IQ-1000 بود؛ اما از دو کنترلر بی‌سیم بهره می‌برد.

اکثر مدل‌های عرضه‌ شده با برند میکرو جنیوس با کارتریج‌های فامیکام سازگاری داشتند؛ اما اگر قصد استفاده از کارتریج‌های نسخه‌ی جهانی این کنسول، یعنی NES را داشتید، باید از آداپتور ۶۰ تا ۷۲ پین استفاده می‌کردید. اغلب کارتریج‌هایی که در آن زمان به بازار عرضه می‌شد، حاوی چندین بازی در خود بود.

به عقیده‌ی بسیاری، NES محبوب‌ترین کنسولِ تمام ادوارِ تاریخ است؛ محوبیت این کنسول به اندازه‌ای بالا است که این شرکت ژاپنی پس از گذشت سال‌ها، به‌تازگی نسخه‌ای مینی از این دستگاه کلاسیک را برای عاشقان NES و SNES عرضه کرده تا دوباره خاطرات خوش گذشته زنده شوند. 

اکنون نوادگان این کنسول سعی دارند تا موفقیت این دستگاه را دوباره تکرار کنند. کنسول نینتندو سوئیچ که بازخوردهای مثبتی را کسب کرده، با معرفی سرویس آنلاین خود قابلیتی را برای کاربران این کنسول فراهم آورده تا آن‌ها بتوانند بازی‌های کلاسیک کنسول‌های پیشین نینتندو از جمله‌ NES را تجربه کنند؛ طبق گفته‌ی این شرکت ژاپنی، با گذشت زمان به فهرست‌ بازی‌های کلاسیک در این سرویس اضافه خواهد شد و کاربران به مجموعه‌ی بزرگتری از بازی‌های قدیمی دست پیدا خواهند کرد.

در نهایت خورشید تابانِ NES در روز ۲۳ مرداد ۱۳۷۴ (۱۴ اوت ۱۹۹۵) خاموش شد و نینتندو رسماً به تولید این کنسول برای بازارهای آمریکای شمالی و اروپا پایان داد.

خاطرات خود از کنسول میکرو را در قسمت نظرات با ما و دیگر کاربران در میان بگذارید.